IUITVOERINGSTECHNIEK I I-~--~~~--~SUCCES MET MONOLIETAFGEWERKTE VLOERENIN TWEEDE FASE VAN ACADEMISCH ZIEKENHUIS LEIDENGEEN TRADITIONELE DEKVLOEREN MEEROntwerp en uitvoering van dekvloeren is een kritisch onderwerp. Gebreken aandekvloeren komen vaak voor en laten zich goed voelen. De traditionelezand-cementdekvloer kan aan hoge eisen voldoen, maar het aanleggen ervan iszwaar werk. .Monoliet afwerken van betonvloeren is in zwang gekomen bijbedrijfsvloeren die op een zandbed worden aangelegd. Bij de bouw van hetAcademisch Ziekenhuis Leiden is aangetoond dat dit ook voor zelfdragendebetonvloeren een aantrekkelijke oplossing is.'w.aarom doeje dit werk opdeze manier?' Het beant-woorden van zo'n simpe-le maar fundamentele vraag kan knaplastig zijn. Soms blijft het antwoord ste-ken in: 'omdat we het altijd zo gedaanhebben en tot nu toe geen reden tot kla-gen hebben'. Of: 'omdat andere metho-den duurder zijn'.Maar als op de een of andere manierblijkt dat het op een andere manier be-(velvolg van blz. 51)gegeven in figuur 3 een redelijke bena-dering van de werkelijk is verkregen.In [5] wordt met betrekking tot het be-palen van de respons van een silo ondereen niet~axiaalsymmetrische belastinggesteld: ~ccurate determination by cal~culation is extremely complex and pro-blematical'. Mede tegen de achtergrondvan deze opmerkingzouhetdan ookze-ker prematuur zijn om op grond van deresultatenvan het besproken onderzoekte concluderendat als gevolgvan het ge-bleken gunstige effect van de interactietussen stortgoeddruk en wandverplaat-sing, een mammoetsilo zonder bezwaarkan worden uitgevoerd met een lijn-configuratie van de uittrekgaten en dathetaanbrengenvaneenkostbareverstij-vingsring overbodig zou zijn. wel magde conclusie zijn dat, voor zover toet-singsmateriaal ter beschikking stond,dit geen tegenspraak heeft opgeleverdmet de gevonden onderzoeksresultaten.Er is dan ook reden om te veronderstel-len dat de uitgevoerde, inderdaad ge-compliceerde berekeningen, een rede-lijke benadering van de werkelijkheid52ter, sneller, eenvoudiger of goedkoperkan, dan snapt enige tijd na invoeringniemand meer waarom dat idee nietveel eerder is geboren.Analoog daaraan wordt de volgendevraag opgeworpen: Waarom maken weop een in het werk gestorte betonvloernaderhand een zand-cementdekvloer?De redenen hiervoor liggen voor dehand.De nauwkeurigheidvan afwerkenindebetonbouwschiettekort.Voorvol-opleveren. In elk geval een belangrijkeverbetering ten opzichtevanberekenin-gen waarin het effect van de interactietussen wandverplaatsing en stortgoed-druk buiten beschouwing wordt gela~ten.Aanbevolen wordt echter om bereke~ningsresultaten als hier besproken tetoetsen aan meer metingen in de prak-tijk, alvorens de hier gepresenteerde re-sultaten onverkort te gaan hanteren alsuitgangspunt voor het dimensionerenvan een silo.Van minder dan ondergeschikt belanglijkt het gegeven dat de berekeningen,ofschoon gecompliceerd, kunnen wor-den uitgevoerd op een Pc. Dit brengthet analyseren van dit soort problemenbinnen bereik van de constructeur. Debottle-neck in de analyses lijkt dan ookniet langer het gecompliceerde bereke-ningsalgoritme te zijn, maar de be-trouwbaarheid waarmee de stortgoe-deigenschappen kunnen worden be~schreven.Literatuur1. Rademacher, FJC. en G. Haaker, Si-lo's and Feeders. The Bulkoholies, En-schede, 1985.doende vlakheid en slijtvastheid is eenafwerkvloer noodzakelijk. Nu is hetaanbrengen van een zand-cementdek~vloer niet de meest plezierige bezigheid;vloerenleggen is bepaald niet het meestgezondevak in de bouw. Maarzolang dehoofdaannemer er onderaannemersvoor krijgt, steekt hij er geen research inen dus blijven we het zo doen.Alsje ervaren hebt hoeje betonvloerenin ??n keer vlak en strak kan afwerken,2. Pieper, K., P. Martens, D. Kroll, K.Wagner, silos fur Zementklinker. Ze-ment-Kalk-G?ps, Heft 8, 1970.3. Blume, E, Zur wirklichkeitsnahe derLastannahmen in Silovorschriften furZellen aus StaWbeton und Spannbeton.Dissertatie TU Braunschweig, 1983.4. Van 't Zelfde, W.D.A., Het gedrag vaneen betonnen mammoetsilo onder eenniet-axiaalsymmetrische stortgoedbe-lasting. TU Delft, vakgroep Mechanica& Constructies, 1988.5. Reibert M. en A. Reimbert, Silos,Theory and Practice. Lavoisier Publis-hing lnc. New York, 1987.6. Galjaard,].C., Het ontwerpen en be-rekenen van betonnen cylindrische re-servoirs onderwillekeurigestatische be-lasting. TU Delft, vakgroep Mechanica& Constructies, 1987.7. Vogt, N., Erdwiderstand ermittlungbei monotonen und wiederholtenWandbewegungen in Sand. Baugrun-dinstitut Stuttgart, Mitteilung 22, 1984.8. Stamou, K., Lasten in Niedrige Silos.Dissertatie TU Braunschweig, 1983.9. Blight,GE.,Temperature changes af~fect pressures in steel bins. Int.]. BulkSolids Storage in Silos, 1985.Cement 1991 nr. 61 Nauwkeurig werken bij storten en afreienis de basis van succes bij ll1onoliet afWerken 2Vlinder- ofschutU"ll1achine. De inzet van deze ll1achinesis in het belang van de arbeidsoll1standighedenvraagje je afwaarom je niet .eerder opdat idee bentgekomen. Bij de bouw vanhetAcademisch Ziekenhuis in Leiden isovereenkomstig het bestek begonnenm?t een zand-cementdekvloer. Halver-wege werd gekozen voor het monolietafvverken van de vloeren. Aan het eindvan het werk zegt men: waarom hebbenwe het niet meteen zonder dekvloerengedaan.Academisch Ziekenhuis LeidenDe bouw van het Academisch Zieken-huis in Leiden geschiedt in twee fasen.Deeerste fase omvat80.000 m2vloerop-pervlak (12 bouwlagen), startte in 1980en is sinds 1985 in gebruik. De tweedefase omvat 80.000 m2vloeroppervlak(13 bouwlagen) en wordt in 1994 opge-leverd. De constructie bestaat uit een in't werk gestort betonskelet van kolom-men en vloeren, met een kolomrastervan 7,80 x 7,80 m. De kolommen zijnvoorzien van kolomplaten (2,20 x 2,20m); de vloerdikte bedraagt 260 mmoIn het bestek was een cementgebondendekvloer voorgeschreven, klasse D 30(volgens NEN 2741). Nu is dat geen uit-zonderlijke eis. Vaak wordt in de bouwgeen serieuze kwaliteitscontrole opzand-cementdekvloeren uitgevoerd; inCement 1991 nr. 6de uitvoering wordt daar 'rekening meegehouden'. Zo niet bij de uitvoering vanhet Academisch Ziekenhuis Leiden.Om te kunnen voldoen aan de eisenvoorklasse D 30 moesteen moeilijkver-werkbare zand-cementspecie wordenverwerkt. Het strikt handhaven van dekwaliteitsnorm leidde op een gegevenmoment tot verloop onder de ploegvloerenleggers. Gezien deze problemenis gezocht naar een alternatief. Op ver~schillende plaatsen zijn gietvloeren opbasis van anhydriet bekeken. De goedeverwerkbaarheid daarvan was buitenkijf, de kwaliteit niet (vlakheid en hech-ting waren onvoldoende). In Finland isdoor Partek een cementgebonden giet-vloer ontwikkeld onder de naamPlaano. Deze is ook in Leiden uitgepro-beerd. De verwerkbaarheid, vlakheid,hechtingendruksterktewarenvoldoen-de, maarbij eenuitvoeringin 10mmdik-te was de prijs te hoog. Om de noodza-kelijke besparing te bereiken is gepro-beerd de betonvloer vlakker te maken,waardoor een dunnere dekvloer moge-lijk was. De resultaten daarvan warendermate gunstig dat de volgende stapvoor de hand lag: de vloerzo vlak makendat helemaal geen dekvloer nodig is.Deze keuze werd uitgangpunt voor de2e fase van de ziekenhuisbouw. Door dedoeleinden iedere keer wat scherper testellen,werd bij de vloerleggers enthou-siasme aangewakkerd. Dit was vandoorslaggevend belang.Een proefmet vloeispecie, zetmaat 300mm, leverde slechte resultaten op. Af-reien op geleiders bleek te veel stelwerkte vergen. Uiteindelijkis met nauwkeu-rig werken en de normale middelen hetgewenste resultaat bereikt. De kubelniet in een keer leeg trekken, maar debetonspecie doseren. Nauwkeurig ophoogte storten, controleren met een la-serwaterpas, afreien met een hoog-fre-quente aluminium trilbalk.VlakheidOver vlakheid valt heel wat te discusi?-ren. Wat is de maatstaf? Als de normvoor dekvloeren als maatstafvoor mo-noliet afgewerkte vloeren wordt geno-men blijft.de vraag: wanneer wordt ge-meten? Voor ofna het ontkisten kan eenmerkbaar verschil betekenen. Als na 3maanden of na 3 jaar nogmaals wordtgemeten, zullen er opnieuw merkbareverschillen zijn ten gevolge van krimpen kruip en eventuele zettingsverschil-len.53SuccesVan den Berg heeft zich samen metbouwdirecteur ir. Weersma sterk moe-ten inspannen om van alle betrokkenenbij dit project steun te krijgen voor denieuwe methode van vloerafwerking.De bouw is inderdaad conservatief.Maar het grote belang van verbeteringvan produktkwaliteit en arbeidsom-standigheden dwingt tot actie. Het suc-cesverhaal van de monoliet afgewerktevloeren in het Academisch ZiekenhuisLeiden zal er zeker toe bijdragendat de~ze methode op grotere schaal zal wor-den toegepast.ingJ.H.K?hnedekvloer is terug te vinden ineen grote-re ruimte boven de plafonds. Vanwegede directe aansluiting van de gebouwenvan de eerste en tweede bouwfase vanhet ziekenhuiscomplex moest de totaleverdiepinghoogte gelijk blijven.Indienindeontwerpfasewordtgekozenvoor monoliet afgewerkte vloeren, kande hoogtewinst ten goede komen aan deverdiepinghoogte. Het kostenaspect isonderzocht in een afstudeerwerk vanir.M. van der Plaat bij de TU Delft(1988), die concludeerdedat met mono-liet afgewerkte vloeren circa 3% bespa-ring mogelijkisopdebouwkosten.Vooreen deel vloeit ditvoort uit de geringeremassa van de vloerconstructie.In Leiden is het monoliet afwerken vande vloeren een succes geworden. Pro-ject-manager ingJ. van den Berg vanaannemerscombinatie Medicom Zes isovertuigd voorstander geworden vanhet monoliet afwerken en wil voortaanniet anders meer: 'Als hethier lukt, moethet elders ook kunnen',KostenHet kostenaspect is zoals altijd van be-lang voor succes. In het geval van hetAcademisch Ziekenhuis Leiden moestde afwijkingvan hetbestekkosten-neu-traal worden gerealiseerd. Kostenver-hogende factoren van het monoliet af-werken zijn:- duurder beton;- een man meer op 't stort;- afwerken met schuurmachines;- reparatie bij stortnaden;- reparatie van mechanische beschadi-ging tijdens de bouw.Het budget dat beschikbaar waS doorhet achterwege laten van de zand-ce-mentdekvloerwasvoldoende omde ex-tra kosten te compenseren. De doelstel-ling is daarmee bereikt: een constantehoge kwaliteit en betere arbeidsom-standigheden, zonder kostenverhoging.E?n mogelijkheid tot kostenbesparingkon nietwordenbenut:verlagingvan debenodigde constructiehoogte. De 4 cmhoogtewinst door het weglaten van deDe afwerking kan pas aanvangen als devloer zover is opgesteven dat betredenmetvlinder- ofschuurmachines moge-lijk is.Dat betekent dat het afwerken meestalpas in de namiddag ofavond kan startenen 's avonds of 's nachts moet wordendoorgewerkt. Onderbreking van hetwerkis nietmogelijk.Ditvergtflexibili-teitvanhet uitvoerend personeel envande organisatie van de aannemer.Nabehandelingvanhetbetonoppervlakna afloop van het schuren is essentieeLDoor opspuiten van een curing com-pound ofafdekken met een plastic foliemoet voortijdige uitdroging wordenvoorkomen.3 Monoliet afwerken van vloeren was een groot succes bijde bouw van het Academisch Ziekenhuis LeidenBij het Academisch Ziekenhuis Leidenis gerekend op een doorbuiging na ont-kisten van 10 mmo Ter compensatiedaarvan is aanvankelijk in het middenvan de velden 120literextraspecie op devers gestorte vloer gebracht; deze hoe~veelheid is door trillen uitgespreid toteen 'pannekoek'. Na herhaalde metin-gen bleek deze ingreep niet het gewen-ste effect op te leveren, zodat na het ge-reedkomenvande onderbouwvande 2efase dit verder achterwege is gelaten.AfwerkingDe functie van het afwerken is in het al-gemeen tweeledig:vlakheid enslijtvast-heid verzorgen. Dit laatste aspect geldtvooral voor bedrijfsvloeren. In het zie-kenhuis wordt uiteraard een vloerbe-dekking toegepast, zodat slijtvastheiddaargeen rol speelt.Devlakheid op ma-croniveauwordtbepaalddoor de nauw-keurigheid van afieien. Door mecha-nisch schuren is in de afwerkfase vlak-heid op microniveau te bereiken. Dewat ruwe structuur van het oppervlakwordt als het ware gladgestreken.Alle vloeren van de tweede fase van hetAcademisch Ziekenhuis Leiden zijn in-gemeten, ter controle van de vlakheid.Eris geconstateerddatwerdvoldaanaande eisen van de norm voor dekvloeren,tabel 2b; dit zijn de verzwaarde eisenvoor utiliteits- en industriegebouwen.Slijtvastheid heeft te maken met destructuur van de toplaag. Als gevolg vansedimentatie ontstaat in de pas gestortebetonvloer onvermijdelijk enige ont-menging aanhet oppervlak. Het boven-ste laagje van de vloer bestaat daardoorvoornamelijk uit cementpap. Door me-chanischschurenwordt de toplaagweergehomogeniseerd. De structuur kanverder worden verbeterd door voor hetschuren fijn zand in te strooien.Voor het monoliet afwerkenvan beton-vloeren zijn nog geen methoden en ma-teriaalsamenstellingen gestandaardi-seerd. Deze worden thans wel ontwik-keld (zie 13ETONIEK8/24).BetontechnologischeaspectenExtra zorg is besteed aan betontechno-logische aspecten. Daartoe was op hetwerk een betontechnoloog van de aan~nemer aanwezig. De betonspecie is ge-specificeerd alsB 25, milieuklasse 2,zet~maat 80-120 mm, consistentiegebied 3met superplastificeerder. Belangrijkuitgangspunt was beheersing van hetopstijvingsgedrag, voor voldoende'open tijd' voor verwerking en afwer-king. Om het opstijvingsgedrag onderuiteenlopende temperaturen min ofmeer constant te houden, kon een ge-deeltevanhethoogovencementwordenvervangen door portlandcement.'--__~ ~_-I UllVOERINGSTECHNIEK54 Cement 1991 nr. 6