Stupr?-excursieBrussel-Leuven22 oktober 1968Tijdens een ??ndaagse excursie van de Stu-diegroep voor Prefabricage (Stupr?) naarBelgi? werden enkele 'prefab'-gebouwenbezocht.s Morgens werd een bezoek gebracht aanhet in aanbouw zijnde hoofdkantoor van deCr?dit du Communal aan de Boulevard Pa-checo in Brussel (foto /).Dit bouwwerk heeft afmetingen van 90 mlengte en 25 m breedte en omvat 16 ver-diepingen, waarvan 4 kelderverdiepingen,grotendeels ingericht als parkeergarage, en2 begane-grondverdiepingen, in verband methet niveauverschil van de aangrenzendestadsstraten. Hierboven bevinden zich 10kantoorverdiepingen.De fundering en de kelderverdiepingen wer-den in verband met het beperkte werkter-rein uitgevoerd in een bouwput met lood-rechte wanden volgens het principe van hetdiepwandsysteem.Voor de kelders moest in totaal 20 000 m2vloerconstructie worden gemaakt. Deze be-staat uit moerbalken in de vorm van preflex-binten van 15 m lengte met daarop dubbel-T-platen met variabele lengte van 9-12,60 m,breedte 1,80 m en een maximaal gewichtvan 10 ton.De flenzen van de TT-platen zijn op afstan-den van 3 m onderling verbonden door mid-del van op ingebetonneerde stalen plaatjesgelast rondstaal. De vloeren werden afge-werkt met een ter plaatse gestorte druklaagwaarin een bouwstaalnet van 10 X 20 0 5mm is aangebracht.Voor de hoogbouw wordt de vereiste stabi-liteit verkregen door middel van vier terplaatse gegleden kernen. De vloeren be-staan hier uit stalen balken met daarop ge-prefabriceerde cassetteplaten waarover even-eens een druklaag is aangebracht. De DIN-profielen hebben overspanningen van 9 men dragen aan de ene zijde op een kern, aande andere zijde op de gevelkolommen.Bij de vloeren is rekening gehouden meteen nuttige belasting van 360 kgf/m2.Speciale vermelding verdient de constructie,van de conferentiezaal. Hier zijn preflex-;balken toegepast van 22 m lengte, onder-steund door kolommen van 6 m hoogte.De gevelkolommen bestaan uit H-frames diegeleverd werden door N.V. Schokbeton taZwijndrecht. In feite zijn dit kozijnvormigaelementen die steeds ondersteund zijn doortwee daaronderstaande elementen. De door-gaande kolom wordt derhalve gevormd doorafwisselend de linker- en rechter stijlen vande H-frames.De gevelconstructie die losgehouden is vande geveldichting, draagt tevens de verdie-pingsvloeren. Daartoe is aan de stalen bal-ken van deze vloeren een kopplaat met nokgelast. Deze nok is scharnierend aan de H-frames verbonden. De trekverbinding komttot stand door middel van een boutverbin-ding.De oplegging van de H-frames onderling ge-schiedt door middel van staal-neopreenop-legging van 36 mm dikte. De toelaatbare be-lasting bedraagt per element 200 tf. De maxi-male belasting van de oplegging bedraagt120 kgf/cm2. De gevelelementen zijn enigs-zins flexibel opgelegd, ten einde vormver-anderingen ten gevolge van temperatuurver-schillen tussen kern en gevelelementen opte vangen. De hart-op-hart-afstand van degevelkolommen bedraagt 1,80 m.1Hoofdkantoor Cr?dit du Communal teBrussel; een vliesgevel van H-frames, uitge-voerd in wit cementfoto: J.Culot2Constructie van de keldervloeren in deCr?dit du Communal; TT-elementen rustendop de onderflens van preflex-balkenCement XXI (1969) nr. 2 463Geprefabriceerde parkeergarage te Leuven;met vrije hoogte van 2,10 m; 28-daagsebetonsterkte van de elementen 600 kgf/cm2Tijdens de bouw zijn in de vloeren twee tij-delijke dilatatievoegen aangebracht, die na2 jaar, wanneer de grootste vormveranderin-gen hebben plaatsgehad, worden gedicht.Bij de bouw werd 4000 ton profielstaal ge-bruikt voor de 600 m lengte aan preflex-balken; ruim 40 000 m3beton werd gestort.Voorts zijn door Schokbeton 560 H-framesgeleverd, en ten behoeve van de hoekop-lossing 30 enkele kolommen. De bovenstetwee verdiepingen van het bankgebouw zijnuitgevoerd in staal. Deze zijn terugspringendten opzichte van de gevellijn, die aan debovenzijde met een brede borstwering, even-eens geprefabriceerd, is afgewerkt.In de middag werd een bezoek gebracht aaneen in aanbouw zijnde parkeergarage teLeuven, een volledig geprefabriceerde con-structie volgens het Ergon-systeem (foto 3).Dit bouwwerk heeft een plattegrond die eenoppervlakte van ca. 4000 m2beslaat en biedtover vier verdiepingen verdeeld dus een par-keerruimte van ca. 16000 m2, ofwel voor800 auto's.Er zijn twee typen kolommen toegepast: de4Midden-kolommen met ruitvormigedoorsnedeeindkolommen in beide richtingen bezitteneen rechthoekige doorsnede, terwijl de mid-denkolommen in doorsnede een ruitvorm be-zitten. Deze ruitvorm was de wens van deopdrachtgever. Vermoedelijk is het een psy-chologische kwestie die verband houdt methet onder 30? parkeren van auto's.De ca. 14 m hoge kolommen met de ken-merkende vorm van het Ergonsysteem --dat wil zeggen, ter hoogte van elke verdie-pingsvloer aan twee kanten consoles metuitstekende staafeinden, ter ondersteuningvan de moerbalken --- werden in ??n lengtegeprefabriceerd op het werk aangevoerd.Ook andere details van het bouwwerk warenkenmerkend voor het systeem, zoals de fun-dering in ter plaatse gestorte putten, waarinaan de onderzijde een regelbout is aange-bracht. Deze putten waren onderheid met elk4-5 palen; toelaatbare belasting 50 tf perpaal.Van deze normale wijze van fundering moestechter worden afgezien bij de kolommenrijdie onmiddellijk tegen de bestaande muurvan een belendend perceel is geplaatst. Hiermoest vanwege ruimtegebrek een anderemethode van verbinding worden aangewend.Daarom zijn de onderkanten van de kolom-men verjongd en op een poer gesteld, waar-door de uit dit funderingsblok stekende rand-wapening over een hoogte van ca. 40 cmgelast kon worden aan de kolomwapening.Op de consoles aan de kolommen werdenvoorgespannen moerbalken van 8,40 m leng-te geplaatst, waarin gaten waren gespaardvoor de uit de consoles stekende staven. Deuiteinden van deze staven zijn van schroef-draad voorzien, waarop naderhand een moerwerd aangedraaid.In dwarsrichting wordt de overspanning ver-kregen met behulp van 14 m lange voorge-spannen TT-elementen, die met hun einde opde moerbalk rusten, een en ander zoals aan-gegeven in foto 5 en fig. 6. De TT-elementendie aan weerszijden van deze moerbalken ineikaars verlengde liggen, zijn over het steun-punt heen verbonden tot een stijf geheel.Daartoe werd het bovenste gedeelte van deplaten daar ter plaatse gestort en versterktdoor uit de moerbalk stekende beugels enextra trekwapening (fig. 6). Dit laatste vondeveneens toepassing bij de verdiepingsvloe-ren in de kelders van de Cr?dit du Commu-nal in Brussel.In tegenstelling echter tot het gebruik vanTT-elementen bij het beschreven bankge-bouw is hier g??n ter plaatse gestorte druk-laag aangebracht. Alleen de voegen tussende flenzen zijn met betonspecie gevuld enversterkt met uit de flenzen stekende wape-ning. Als nuttige vloerbelasting werd gere-kend met 200 kgf/m2. Voorts kan nog wordenmeegedeeld dat bij alle balkopleggingenneopreen werd toegepast.Ter plaatse uitgevoerd worden de oprittennaar de verschillende verdiepingen.Aan de afwerking van de garage wordt hoe-genaamd geen zorg besteed.Ne.5Aansluiting van kolom, moerbalk enTT-element6Boven de moerbalk een ter plaatse gestortegewapende bovenflensCement XXI (1969) nr. 2 47