bouwwerken voorBij de invoering van de verschillende balspelen in ons land aanhet einde van de vorige en in net begin van deze eeuw, zoalsvoetbal, hockey en wat later korfbal, waren de eerste beoefenarenvan deze sporten al tevreden, wanneer zij in de omgeving vanhun woonplaats een ruig grasveld voor de beoefening van hunsport beschikbaar hadden. Alleen de goalpalen en dehoekvlaggen, de laatste om de begren-zing van het veld tekunnen aangeven, waren buiten een oude schuur, waarinverkleed moest worden, de weinige attributen, welke zij nodighadden voor hun spel.Maar zodra men de techniek van het spel wat onder de knie kreegen men zich in clubs ging organiseren, die tegen elkaar in eensoort van competitiesysteem in het veld kwamen, was er alspoedig behoefte aan een een-voudige accommodatie bestaandeuit een paar rijen houten banken of een kleine houten tribune, omde toen nog weinige toeschouwers een plaatsje om het veld tekunnen geven. Begrijpelijkerwijze was de levensduur van dezebouwsels gering en het onderhoud daarentegen groot. Dit laatstewas dan ook wel de oorzaak, dat de sportvelden uit die dagen naenige jaren een zeer bouw-vallige en tevens troosteloze aanblikgaven. Gelukkig was het dan ook, dat vrijwel al dezesportterreinen, die zo maar op een of andere willekeurige plaatswaren ontstaan, de een na de ander opgeruimd werden om plaatste maken voor de uitbreiding van onze steden, waarbij onzeheden-daagse sportparken nu door middel van een uitbreidings-plan definitieve plaatsen in de naaste omgeving van dewoonwijken gekregen hebben.Eerst gedurende de wereldoorlog van I9I4-'18, waarin debelangstelling vooral voor voetbal zo groeiende was, ofit-stondener in ons land de eerste zogenaamde voetbal-stadions, zoals hetSpartastadion te Rotterdam, Houtrust te 's-Gravenhage en hetvoormalige houten Ajaxstadion te Amsterdam. Stadions met eenaccomodatie voor 10 000-16 000 toeschouwers. De tribunes ende tribune-overkappingen van deze stadions waren uit houtsamen-gesteld. Hierdoor ondervonden de toeschouwers ondermeer bij hun uitzicht op het speelveld dikwijls veel hinder van devele kolommen, die de kap moesten dragen. Daarentegen washet eerste zogenaamde Algemene Sport-stadion, dat in diezelfdejaren, te Amsterdam werd ge-bouwd en in 1927-28 door onshedendaags Olympisch Stadion werd vervangen, geheel in betonen baksteen uitgevoerd.Toch werd beton in die dagen bij de bouw van onze sport-accomodaties nog maar weinig toegepast.Nu vrijwel in al onze bevolkingsgroepen het besef ge-groeid is, datsportbeoefening voor het lichamelijk welzijn van ons volkonontbeerlijk is en hierdoor de laatste jaren vele duizendenjongeren en ook ouderen een of meerdere takken van sport zijngaan beoefenen en hiernaast weer vele duizenden alstoeschouwers de diverse wedstrijden willen bijwonen, ontstaat eroveral in ons' land steeds meer behoefte aan sportparken,stadions, sporthallen, zwem-baden enz. enz. Zeer zeker is het teverwachten, dat de toekomstige generaties, ook al door de korterewerk-tijden die stellig zullen komen, nog meer naar de sport-zalenen sportvelden gedreven zullen worden. Hierdoorzullen reeds in de naaste toekomst vele sportaccommoda-ties vankleinere en grotere omvang moeten worden verwezenlijkt om degrote massa voor een gezonde vrijetijdsbesteding op te vangen.In vele andere landen is men ons hierin reeds voor. Prachtigestadions en vooral sporthallen zijn daar al in gebruik. Om eenieder van de grote aantallen bezoekers, die deze grote hallen enstadions zullen gaan bezoeken, een goed en een ruim uitzicht tegeven zijn er zeer grote overspanningen noodzakelijk, waarbijvoorgespannen beton zeer zeker op grote schaal zal wordentoegepast. Een goed samenspel tussen de architect en debetonconstructeur is hierbij noodzakelijk. Hoe dikwijls heeft dezesamenwerking al niet tot prachtige verantwoorde en tegelijk fraaieesthetische betoncon-structies geleid, die het spelen en het ziennaar de sport in zo'n ruimte of op het veld tot een groot genoegenmaken. De grijze kleur van het beton tegen het felle groen vaneen geschoren grasveld en ter opluistering de kleuren van eenvlag kunnen hieraan zeer zeker een belangrijke bijdrage leveren.Ook begint men de laatste jaren op de speelplaatsen voor dekinderen meer en meer beton toe te passen. De zand-bakken enook vele speeltoestellen bestaan op onze oude speeltuinen nogveelal uit hout. Het snelle vergaan van deze zandbakken enspeeltoestellen, waarbij versplintering van het hout ook oorzaak isvan vele verwondingen, is dan ook de reden, dat mert inAmsterdam en elders reeds op grote schaal de zandbakken vanfraaie betonstukken samenstelt, die bovendien gemakkelijkschoon te houden zijn.Verschillende zogenaamde vaste speeltoestellen zijn hierbij vanbeton uitgedacht. Zo wordt in de Scandinavische landen en delaatste jaren ook hier aan beeldende kunste-naars de opdrachtgegeven zogenaamde speelplastieken van beton te ontwerpen,waarop de kinderen zich kunnen uitleven. Deze nieuwespeelmogelijkheden zijn, mits goed geprojecteerd, op een plein,straat of in een groenstrook, een geheel nieuw element in onzemoderne woonwijk geworden.Kortom, beton zal stellig door zijn structuur en vele mogelijkhedensteeds meer bij de nieuwe accomodaties van sport en spelworden toegepast.J. L. Smit, architect H.B.O.114sport en spelde zeer geroemde speelvijver in hetAmsterdamse Bosontw.: Publieke Werken Amsterdambetonnen schelp op de speelplaats van hetscholencomplex 'Belv?d?re' te Lausannearch.: M. Piccard (Lausanne)Hollands jeugd spelend op een uit geprefabri-ceerdebetonelementen samengestelde zandbak in hetAmsterdamse Bosontw,: Publieke Werken Amsterdameen Amsterdamse speelplaats met verschillendebetontoepassingenontw.: Publieke Werken Amsterdam116'beton voor de jeugd'ontw.: Egon M?ller-Nielsenuitv.: AB Sk?nska Cementjuteriet, Limhamm117detail dakconstructie Sportpaleis te Rome (1957)arch en constr.: Prof. P. L Nervieen uit geprefabriceerde betonelementen samen-gestelde kleine zittribune voor de Amsterdamsevoetbalvereniging A.F.C.; deze in 1957 gebouwdetribune kan over enige jaren naar een nieuwsportpark worden overgeplaatstuitv.: N.V. Amsterdamsche Ballast Mij. grote tribune Niedersachsenstadion Hannoveruitv.: Wayss & Freitag A.G. en Fr. Mehmel A.G.