Frank Kaalberg8201054interviewinterviewFrank KaalbergIs hij een doorzetter of een drammer?Misschien is hij wel beide! Frank Kaalbergis sinds 1995, het jaar waarin het Advies-bureau Noord/Zuidlijn van start gaat,??n van die technici die het ondergrondsbouwen in Nederland tot ver buiten onsland een gezicht hebben gegeven. Maarpersoonsverheerlijking is hem eengruwel. Een heel team van deskundigenheeft namelijk aan de technologischeontwikkeling bijgedragen.Leider van een teamOmdat ook zijn vader HTS Weg- en Waterbouw heeft gestu-deerd, is zijn keuze snel gemaakt. Hoewel zijn VWO-diplomahem recht geeft op een universitaire studie, doet een bezoekaan de open dagen in Delft hem anders besluiten. "In die tijdheerste in Delft een nogal recalcitrante sfeer. Het was allemaalniks, er moest worden bezuinigd, de tweefasenstructuur kwameraan,... Daardoor raakte ik toch wel wat ge?ntimideerd. Losdaarvan was ik een fanatieke voetballer en woonde ik in Zeve-naar: dat alles maakte dat ik in Arnhem naar de HTS ging."De eerste twee jaar studeert hij enigszins plichtmatig. In zijnpraktisch jaar slaat dan de vonk over. "Ik liep onder meer voorArticon (inmiddels Arcadis, red.) als assistent-toezichthouderstage bij de Flevolijn. De opzichter was een ervaren construc-teur, geheel volgens de strategie van Articon destijds: construc-teurs m?esten `naar buiten' om hun eigen werk op te zichten! Webouwden veertien voorgespannen viaducten. Van voorgespan-nen beton wist ik nog niet veel, want dat was net in het tweedejaar gestart. Mooi vond ik bovendien de terugkoppeling met depraktijk. De slipverliezen waren bij korte viaducten veel groterdan voorzien. Omdat de opzichter de constructie zelf had uitge-rekend, kon hij daarmee rekening houden." Het vierde jaar gaatvervolgens zo goed, dat hij cum laude afstudeert.DelftEven overweegt hij aansluitend een post-HBO-cursus Bedrijfs-kunde te gaan volgen, maar uiteindelijk besluit hij toch maarnaar Delft te gaan. Daar belandt hij binnen Civiele Techniek ineen klas met allemaal HTS-doorstromers. "Dat was een klasmet toegewijde studenten. Het eerste jaar was zwaar: heel veelwiskunde en vanwege die doorstroomklas ook nog op hetniveau van lucht- en ruimtevaart. Na het tweede jaar kwam ikal snel tot de conclusie: `Ik wil me helemaal niet in (civiele)bedrijfskunde specialiseren. Dat kan ik elders ook wel bijleren'."Hij kiest daarom voor de afdeling Mechanica en Constructies,omdat hij met vakken als fundamentele mechanica en beton-constructies, maar ook geotechniek later alles denkt te kunnendoen. "Ik was altijd gefascineerd door (hoge) gebouwen. Daar-naast had de HTS me waterbouwkundig gevormd en metevens een behoorlijke geotechnische bagage meegegeven."Favoriete hoogleraren zijn Walraven, Verruijt en Van Weele.1 Frank Kaalberg bij Station RAIfoto: Rob van der LingenCVnaam ir. Frank Kaalbergleeftijd 45opleiding HTS Weg- en Waterbouw,TU Delft, faculteit Civiele Techniekwerkgevers D3BN / Witteveen+Bos1Frank Kaalberg8201056interviewons voor het DO drie slagen in de rondte moesten rekenen omde in het VO beloofde dimensies overeind te houden. Dat luktedan ook, want daar hadden we voldoende skills voor. Onzeadvieskosten waren daardoor soms misschien wel hoger, maarwe bespaarden weer op materiaal."D3BN heeft op dat moment een samenwerkingsverband metGrabowsky&Poort (tegenwoordig onderdeel van Arcadis) inSAT Engineering. In die combinatie wil men de infrastruc-tuurmarkt op. De Piet Heintunnel en het Souterrain GroteMarkt zijn dan enkele van de projecten van SAT. Omdat hijtevens een HTS-diploma Weg- en waterbouw heeft, mag Kaal-berg aan deze projecten meewerken. Over het Souterrain moetechter eerst nog een politiek besluit worden genomen. DeU-bouwmarkt verkeert dan bovendien n?t in een laagconjunc-tuur, en D3BN moet saneren. "Ik mocht desondanks blijven,maar via een vriend kreeg ik toevallig de vraag of ik niet bijWitteveen+Bos wilde komen werken, dat een jonge tunnelin-genieur zocht voor TEC." Bij dit permanente samenwerkings-verband van DHV, Royal Haskoning en Witteveen+Bos rolt hijzo in zijn tweede passie. Een aantal jaren werkt hij voor TECaan enkele Nederlandse tunnels, zoals de Schipholtunnel onderde Kaagbaan, en ook in het buitenland is hij werkzaam.Noord/ZuidlijnIn 1995 verwerft Witteveen+Bos als hoofdaannemer het engi-neeringscontract voor de Noord/Zuidlijn. Kaalberg verhuistmee naar het kantoor in Amsterdam. Sindsdien combineert hijzijn taken voor TEC met zijn functie bij het AdviesbureauNoord/Zuidlijn."Ik ben begonnen als ontwerper voor de zinktunnel en later bijde diepe stations. We hadden in Nederland alleen nog maarafzinktunnels gebouwd. De Noord/Zuidlijn was ??n van onzeeerste boorprojecten. Men zocht jonge ingenieurs die zich datkennisgebied eigen wilden maken. Het boren was een principe-besluit en de hele Nederlandse markt wilde eigenlijk die kant op."De Heinenoordtunnel is d? pilot voor het boren en het zijnaanvankelijk voornamelijk Duitse aannemers die het voortouwnemen, met in hun kielzog Nederlandse combinaties. Rijkswater-staat is dan overigens nog geheel verantwoordelijk voor de tradi-tionele directievoering en doet ook nog veel aan het ontwerp.In diezelfde periode wordt het Centrum Ondergronds Bouwen(COB) opgericht. "Ik heb heel intensief en in allerlei commis-sies aan het COB deelgenomen. Ik zat onder meer in L500, datde ontwerprichtlijnen voor geboorde tunnels heeft opgetuigd.We hadden daarbij een grote drive, omdat we vanaf het beginde opdracht hadden als Adviesbureau de vraag te kunnenbeantwoorden: `Is de geboorde tunnel van de Noord/Zuidlijntechnisch maakbaar, en zo ja, voor welk bedrag?' Wij vondende Noord/Zuidlijn haalbaar, maar grensverleggend en er moestmet name op het gebied van geboorde tunnels nog wel het"Ook professor Blaauwendraad was heel erg inspirerend. Datin de laatste jaren het kwartje echt begon te vallen, was medeaan zijn lessen te danken. Ineens werd me zichtbaar wat ik alle-maal met die theoretische mechanicavakken kon doen."BetondispuutOp zeker moment wordt hij student-assistent bij de sectieBetonconstructies, een functie die dan nog wordt bekostigd uithet professor Bakkerfonds. Deze financi?le ondersteuningmaakt het tevens mogelijk dat hij secretaris en penningmeestervan het Betondispuut kan worden. "Een hele mooie, maar ookdrukke tijd. Ik organiseerde excursies overal naartoe en kwamzo op een heel andere manier met collega-studenten en projec-ten in aanraking."Zo ongeveer als eerste organiseert het dispuut een grotebuitenlandexcursie. Deze excursie ? naar Canada en deVerenigde Staten ? is puur op hoogbouw gericht, d? voorliefdevan de eveneens meereizende professor Hogeslag. Tijdens deexcursie komen zijn interesses voor architectuur en ingewik-kelde constructies samen. Uiteindelijk studeert hij ook in diespecialisatie ?n bij Hogeslag af. Met het op zijn eindstudiegebaseerde artikel `Verticale voorspanning van geprefabri-ceerde stabiliteitsconstructies' haalt hij voor het eerst dekolommen van Cement (1992/12). Het onderzoek dat aan destudie is verbonden, resulteert later tevens in een CUR-Aanbe-veling. "Ik ben in feite bij TNO afgestudeerd. Voor computer-berekeningen, bijvoorbeeld DIANA, was TNO toch wel d?plek. Ik vond het leuk om als student deel van die echte onder-zoekscultuur te mogen uitmaken."D3BNVanwege zijn specialisatie in hoogbouw wordt hij door diversepartijen benaderd. John Kraus haalt hem uiteindelijk binnenbij D3BN (tegenwoordig onderdeel van DHV), en al snel raakthij gecharmeerd door de cultuur op dit ingenieursbureau. "Dieman sprak me enorm aan. Hij was, en is nog steeds, zeer geest-driftig en enthousiast. D3BN had bovendien destijds een helegoede positie op het gebied van hoogbouw. Men deed ondermeer de constructie van de Rembrandttoren. Bij D3BN wasook nooit iets te dik. Zo waren de kolommen niet bij elkproject standaard 600 mm ? wat ik elders nog wel eens tegen-kwam ? maar een beetje tot op het randje. Zelfs zodanig dat wefoto:RobvanderLingenFrank Kaalberg 572 Kaalberg heeft altijd eengrote fascinatie gehadvoor hoogbouwdiepwandproef. "Hier was de vraag: `Kunnen we z? dichtbij debelendingen een diepwand maken?' Om die vraag te kunnenbeantwoorden hebben we bij de Mondriaantoren instrumenta-tie in de ondergrond aangebracht. `Barst het beton dat in desleuf wordt gestort naar buiten of naar binnen? Hoe zit het metde veenlagen en wat is de invloed op houten palen?' De conclu-sie was: `Ja, het kan!' En dat is ook gebleken. In weerwil van allenegatieve publiciteit kunnen we toch stellen dat de aannemersdiepwanden hebben kunnen maken op een paar meter afstandvan de belendingen, met maar beperkte verzakking en binnende voorspelde vijf millimeter." Helaas ontstaat enkele jaren laterbij het ontgraven van een van de bouwputten een lekkage inenkele voegen. "Dat had mijns inziens echter puur te makenmet de uitvoeringstechniek: het maken van de voeg, nota beneeen uitvoeringstechniek die altijd door alle deskundigen werdbeschouwd als `dagelijkse praktijk'! Feit blijft wel dat het groot-ste deel van die diepwanden gewoon goed was."Waarom het bij de stations Ceintuurbaan en Rokin goed ging enbij de Vijzelgracht niet, is uiteindelijk door Deltares verklaarduit een samenspel van factoren. "Maar daarmee is het probleemnog niet precies boven tafel. Bouwen in de ondergrond is veelgecompliceerder dan het realiseren van een hoogbouw. Daaromwordt er bij de Spoorzone Delft nu alsnog een praktijk- enpromotieonderzoek naar diepwandvoegen uitgevoerd."Los van de techniek speelt ook de omgeving een belangrijkerol. "We zijn bijvoorbeeld heel wat avonden druk geweest methet referendum. Dan werden er vragen gesteld als `Wat hebbenwe eraan als we drie minuten op de roltrap moeten staan? Wekunnen beter met de tram, want dat gaat veel sneller!' Maar detram gaat niet harder dan 15 km/h en staat de helft van de tijdstil in het verkeer."Interactie constructie - ondergrond"Een constructeur bemoeit zich vaak feitelijk alleen met wat erbovengronds gebeurt. Een ondergronds bouwer is eigenlijkbreder bezig. Doordat we met die boormachine in de onder-grond zouden gaan wroeten, draaide de ontwerpfilosofie om: wekeken naar de ondergrond vanuit de context van de gebouwen.Ik ben behoorlijk intensief in de gebouwresponsie gedoken.Inmiddels zijn we zover dat we de boorproces- en gebouwme-tingen kunnen terugkoppelen naar de voorspellingen."Een ander onderzoekstraject betreft de optimalisatie van hetbouwen van de tunnelwand. "Bij diverse tunnels ? zoals denodige worden onderzocht. Deels gold dat ook voor de stati-ons, niet alleen omdat we nog nooit zo diep waren geweest,maar vooral ook omdat we stations nog nooit zo dicht bijbelendingen hadden gemaakt. Om invulling te geven aan diewitte vlekken werd er daarom voor meer dan 15 miljoen eenprogramma opgezet met vijf ? zes grote praktijkproeven. JohanBosch is daarin een heel grote drijvende kracht geweest. Uit ditonderzoek is de filosofie van het `Design by Testing' ontwik-keld (zie Cement 2004/2)."OnderzoekKaalberg wordt in het onderzoekstraject verantwoordelijk voorde opzet en analyse van diverse praktijkproeven. "Het begonmet de palenproef die we meteen bij de Heinenoordtunnelkonden opzetten, ook al waren we niet bij dat project betrok-ken. We hadden allerlei vragen, zoals: `Welke invloed hebbendie palen met die belasting op die tunnel?' Maar ook: `Welkeinvloed heeft die tunnel op die palen?!' Vanuit die eerste proefzijn alle andere proeven ge?nitieerd."Over de resultaten is inmiddels veel gepubliceerd, zoals de"Bouwen in de ondergrond is veelgecompliceerder dan hetrealiseren van hoogbouw"2Frank Kaalberg82010583 Het Souterrain Grote Markt is eenvan de projecten van SAT4 Schipholtunnel van TEC, het per-manente samenwerkingsverbandvan DHV, Royal Haskoning enWitteveen+Bos5 Tussen de vertragingen in deNoord/Zuidlijn door werktKaalberg aan allerlei andere pro-jecten zoals de Hubertustunnelconcepten is veel gediscussieerd. "Uiteindelijk hebben we dooruitvoerige proefnemingen bij TNO aangetoond dat onsconcept heel sterk is, en langzamerhand kwam de aannemerover de streep. Nu ben ik er trots op dat onze aannemer Saturnzo'n fantastische prestatie heeft geleverd. Ze hebben vrijwelschadevrije bochten gemaakt: z? scherp zijn ze in Nederlandnog nooit gemaakt! Want: hoe scherper de bocht, hoe moeilij-ker het wordt om schadevrij door de bocht te komen. Hele-maal knap is het dat ze daarbij ook nog eens een uitzonderlijkgoede zettingsprestatie hebben neergezet."PerfectieEen dergelijk complex project vraagt om een team van specia-listen, waarbij iedereen onmisbare input levert. Kaalberg kanvaak ver met hen meegaan. Dat moet ook wel, want alsOntwerpmanager moet hij regelmatig op cruciale puntenbeslissingen nemen over de voortgang. "Ik ben een doorzetter? volgens sommigen misschien ook een drammer ? maar wehebben w?l een grote ontwerpverantwoordelijkheid voor zowelde lining als de zettingen. Vanuit de gebouwresponsie hebbenwe uiteindelijk in COB-commissie L700 het concept van hetintegrale boorbeheerssysteem ontwikkeld. Toen we dat in 1997publiceerden werd er wel her en der gelachen, maar inmiddelszie je dat anderen het ook gaan toepassen."Zijn hang naar perfectie is de laatste jaren overigens wel watminder geworden. "Dat hou je op den duur ook niet vol, maarhet is nog steeds goed om anderen naar een hoger ambitieniveaute krijgen. Heel inspirerend vind ik bijvoorbeeld ook debedrijfsmotto's van Herrenknecht: `Nothing is impossible' en `Esgibt nichts was man nicht verbessern kann.' Je ziet wat je daarmeekunt bereiken, want Herrenknecht is wereldleider op het gebiedvan tunnelboormachines. Vanuit die ambitieuze grondhoudinghebben we ook de Noord/Zuidlijn haalbaar gemaakt. Tot nog toegaat het uitzonderlijk goed, maar we moeten wel tot de laatstering alert blijven, want we kunnen nergens verslappen."Beton lijkt voor de buitenwacht h?t materiaal voor tunnelseg-menten. Bij de Noord/Zuidlijn heeft men echter op enigmoment ook stalen linings overwogen. Diverse ontwikkelin-gen op materiaal- en rekenkundig gebied maakten een beton-nen ontwerp uiteindelijk haalbaar. "De toepassing van DIANA,oftewel een betere koppeling tussen rekenmodel en praktijk,was hierbij doorslaggevend. Als je uitgaat van een koppeling inde voeg en in werkelijkheid zit daar speling op, dan moet je diespeling ook in je rekenmodel kunnen stoppen. Het beschik-baar krijgen van geavanceerde (zelfs fysisch niet-lineaire)rekenmethodes was dus een belangrijke ontwikkeling, andershad beton het wellicht niet gered. Al het werk van Rots, Walra-ven en Hordijk hiervoor is cruciaal geweest."Westerscheldetunnel ? trad tijdens de montage schade op aan devoegen. Weliswaar zonder gevolgen voor de constructieve inte-griteit, maar het lekte wel her en der en dat riep vragen op overde duurzaamheid van bepaalde onderdelen." Vrijwel altijd had ditte maken met de nokken in de ringvoeg. Bij de eerste boortun-nels in Nederland was een boortunnel voornamelijk een Duitseaangelegenheid, maar door de Groene Harttunnel raakte ook deFranse filosofie hier wat meer in zwang. De Duitse filosofie bleekniet altijd zonder meer de juiste: soms moest die aan de Neder-landse locaties worden aangepast. "De Fransen zeiden: `Wijmaken ongekoppelde ringen, met vlakke voegen'. Dat k?n in hetzand, en die Groene Harttunnel ligt natuurlijk ook prachtig inhet zand. En daarna bij de Hubertustunnel konden we zelf in hetHaagse zand ook vlakke voegen ontwerpen. Maar door dieEemklei, vrij slap spul dat op een grote diepte ligt, gaat dat bij deNoord/Zuidlijn niet. Als de ringen niet gekoppeld zijn, is hetgeheel niet stijf genoeg. Daarop is onderzoek gedaan naarversterking en verhoogde betrouwbaarheid van de koppeling: wehebben een vorm gezocht die veel compacter was en een betereoverdracht van normaalkracht en dwarskracht zou kunnen reali-seren. Zo hebben we nokverbindingen kunnen cre?ren diesterker zijn dan gangbaar en konden we de Noord/Zuidlijnrekenkundig realistisch en haalbaar maken."Kaalberg is er trots op dat het zijn team uiteindelijk is gelukteen koppeling te maken tussen het rekenkundige model en dewerkelijke situatie in de praktijk. "Het lukte ons omdat we zelfmeestuurden en door de situatie werden gedwongen een oplos-sing te vinden. Met het E&C-contract in de hand konden wezelf de grond-constructieinteractie en ringkoppelingen bereke-nen en met proeven ondersteunen. De aannemer vertaalde dat,na een intensieve interactie, vervolgens door in een goeddetailontwerp van vorm en wapening." Vooral over de voeg-interview3"Ook bij aannemingsbedrijvenken ik heel goede ontwerpers"Frank Kaalberg 82010 59Ook al is een groot deel van de constructies onzichtbaar, eenarchitect kan toch nog veel eer behalen aan ondergrondseinfrastructuur. "Voor de Noord/Zuidlijn heeft BenthemCrou-wel heel mooie stations ontworpen, en ook het werk vanNorman Foster voor de Londense Jubilee Line mag er zijn. Aanonze tender voor de metro in Dublin voegde Nicholas Grims-haw heel mooie architectuur toe. Diezelfde Grimshaw heeftook het station Amsterdam Bijlmer Arena ontworpen dat ikvanuit mijn kantoorraam mag aanschouwen. Omdat ik al mijnreizen met de trein doe, waardeer ik het des te meer dat deinfrastructuurknooppunten in Nederland momenteel zoworden aangepakt. Maar inderdaad, van een tunnel zie je nietveel meer dan de ingang, dus in die zin blijven hoge gebouwenook via Discovery Channel erg inspireren. De uitdaging vanondergronds bouwen zit hem juist in de verrassingen die deondergrond te bieden heeft."Andere projectenTussen de verschillende vertragingen in Amsterdam doorwerkt hij aan allerlei andere projecten: Spoorzone Delft,Hubertustunnel, diverse projecten in Denemarken en Grieken-land. "We werken nu via TEC aan de 18 km lange Fehmarn-beltverbinding tussen Denemarken en Duitsland. Het ontwerpvoor de zinktunnel is inmiddels goedkoper dan ooit tevoren isgeraamd en gelijkwaardig aan de initieel gefavoriseerde brug.Daarom heeft de opdrachtgever gevraagd of we nu ook eengeboorde variant kunnen uitzoeken. Dat zou weleens quadiameter een hele grote boortunnel kunnen worden. De leve-ranciers leveren steeds grotere tunnelboormachines ? detunnels in Madrid en Sjanghai zijn momenteel met 15,4 m degrootste en in Seattle gaan ze binnenkort groter dan 16 m ? enmet onze geavanceerde rekenmethodes kunnen we tunnels totmisschien wel 17 m mogelijk maken. De race tussen brug entunnel is wat mij betreft nog niet gelopen."Daarnaast is hij betrokken bij de Sluiskiltunnel. "Ook hier is deafweging gemaakt tussen zinktunnel en boortunnel. De voor-delen van de boortunnel wogen toch zwaarder en we zijn er naeen intensieve dialoogronde recent in geslaagd de aannemerbinnen het budget te laten aanbieden." En na het succes van deHubertustunnel wil men nu in Den Haag ook de RotterdamseBaan gaan boren. Toch denkt Kaalberg niet direct dat er eenhausse in Nederland aankomt. "Zoveel geld is er nu ook weerniet. Bovendien is een boortunnel minder praktisch als je heelveel rijstroken in een tunnel wilt proppen."54Frank Kaalberg8201060interview6 Ook bij de Sluiskiltunnelis de afweging gemaakttussen zinktunnel enboortunnelOnze filosofie is: `Specialisten in projecten'. We hebben deambitie inhoudelijk bezig te zijn en op een hoog niveau onzebijdrages te leveren. Het bureau is organisch gegroeid naarmomenteel ruim 900 mensen en in eigendom van de mede-werkers: we hebben allemaal aandelen in het bedrijf en datgeeft toch een heel speciale dynamiek, omdat iedereen er echtvoor gaat en er bedrijfsbreed een bovengemiddelde onderne-mingsdrang heerst. In ons bedrijfsmodel kunnen medewerkersparticiperen op drie niveaus: participanten, partners, en seniorpartners. Voor die laatste twee categorie?n moet je wordenbenaderd, en dan moet je ook bereid zijn te investeren."TeamworkOndanks zijn drukke baan, is het weekend zo veel mogelijkpriv?. Zo is hij leider van het voetbalteam van zijn zoontje,voor wie hij elke zaterdag langs de lijn staat. "Ik zie voetbal alseen echte teamsport. Ik word enorm ge?nspireerd door iemandals Louis van Gaal, die misschien niet eens het beste team heeftof de beste individuele spelers, maar er wel een goed team vanweet te maken. Ongetwijfeld is dat bij andere teamsporten ookhet geval, maar bij voetbal komt het bij uitstek naar voren."In de organisatie van de Noord/Zuidlijn is in de loop der jarenveel veranderd. "Hoe alles zo is gekomen, is bij veel mensenniet eens meer bekend. Waarom ligt de tunnel op bepaaldeplekken op een bepaalde diepte?. Mijn team is erbij betrokkengeweest, maar voor de mensen die het nu bouwen is het vaakgewoon een gegeven dat hen voor uitdagingen stelt. Toch zijnzij wat mij betreft nu terecht de helden, omdat zij dit grensver-leggende project ook daadwerkelijk realiseren. Ik denk datzoiets meer zal bijblijven dan het ontwerp zelf." Henk WapperomRegisterontwerperNaast zijn werk was hij ook acht jaar lang bestuurslid bij Stufib."Eigenlijk is Stufib het verlengde van het Betondispuut. In hetbestuur was ik medeorganisator van de avondvergaderingen enexcursies. Zo leerde ik veel mensen uit het wereldje kennen. Ikkan het elke jonge constructeur aanbevelen in een Stufibcom-missie plaats te nemen en kennis op te doen, mensen te lerenkennen. In de beginjaren was ik in het bestuur nog wel eenshet jongste lid, maar de laatste jaren is er een flinke verjon-gingsslag ingezet."Recent wist hij zich verder nog te kwalificeren als registeront-werper. "Een collega overtuigde mij ervan mee te doen, al hadik eigenlijk niet zoveel tijd en trek in bijvoorbeeld het assess-mentgesprek dat daarbij hoorde. Ik had bovendien het gevoeldat de behoefte aan dat hele register toch eigenlijk meer uit deU-bouwhoek voortkwam. Maar ik vind het nu wel heel leukdat ik als ontwerper in de tunnelbouw in het register eenplaatsje heb gekregen. Ik denk dat het voor het register ookniet goed zou zijn als er alleen maar onafhankelijke U-bouw-constructeurs in zouden zitten. Wat dat aangaat zouden ook deaannemingsbedrijven zich aangesproken moeten voelen, wantdaar ken ik eveneens heel goede ontwerpers."Om de toetsingscommissie zich goed te kunnen laten voorbe-reiden, had hij van tevoren diverse publicaties toegestuurd. "Ikkon merken dat dit hielp, want daardoor kwamen er heelgerichte vragen. Als ik dat niet zou hebben gedaan, zou hetvoor de commissie zonder meer een stuk lastiger zijn geweestom een goed beeld te vormen van de ontworpen infraprojec-ten. Ik moest die kwalificatie nu dus ook echt verdienen!"Witteveen+BosDoor al die jaren betrokkenheid bij het Adviesbureau Noord/Zuidlijn en TEC zou je bijna vergeten dat Kaalberg eerst envooral in dienst is van ingenieursbureau Witteveen+Bos. Daarvoelt hij zich heel goed thuis. Sinds enige jaren is hij leider vande Productmarktcombinatie Ondergrondse infrastructuur. "BijWitteveen+Bos hebben we niet heel vast omlijnde functieom-schrijvingen. Je moet er zelf wat van maken. Als je daar actiefmee bent, kan er eigenlijk heel veel en misschien wel alles.6"Ik word enorm ge?nspireerd dooriemand als Louis van Gaal"