'Telefunken'-gebouw in Berlijn*InleidingOp 11 februari 1960 werd het 22 verdiepingen tellende gebouwvan Telefunken GmbH officieel in gebruik genomen.Dit gebouw, het hoogste van Berlijn, is gelegen aan het Ernst-Reuter-Platz, dat in de komende jaren, naar een ontwerp vanProf. Hermkes, een van de ruimste pleinen van de Bondsrepu-bliek zal worden.Het 80 m hoge, 52 m lange en 16 m brede 'Haus der Elektrizit?t',dat door de architecten Dipl.-Ing. Paul Schwebes en Dr.-lng.Hans Schoszberger ontworpen is, maakt door de geslaagdefunctionele vorm van zijn buitengevels deel uit van de algehelestedebouwkundige conceptie van dit te verruimen plein.De bouwopdrachtDe afmetingen van het torengebouw en het aantal verdiepingenwaren reeds in grote trekken door stedebouwkundige aspectenvastgelegd.Voor de architect bleef echter de opgave om het uiterlijk te ont-werpen van een gebouw, dat op het Ernst-Reuter-Platz een be-langrijke, dominante functie heeft te vervullen.* ontleend aan Deutsche Bauzeitung, juni I960foto 1. oostzijde van het gebouw, gezien vanaf het Ernst-Reuter-Platzfoto 2. zuidzijde van het 'Telefunken'-gebouwVerdere eisen werden gesteld door de functie van het gebouw,dat in de eerste plaats ruimte moet bieden aan het stafpersoneelvan een grote industrie.Een essenti?le eis van de opdrachtgever was een flexibel grond-vlak zodat eventueel door de voornaamste huurder, TelefunkenGmbH, gewenste wijzigingen met betrekking tot ruimteverde-ling, zonder bouwtechnische bezwaren konden worden aan-gebracht.Zo wenste men bij voorbeeld de beganegrond-verdieping als ver-koopzaal in te richten en de verdieping daarboven geheel in ge-bruik te nemen als toonruimte; deze verdiepingen moesten daar-toe onderling door een speciale trap verbonden zijn.Voor de bijbehorende opslag- en archiefruimte was voldoendeplaats op de beganegrond-verdieping.Van de tweede tot en met de twintigste verdieping werd een-zelfde grondvlak aangehouden; op de eenentwintigste verdiepingwerd een eetzaal met keuken en de grote vergaderzaal ingericht.De constructie en het uiterlijkDe genoemde overwegingen hebben geleid tot een constructie,waarbij het mogelijk was om storende tussenkolommen enwanden te vermijden.De stijfheid tegen de horizontale belasting wordt dan ook nietverkregen door vloeren en wanden maar door drie stijve kernenvan gewapend beton, t.w. de liftschacht in het midden van hetgebouw aan de westgevel en de beide trappenhuizen die zich aande beide smalle zijden van het in grondvlak 'briket-vormige' ge-50 Cement 14 (1962) Nr. 1fig. 3. plattegrond van de bovenste verdiepingfig. 4. plattegrond van de 2de tot de 21steverdieping -fig. 5. plattegrond van de beganegrond-verdiepingfig. 6. dwarsdoorsnede van het gebouwfoto 7. detail van de hoofdingangCement 14 (1962) Nr. 1 51foto 8. ingangshal met hoofdingangbouw bevinden. De opname van de verticale krachten geschiedtdoor vier doorlopende kolommen in de oost- en westgevel metdaartussen verstijvende elementen.De kolommen in de gevels worden met uitzondering van deschachtwanden in de westgevel bij de afname van de belastingnaar boven toe smaller; zij zijn ter plaatse van de verdiepingsvloertussen de eerste en tweede verdieping het breedst en nemen danvervolgens naar onderen toe sterk af.Aan de wens voor een natuurlijke belichting van de trappen-gebouwen kon de architect tegemoet komen door het aanbrengenvan een verticale rij kleine uitsparingen in de massieve kern; ditvoorstel werd door de bouwpolitie geaccepteerd.In langsrichting wordt het gebouw verstijfd door dragende en metgroene moza?ek beklede borstweringsplaten van gewapend beton,waarboven zich de stalen ramen bevinden die tot aan de volgendeVerdiepingsvloer doorlopen.De tot buiten de gevel doorlopende verdiepingsvloeren brekende strakke, hoog-oprijzende gevels.Vanuit de verte gezien accentueren zij, tezamen met de kolom-men, het zakelijke en tegelijkertijd elegante uiterlijk van hettorengebouw.De enige kleur in de buitengevels wordt gevormd door het groenefoto 10. westgevel van het gebouwfoto 9. toonzaal op de eerste verdiepingmoza?ek van de borstweringsplaten; alle andere gedeelten zijnwit geverfd of van onbekleed beton.Opmerkelijk is de afwijkende stijl van de twee onderste ver-diepingen.De eerste verdieping is door brede portalen in de langsgevels ge-accentueerd, en aan de beide smalle zijden van het gebouw ven-sterloos gehouden; ofschoon de gevels van de beganegrond-ver-dieping weinig afwijken van de gevels van de rest van het gebouw,gaan beide verdiepingen, mede door de afwijkende vorm van degevelkolommen, bij elkaar behoren.Aan de oostzijde van het gebouw is boven de hoofdingang eenslanke overkapping gebouwd, die aan twee verticaal uit de gevelstekende spanten is opgehangen.De voor- en achtergevel bieden vooral 's avonds een aantrekkelijkaanblik door het effect van de raamverlichting en door de inneonletters aangebrachte handelsnaam.Aanvankelijk had men het idee om 's nachts alle ruimtes te ver-lichten, naderhand is men hierover van gedachte veranderd enmen laat thans het nachtelijk beeld min of meer aan het toevalover.ledere avond kan men dan ook weer nieuwe composities vanlichtvelden bewonderen.Het gehele gebouw is voorzien van een air-conditioning.De vier personenliften hebben een stijgsnelheid van 3,5 m/sec,zodat men in nauwelijks 20 seconden de 21e verdieping kanbereiken.Het Telefunken-Hochhaus', dat in februari 1960 in gebruik is ge-nomen, werd in 16? maand gebouwd. De bouwkosten, exclusiefair-conditioning en inrichting, bedroegen DM 10 500 000.--.52 Cement 14 (1962) Nr. 1