A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pWoningbou wcement 2006 322In Almere is onlangs een villa met de naam Solid Air opge-leverd. Een heel bijzondere villa, niet alleen omdat dezevoornamelijk in schoon beton is uitgevoerd, maar ookomdat de woning zeer oorspronkelijk architectonisch isvormgegeven; het heeft veel weg van een binnenvaart-schip (foto 1). Directievoerder John van Diepen zegt overde perfecte afwerking: "Tolerantie 0 bestaat niet, dat isniet haalbaar, maar we hebben het bijna bereikt. Dezewoning is zo perfect in al haar details, dat je er bijna vanmag spreken. Het resultaat is fenomenaal."Villa Solid Air ligt in Almere Overgooi vlak langs deGooimeerdijk aan het Gooimeer. Een langgerekteplattegrond, waarbij op de begane grond alle pri-maire ruimten (wonen, slapen, sanitair) aanwezigzijn (fig. 2). Op de eerste verdieping is een royalewerk- annex ontspanningskamer ingericht. Binnenis gelijk aan buiten, en vanuit elke richting is eenprachtig lijnen- en lichtspel zichtbaar. Als je goedkijkt, zie je dat de villa de vorm heeft van eenmodern binnenvaartschip. Dit effect wordt ver-sterkt door een licht stalen bordesconstructie, van-waar je uitkijkt over het Gooimeer. De kavel wordtaan drie gevelzijden begrensd door een ongeveer3 m hoge betonwand (foto 3), die een fraaie water-partij omsluit. Langs de beide langsgevels en deachtergevel is de woning omringd door terrassendie in bankirai zijn uitgevoerd.Directievoerder Van Diepen: "De opdrachtgevershebben gekozen voor eerlijke materialen: beton,hout, staal, aluminium, zink en glas. En deze wor-den in hun naturelle uiterlijk gebruikt. Het resul-taat is stoer en robuust en door het zorgvuldige lij-nenspel tegelijk bijna teer en speels. Het is hetresultaat van vier jaar zoeken, wikken en wegen."Van Diepen, van het gelijknamige adviesbureau,Villa Solid Air in schoon betonToleranTie 0bijna bereikT1 |Solid Air heeft veel wegvan een binnenvaart-schipA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pWoning bou wcement 2006 3 23heeft de particuliere opdrachtgevers al die tijd terzijde gestaan. "Het belangrijkste wanneer je parti-culieren begeleidt, is dat je alle verschillende fasenheel goed terugkoppelt naar de opdrachtgever. Echtgoed afbakenen en niet verder. Elke keer is hetwachten op een go of een no go. De eerste vraag diebeantwoord moest worden, was waar naartoe ver-huizen. Ook in de locatiekeuze heb ik ze bege-leid."O v e r g o o i e r sDe opdrachtgevers kozen een kavel in Almere Over-gooi. De nieuwe bewoners worden daarom welOvergooiers genoemd. Het is de goudkust van deFlevopolder. De grote kavels bieden een uitzonder-lijke vrijheid. Wel zijn strikte regels vastgesteldomtrent bijvoorbeeld de plaats van de bebouwingten opzichte van de kavelgrens en maximale bouw-volume en -hoogte. De regels bieden de kaveleige-naren vooral bescherming en de zekerheid van hetgebruik en genot van hun eigen perceel, maarmaken dankzij de grootte daarvan wel een onge-kende vrijheid mogelijk. Op een totaal 277 ha grootprojectgebied, dat in fasen wordt ontwikkeld,komen relatief weinig mensen te wonen. Van de124 kavels van de eerste fase is circa de helft ver-kocht. Het gebied is opgedeeld in zogenaamdeboskamers, met in iedere kamer ruimte voor tien ?twinig villa's. Daardoor ondervinden de bestaandebewoners weinig of geen hinder van de latere uit-breidingen. De zichtbare realiteit van het gebiedlaat nu al schitterende gedifferentieerde landgoede-ren zien. Alle woningen zijn en worden onderarchitectuur gebouwd en staan op aangenameafstand van elkaar op de ruime percelen. Wie inOvergooi rondkijkt, ziet behalve moderne architec-tuur ook notariswoningen en landhuizen met rie-ten kap. `Het mag in Almere' zou hier de leus kun-nen zijn.Nadat het Almeerse besluit was gevallen, werd naareen architect gezocht. Opdrachtgeefster: "We heb-ben veel boeken en tijdschriften gelezen over archi-tectuur, interieurinrichting en design, referentiesgevraagd en huizen bezocht. Aan de hand daarvanmaakten we een longlist. Van die architecten heb-ben we het werk uitgebreid bekeken. Daaruit volgdeeen shortlist, deze architecten hebben we bezochten daarmee hielden we uitvoerige gesprekken. Uit-eindelijk is het de Belgische architecte Anne-MieNoens geworden. Bij haar klopte gewoon alles. Deesthetische vormgeving gecombineerd met de prak-tische invulling. Er is geen plekje in huis dat over-bodig is. Ons pakket van eisen en onze wensenheeft zij heel goed begrepen. We wilden veel lichten eerlijke materialen. Schoon beton is erg mooi,sober en eenvoudig. De stortnaden en centerpen-nen zijn en blijven bewust zichtbaar (foto 4)." Deaannemer is vooral geselecteerd op zijn ervaringmet en gevoel voor betonwerk. Ook de materialen-kennis van Noens wordt geroemd: naadloze span-plafonds met onzichtbare randprofielen, deurenvan warmgewalst staal, cedar bekledingen, een alu-minium trap (foto 5) en betonlookvloeren. Allemaaleerlijke materialen.V e r s c h i lVoordat daadwerkelijk met de bouw kon wordenbegonnen, verstreek er meer dan een jaar. Er bleekeen groot verschil tussen de Belgische en de Neder-landse werkwijze te zijn. Waar in Nederland dearchitect tot en met het definitief ontwerp blijft,geeft in Belgi? de architect het ontwerp eerder dooraan de constructeur. Het bleek heel lastig de Belgi-sche werkwijze in Nederland toe te passen. Tenlangen leste werd de Belgische constructeur vervan-gen door het Nederlandse bureau Van Rossum. Corden Uyl van Van Rossum: " Eind 2003 kreeg onsbureau van de heer Van Diepen het verzoek deengineering van de villa over te nemen van eenBelgisch ingenieursbureau. Dit omdat zij niet tot55904075 6005890 3140620118023150849030402940218003001101091081071061051031021041012 |Een langgerekte platte-grond, waarbij op debegane grond alle pri-maire ruimten (wonen,slapen, sanitair) aanwe-zig zijnA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pWoningbou wcement 2006 324overeenstemming konden komen met de vertegen-woordigers van het locale Bouw- en Woningtoe-zicht. Na een eerste analyse van het naar mijn visiezeer fraaie architectonische ontwerp van deze villaen het bedachte concept bleek dat het knelpunt zatin een in Belgi? veel toegepaste combinatie vankanaalplaatvloeren en druklagen. Alleen dat leiddevolgens Nederlandse normen tot ontoelaatbarebouwfysische problemen." Deze combinatie, alshet ware een dubbel vloeroverstek in het ontwerp,was binnen de beschikbare constructieruimte opdeze wijze niet oplosbaar. De oplossing is gevondenin het toepassen van een breedplaatvloer in combi-natie met ingestorte staalprofielen.V a n A b b e m u s e u mOp verschillende plaatsen op de begane grondzijn betonnen dwarswanden geplaatst (stabiliteitwas voor deze woning het minste probleem) waar-bij in de dakvloer ter plaatse van de aansluitingmet de wand aan beide zijden een grote openingis gelaten. Daartussen is de wand tot zo'n 1,20 mhoogte boven de verdiepingsvloer doorgetrokken."Hierdoor ontstaat een prachtige lichtwerking inde woning", vertelt Den Uyl, "dit deed mij sterkdenken aan het vernieuwde Van Abbemuseumvan Cahen te Eindhoven. De schoonbetonwandin de voorgevel is zeer mooi gedetailleerd.Deze loopt deels zwevend boven het water vanbuiten naar binnen en werkt als een heel natuur-lijke scheiding tussen de entree en de slaapkamer(foto 6)."De woning is gefundeerd op betonpalen, de ter-rassen op bankirai palen. De verdiepingsvloer,uitgevoerd als breedplaatvloer in een dikte van200 mm, draagt op in het werk gestorte schoonbe-3 |De kavel wordt aan driegevelzijden begrensddoor een ongeveer 3 mhoge betonwandA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pWoning bou wcement 2006 3 25tonwanden en in de langsgevel op slanke, metbeton gevulde, stalen kolommen.Aan de zijde van beide langsgevels is een in hetwerk gestorte betonrib gemaakt, enerzijds funge-rend als borstwering voor het dakterras, ander-zijds als ondergrond voor de gevelafwerking (stuc-werk op isolatie). De dakvloer is uitgevoerd alskanaalplaatvloer op een staalconstructie, waarbijde dwarsstabiliteit wordt verzorgd door een stalenportaal. De kolommen steunen af op de ? plaatse-lijk verdikte ? betonrib langs de verdiepingsvloer.Het pons-/dwarskrachtprobleem dat ontstaat doorde versprongen kolommen ter plaatse van beganegrond en verdieping is opgelost door het plaatse-lijk opnemen van stalen balken in de breedplaat-vloer van de eerste verdieping.B e k i s t i n gJohn van Diepen: "De bekisting, een 60kN-kist,PERI T-70, voldoet aan de voorgeschreven beton-soort. Toen we tijdens de voorbereiding de moge-lijkheid van zelfverdichtend beton overwogen, lie-pen we tegen de beperking van een dergelijkebekisting aan. De zeer dunne wanden van de lan-taarndaken hebben een hoogte van 4,5 m en zijnslechts 140 mm dik inclusief een dubbel wape-ningsnet. De oplossing werd gevonden in een doorde betoncentrale aangeleverd broekstuk met70 mm dunne stortbuis.De houten beplating was nieuw; dit was ook nodigvoor de gevraagde visuele kwaliteit. De gaten voorde centraaldozen hebben we eenvoudig weer gestopten geplamuurd alvorens de bekisting opnieuw in tezetten.'G l i m m e r s i n d e o g e nVan Diepen: "We hebben het aannemersbedrijfgeselecteerd, omdat zij aannemelijk konden ma-ken dat ze feeling hadden met het materiaal. Endaar zijn we geenszins in teleurgesteld." Wanneeruitvoerder Arie van Bennekom over beton vertelt,komen de glimmers in z'n ogen. "Je wilt in zo'nvilla geen naad te veel", vertelt hij. "We hebbenhele schotten laten maken, anders krijg je te veelnaden. De betonspecieleverancier is wel zes keerhier geweest voordat we echt gingen storten. Omeen perfect eindresultaat te bewerkstelligen isgebruik gemaakt van het werkplan Schoonbeton[1] waarin alle aspecten van voorbereiding totnabehandeling waren vastgelegd. Voor het samen-stellen van de kleur is uitgegaan van de daarvoorbestemde ENCI-grijsschaal, bij dit project kleur-code B. Zelfs de toeslagmaterialen zijn in depotvoor dit werk apart gehouden. Daarmee was eenconsistente kleur het best gewaarborgd. Uiteraardis het gewenste product vooraf nog met proefstor-ten gecontroleerd. Toegepast is CEM IIIB 42,5 vanENCI plus een laag percentage slak. Alleen CEM I(portlandcement) geeft namelijk een vrij hogekans op krimpscheuren; te veel slak geeft een tehoog risico op kleurverschillen."Van Bennekom: "We wilden geen grindnesten,geen kleurverschil. Niks. Nee, we wilden alleen eenperfect resultaat. We kregen steeds meer ervaring,naarmate we vaker gestort hadden. Steeds meergevoel, ook voor de tijd die je moet trillen. Als heteen beetje begon te glimmen moest je ophouden.4 |De stortnaden en center-pennen zijn en blijvenbewust zichtbaar5 |Er is gekozen voor eenaluminium trap enbetonlookvloeren.Allemaal eerlijke materi-alen.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pWoningbou wcement 2006 326En dan meteen de drainslang erop. Ook het herge-bruik van de bekisting was een kwestie van erva-ring; meteen schoonmaken en steeds dezelfde oliegebruiken. Dat is het puntje op de i, ook weer omkleurverschil te voorkomen. Het resultaat mag erdan ook zijn." (foto 7) nRedactieL i t e r a t u u r1. Model-werkplannen beton. ENCI Media 1999.Projectgegevensarchitect:Anne- Mie Noens, Ante Architectenbouwmanagement/directievoering:Van Diepen Adviseurs bij ontwerp en bouwconstructeur:Van Rossum Raadgevende Ingenieurs Almere b.v.aannemer:Bouwbedrijf P. van Leeuwen b.v.leverancier bekisting:Mabecaleverancier betonspecie:Hagen Beton7 |Het resultaat mag er danook zijn6 |De schoonbetonwand inde voorgevel loopt deelszwevend boven hetwater van buiten naarbinnen en werkt als eenheel natuurlijke schei-ding tussen de entree ende slaapkamer