themaVirtueel bouwen bij JuBi een must7201142themaVirtueel bouwenbij JuBi een mustVirtueel bouwen, BIMmen, 3D-modelleren; het zijn kreten die westeeds vaker tegenkomen in de bouwwereld. Er is volop aandachtvoor de vele voordelen van deze technieken en het geloof eringroeit. De grootste uitdaging is nu het daadwerkelijk toepassen: detechnieken implementeren binnen de processen en alle projectbe-trokkenen ermee laten werken. Bij het project JuBi is er in 2008samen met het bouwteam een plan van aanpak gemaakt om hetVirtueel bouwen, met de kennis van toen, optimaal in te zetten.1Focus van Virtueel bouwenDoordat de twee torens van dit project op een fabrieksmatigemanier moesten worden gebouwd moeten tijdens de enginee-ringsfase echt alle punten opgepakt en uitgewerkt worden. Inde werkvoorbereiding moet de afstemming van raakvlakkenvan de verschillende partijen goed zijn en moet de communi-catie hierover eenduidig verlopen, zodat alle onderdelen op tijdop de bouwplaats komen. Voor de uitvoering is een duidelijkecommunicatie naar de mensen op de bouwplaats belangrijk:hoe er moet worden gebouwd, planning, detailleringen enz.moeten goed worden uitgevoerd. Binnen al deze punten bete-kenen fouten een verstoring van de bouwcyclus van de torens,wat vertraging en extra kosten met zich brengt.Virtueel bouwen bij JuBi een must 72011 43Een ander aandachtspunt isde communicatie naar de omgevingwaar gebouwd wordt en natuurlijk naar de opdrachtgever. Henwil je zo duidelijk mogelijk uitleggen wat hen de komendejaren te wachten staat.Er is er gekeken hoe Virtueel bouwen hierbij ondersteuningkan bieden. De focus van de inzet ligt dus op het bovenstaande;3D modelleren of BIMmen zijn hierin geen doel op zich.Toepassingen op het project JuBi2D-tekeningencontroleWanneer je start met een project als JuBi is het belangrijk datde basisuitgangspunten eenduidig zijn. Tegenstrijdighedenmoet je snel boven tafel krijgen om hier in een vroeg stadiumovereenstemming over te krijgen. Door middel van een digitale2D-tekeningcontrole zijn deze punten snel inzichtelijk gemaakten besproken (fig. 3).3D-werkplanTijdens de engineeringsfase van een project komen veel expertsbij elkaar om de beste oplossing te kiezen. Maar als eenconstructeur, een planner, een kwaliteitsmedewerker, een maat-voerder, een werkvoorbereider en een uitvoerder over dezebouwcyclus praten, heeft ieder zijn eigen beeld van de werke-lijkheid. Door alle gekozen oplossingen in een 3D-model tevisualiseren en hiervan in de tijd afbeeldingen te makenontstaat een 3D-werkplan dat voor iedereen duidelijk is enwaarop te zien is of gekozen oplossingen voor alle betrokkenenvoldoen (fig. 2). Door deze visualisaties zijn vooral kleinedetails geoptimaliseerd, die normaal vaak over het hoofdworden gezien.ir. Jeroen Harink en Leon LeeraarBAM Advies & Engineering1 Visuele communicatie met deomgeving2 3D-werkplan: dankzij dit werkplan isop tijd geconstateerd dat een gekozenuitgangspunt voor de maatvoeringvan de prefab buitenbladen niet vol-deed waardoor een andere oplossingis gekozen3 Digitale 2D-controle (twee tekeningenrood/blauw over elkaar gelegd): doorverschillen in de uitgangspunten ineen vroeg stadium op te lossen, wor-den verschillende interpretaties hier-over in een later stadium voorkomen23themaVirtueel bouwen bij JuBi een must72011444 Aanlopers binnen het 3D-co?rdinatiemodel:de werkvoorbereiding bepaalt welke ele-menten wanneer worden gecontroleerd,waarmee een effici?nte manier van werkenis gevonden.5 4D-simulatie: voor iedereen duidelijk hoe erwordt gebouwd4D-modelOm goed duidelijk te kunnen maken aan omwonenden en deopdrachtgever hoe dit project wordt gebouwd, hoe de bouw-plaats er uit zal zien door de jaren heen en hoe de aanvoer vanmaterialen is georganiseerd, is er een 3D-model gebouwd vanhet gebouw en de omgeving. Deze is vervolgens gekoppeld aaneen planning. Op deze manier ontstaat een simulatie van hetbouwproces waarin per dag kan worden bekeken wat de statusvan de bouw is en hoe de bouwplaats er op dat moment uit ziet.Dit noemt men een 4D-model (fig. 5).Samenwerking partnersVirtueel bouwen doe je net als het werkelijke bouwen metverschillende partijen. Binnen dit project is er daarom met debetrokken partijen afstemming gezocht voor een effici?ntedigitale samenwerking. Doordat CAD-bestanden op eeneenduidige manier worden aangeleverd is 3D-co?rdinatieeenvoudig in te zetten. Tevens zijn met verschillende co-makersafspraken gemaakt over hoe met elkaar wordt gecommuni-ceerd. Door opmerkingen digitaal te maken in plaats van tewerken met de rode markeerstift op verschillende tekeningen,is veel tijdwinst te behalen in deze intensieve fase.3D-co?rdinatiemodelDe werkvoorbereiding krijgt te maken met een grote hoeveel-heid werktekeningen van verschillende leveranciers die moetenworden gecontroleerd op de raakvlakken. Elke gemiste aanlo-per (afstemmingsfout tussen partijen) is een direct gevaar opde doorlooptijd van de bouwcyclus. Om deze controles opti-maal te kunnen uitvoeren is gekozen een 3D-co?rdinatiemodelte bouwen met een hoog detailniveau (fig. 4). Dit betekent datzelfs gains en stekken, lasplaten en stekkenbakken binnen ditmodel kunnen worden gecontroleerd.Alleen het opzetten van dit co?rdinatiemodel is echter nietgenoeg. De direct betrokkenen moeten met deze gegevenskunnen werken en de verwachtingen moeten worden afge-stemd, zodat iedereen weet wat zijn taak is binnen het proces.Dit betekent dat per controle is bepaald wie verantwoordelijkis, waarmee en waarop wordt gecontroleerd, wanneer ditgebeurt en hoe dit wordt gecommuniceerd met de co-maker.Naast de 3D-visualisatie en co?rdinatie moeten de plannenbuiten daadwerkelijk worden uitgevoerd. Het werkplan en het3D-co?rdinatiemodel bieden hier extra ondersteuning in decommunicatie met de verschillende teams.4Virtueel bouwen bij JuBi een must 72011 45Behaalde resultatenTerugkijkend op de inzet van Virtueel bouwen binnen JuBi,kan worden gesteld dat het een positieve bijdrage heeft gele-verd. Met behulp van het 3D-werkplan en de 3D-co?rdinatiezijn veel fouten onderschept, die bij traditioneel werken waar-schijnlijk later zouden zijn ontdekt en dus meer kosten metzich mee hadden gebracht.Doordat het Virtueel bouwen deel uitmaakte van het proces,kon er doelgericht worden gewerkt. Dit is dan ook ??n van degeleerde lessen binnen het project: bij aanvang gezamenlijkbepalen wat het doel is en hiervoor de juiste middelen kiezen?n een taakverdeling maken. Hierdoor is voor iedereen duide-lijk wat van hem wordt verwacht, hoewel het proces en demiddelen anders zijn dan traditioneel.Les twee is dat het inzetten van Virtueel bouwen op dezemanier een duidelijke bijdrage levert op projecten en daaromeen standaard manier van werken moet worden. Met een doel-gerichte inzet zoals binnen dit project is gedaan, worden kostenbespaard in de uitvoering: Virtueel bouwen is een must. Virtueel bouwen binnen BAMDat Virtueel bouwen een must is binnen BAM is algeruime tijd bekend. Door het breed in te zetten opveel projecten is er in de laatste jaren ruime ervaringopgedaan. De`Leren-door-te-doen-aanpak'blijktsuccesvol. Binnen elk project wordt de ervaring vanandere projecten meegenomen, waardoor de lat elkekeer weer hoger kan worden gelegd.Virtueel bouwen is binnen BAM als strategischeontwikkeling ge?dentificeerd en de hele organisatie isin een aanpak- en omschakelmodus. De komende 5jaar is een uitdagende fase van implementatie enproces-re-designing. BAM hoopt verschillende part-ners bij deze ontwikkeling te betrekken om zo in detoekomst alle mogelijkheden van Virtueel bouwenoptimaal in te kunnen zetten.5