? ? uitvoeringstechniek?ing.J.P.C.Wagemaker, Ciwacon Engineering, Rosmalen *)In 1994gingvoor Stubeco met de instellingvan de Uitvoeringsprijs een langgekoesterdewens in vervulling. Hetdoel was hetzo breed mogelijk onder de aandacht brengen van in-novatieve methoden en technieken in de uitvoering om daarmee het belang en de nood-zaakvan een kwaliteitsuitvoering bij opdrachtgevers, ontwerpers en constructeurs te be-nadrukken. Tevens wordt de prijs gebruikt om Stubeco meer bekendheid te geven. Deprijswinnaars kunnen rekenen op een warme belangstelling vanuit de betonwereld.Op de Betondag1996werdde StubecoUitvoeringsprijsvoordetweede maal uitgereikt.STUBECOUrrvOERINGSPRIJS 199642Uitvoeringstechniek is een vakgebied dattotde verbeelding spreekt, met kenmerken eneigenschappen die appelleren aan vakman-schap, creativiteit en improvisatietalent.Toch wordt de noodzaakvan het inschakelenvan uitvoeringsdeskundigheidin het ont-werpprocesvaak onderschat. Stubeco doetdaar wat aan en legt een duidelijk verbandtussen ontwerp, uitvoering en kwaliteit.Het vakgebied uitvoering is de laatste jarenin een nieuw perspectief gekomen. Het isniet alleen meer de techniek die de uitvoe-ringsmethode bepaalt, ook eisen aan debouwtijd, debeschikbaarheid van een bouw-terrein, aanvoermogelijkheden van het ma-terieel, inzetten van aanwezig materieel,vakbekwaamheid en beschikbaarheid vanpersoneel, duurzaamheid en economischelevensduur, en niet in de laatste plaats deesthetische eisen aan een constructie, zijnvan invloed op de keuze van een bouwme~thode en het bijbehorende hulpmaterieeLOns technisch vernuft zorgt ervoor da wij of-wel een vlekkeloos verlopend bouwproceshebben met als logisch gevolg een hogeStubecoStubeco, de Studieverenigingvoorde Uit-voering van Betonconstructies, is een ac-tieve vereniging met een gemeleerd le-denbestand. Onder de leden zijn op-drachtgevers zoals Bouwdienst Rijkswa-terstaaten Nederlandse Spoorwegen, di-verse grote gemeenten,ingenieursbu-reaus, aannemingsbedrijven en leveran-ciers.Stubeco kentdrie pijlerswaarop wordtge-bouwd:1. Studie; inventarisatie en uitwisselingvan kennis op specifieke deelvakge-bieden of onderwerpen.2. Kennisoverdracht; bijdragen aan op-leidingen op uitvoeringsgebied.kwaliteit van het eindproduct, ofwel een pro-ces met stagnaties, herstelbare en onher-stelbare fouten, hoge kosten en ontevreden-heid, waardoor de kwaliteit onder druk komtte staan.Een op de praktijk afgestemd ontwerp eneen zorgvuldig voorbereide en deskundigeuitvoering resulteren in een eindproduct,waarbij met vrij grote zekerheid vooraf kanworden vastgesteld, dat de kwaliteitseisenzullen worden gehaald.Stubeco heeft deze aspecten met de Uit"voeringsprijs onder de aandacht willen bren-gen. Alle genomineerde inzendingen getuig-den van vakmanschap en van een prakti-sche oplossing voor een bestaand pro-bleem.Alle inzendingen bevatten innovatieve ele-menten, hadden een praktische toepas-baarheid en hebben een zekere blijvendewaarde.De winnaar en de beide eervolle vermeldin-gen worden in dit artikel nogmaals onder deaandacht gebracht.3. Soci?teitsgedachte; veel gelegenheidtot informele contacten via binnen- enbuitenlandse excursies, kwartaalver-gaderingen, studiebijeenkomsten enjaarvergadering. De informele sfeerstaatborgvoor de instandhoudingvaneen waardevol netwerk.Er wordt veel samengewerkt met Beton-vereniging en eURo Stubeco onderhoudtverder goede contacten met andere stu-die- en belangenverenigingen.Wilt u meer weten over een lidmaat-schap, bel dan met het secretariaat teGouda, tel. (0182) 53 92 33, ofmet ??nvan de bestuursleden.CEMENT1997/1WINNAAR STUBECO UITVOERINGSPRIJS 1996Aannemerscombinatie Tuikomll v.o.f.(Koninklijke Van Drunen, Dubbers Malden)De bouw van de hoofdoverspanning van deMartinus Nijhoff-brug over de Waal bijZaltbommelCitaat van de jury:Door tijdens de bouwfase voor het onder-steunen van de uitbouwwagen gebruik temaken van de definitieve tuien van de brug,konden de overspanningen met groteremootlengten worden gemaakt. Hierdoorwerd een bouwsnelheid gerealiseerd dieaanzienlijk hogerwas dan tot dan toe gebrui-kelijk.De oplossing, die sterk afwijkt van de tot dantoe gevolgde methode, getuigt van een inno-vatieve benadering van de uitvoeringsme-thodiek en de jury meent dat in Nederland,waar veel bruggen met grote overspannin-gen worden uitgevoerd, deze oplossing nogveelvuldig kan worden toegepast.Plaatsen van een prefab betonstempel in de uitbouwwagenfoto: Rijkswaterstaat Meetkundige DienstHet idee om met behulp van de definitievetuien de hoofdoverspanning in grotere mo-ten te bouwen, is ontstaan tijdens de bouwvan de tuibrug over de Bergsche Maas bijHeusden.Het originele bestek voor de tuibrugbij Zalt"bommel gaf een beschrijving van de bouw-methode voor de hoofdoverspanning. Dezebouwmethode was gebaseerd op het princi"pe van de vrije voorbouw, zoals al bij veel tui-bruggen is toegepast. De hierbij gebruikteuitbouwwagen bestaat uit een uitkragendestalen vakwerkconstructie, waarop de be-kisting voor de betonconstructie wordt ge-monteerd. Gebleken is dat de sterkte enstijfheid van de uitbouwwagen maatgevendzijn voor de mootlengte en daarmee in feitevoor het bouwtempo.Door gebruik te maken van de definitievetuien kon in het ontwerp voor Zaltbommelhet draagvermogen van de uitbouwwagenzodanig worden vergroot, dat bij een tempovan ??n moot per week moten konden wor-den gebouwd die tweemaal zo lang waren.Dit is destijds in de calculatiefase door debouwcombinatie in samenwerking metprof.dr.ing. Ren? Walther van het Zwitserseingenieursbureau Walther, Mory, Maier uit-gewerkt en als alternatief ingediend.Na de aanbesteding heeftBouwdienst Rijks-waterstaat de alternatieve bouwmethodeonderzocht en na hetaanbrengen van enke-CEMENT1997/1Ie wijzigingen geaccepteerd. Voorhetaange-paste alternatief is een bestekswijzigingovereengekomen.De ontwerptechnische consequenties vande gewijzigde uitvoeringsmethode zijn in devoorbereidingsfase van de uitvoering ver-werkt. Dit is uitvoerig in Cement 1996, nr. 4beschreven.Enkele bijzonderhedenHet uiterlijk van detuibrug, gebouwd volgensde nieuwe bouwmethode, wijkt niet af vanhet oorspronkelijke besteksantwerp.De nieuwe mootlengte is vastgesteld op7,80 m, de hart-op-hartafstandvan detuien.Er is een bouwtijdverkorting van circa dertigweken gerealiseerd.De wijzigingen in de draagconstructie heb"ben uiteindelijk geleid tot een gewichtsbe-sparing van circa twaalf procent in de dek-constructie. Andere constructiedelen (pylo-nen, p?lerfundaties, paalfunderingen) zijnna de acceptatie van het alternatief niet op-nieuw gedimensioneerd.Het ontwikkelen van de nieuwe bouwmetho-de heeft een forse investering gevraagd,maar werd ruimschoots gedekt door de be-sparingen als gevolg van de eenvoudigerbouwwijze en de kortere bouwtijd.Een duurdere, maarsnellere bouwmethodeheeft per saldo een goedkopere brug opge-leverd.Het knelpunt Zaltbommel is een half jaareerder opgelost dan gepland.Bij toekomstige tuibruggen kunnen de voor-delen van dele bouwmethode, zoalsbijvoor-beeld de lichtere dimensioneringvan de on-derbouw, verder wordenuitgenut.KansenBij de aanbesteding van deze tuibrug zijndoor Bouwdienst Rijkswaterstaat vier be-stekken geheel uitgewerkt, onder meer eencompleet stalen en een compleet betonnentuibrugconstructie. Bij de inschrijving bleekde betonnen tuibrug ruim twintig procentgoedkoper dan de stalen variant.Wanneerwe de kansen van stalen en beton-nen varianten vergelijken, moeten we onsnatuurlijk niet blindstaren op de resultatenvan Zaltbommel. Het geeft echter wel aanhoe de kansen voor beton, door het aspectuitvoering bij het ontwerp te betrekken, kun-nen worden vergroot.43? ? uitvoeringstechniek?EERVOLLE VERMELDINGHollandscheBeton- en Waterbouw b.v.KoelkistCitaat van de jury:De koelkist biedt een instrument om de hy"dratatiewarmte die t?dens het verhardings"proces vr?komt, beheerst af te leiden, zon"der dat hiertoe koelbuizen in de betoncon"structie worden opgenomen. In het licht vande verdergaande ontwikkelingen met b?zon~dere betonsoorten zoals hogesterktebetonzal deze oplossing zeer goed toepasbaarz?n, vooral ter voorkoming van scheurvor"ming tussen wand en vloer b? dunnere be~tonwanden.Dejury verwacht dat de oplossing nog enigeaanpassingen zal ondergaan, waardoor te"gemoet zal worden gekomen aan milieu~as~pecten met betrekking tot onder meer devervuiling van de bekisting.De kans op scheurvorming als gevolg vantemperatuurspanningen wordt verminderddoortijdensdeverhardingvan beton detem"peratuur kunstmatig laagte houden. Gebrui-kelijk is dan om stalen koelbuizen in de con-structie op te nemen. Tijdens het storten engedurende de eerste verhardingsdagenwordt hierdoor koud water gepompt. Hetwa-ter zorgt voor een afvoer van de warmte diein het beton wordt geproduceerd, waardoorscheuren als gevolg van temperatuurspan-ningen worden vermeden.Nadelen van deze methode:? de koelbuizen moeten v??r elke stort in debetonconstructie worden aangebracht;? om het effect zo optimaal mogelijk te be-nutten, moeten de buizen in het middenvan de wand worden geplaatst, waardoorze tijdens het storten een belemmeringvormen;? de koelbuizen kunnen lekken, wat totslecht beton leidt.Principe van de koelkistHet idee achter de koelkist is in december1994ontstaan, na evaluatie vanverschillen-de ervaringen met het koelen van beton vol-gens de tot nu toe gebruikelijke methode bijin het werk gestort beton.Door de koelbuizen in het beton te vervan-gen door koelkanalen in de bekisting en deverhardingswarmte door deze kanalen af tevoeren, worden de eerder genoemde nade-lenge?limineerd. Hierdooris dekoelkisteenbekisting met een dubbele functie:44De koelkistin gebruik t?dens een stort1. Ondersteuningen contramal voor hetver-hardende beton.2. Beheersing van de temperatuurontwik-keling tijdens de verharding.W?l betekent het een extra investering in debekisting.Na enige verkennende berekeningen is eenaantal proeven gedaan. Vanaf augustus1995 t.m. maart 1996 zijn 24 storts uitge-voerd.ProefprojectDe koelkist is ontwikkeld en ingezet op hetproject Zeekade Amazonehaven (zieCement 1995, nr. 3), een onderdeel van hetplan Delta 2000-8. Dit betreft een groot-schalig containeroverslagcentrum op deMaasvlakte in Rotterdam en wordt gereali-seerd tussen 1993 en 2002.De hier toegepaste betonconstructie be-staat uiteen vloermet een gemiddelde diktevan 1,25 m, wanden van gemiddeld 0,70 mdik en een dek met een dikte van 0,60 m. Deafmetingen zijn vergelijkbaar met die vaneen tunnel.Voor de ontwikkeling van de koelkist is sa-mengewerkt door de bekistingsafdeling ende afdeling kwaliteitstechnologie van HBW.Deze afdelingen werden met raad en daadbijgestaan door het WerktuigbouwkundigOntwerpbureau en het projectteam van deAmazonehaven. Ook bekistingsleverancierMACO was betrokken. De proef is uitgevoerdmet de welwillende medewerkingvan de op-drachtgever Gemeentewerken Rotterdam,afdeling Havenwerken.In het algemeen bleek het aanbrengen vaneen koelkanaal in de bekisting niet eenvou-dig te zijn. Tijdens het eerste stort bleek detemperatuur in de wand in hetgeheel nietopfoto: Dick Vanbeurden, Scheveningente lopen. De werkingvan de koelkistwas velemalen beter dan in de eerste berekeningenwas ingeschat. Daarna zijn aanpassingengedaan, die de beheersing van de tempera-tuurhebben verbeterd.Lekkages of storingen aan de koelkist zelfzijn gedurende het gebruik niet voorgeko-men. De algemene indruk van het werkenmet de koelkistwas bij alle partijen diebij hetbouwproces zijn betrokken zeer gunstig. Ophetvervolgprojectwordt de koelkist opnieuwingezet.Verdere toepassing van de koelkist is afhan-kelijk van factoren zoals de afweging van devoordelenvan hetgebruik van de koeIkistte-gen de extra investering in de bekisting ende benodigde koeltijd versus de gewenstebeschikbaarheid van de bekisting voor vol"gende storts.VoordelenHettot op heden gebruikelijke koelen met inhet beton opgenomen koelbuizen is op hetproject Zeekade Amazonehaven vervangendoor de koelkist. Deze bekisting heeft voorhet bouwproces twee grote voordelen:1. Het vlechten van de wapening is meestaleen .handeling binnen het kritieke padvan het bouwproces. Bij de koelkist hoe-ven na het vlechten geen koelbuizenmeer te worden aangebracht.2. De afwezigheid van koelbuizen maakt hetbeton maximaal toegankelijk tijdens hetstorten en verdichten.De investering in de koelkist is zeer lonend invergelijking met de kosten van het steedsopnieuw aanbrengen, instorten en afwerkenvan de koelbuizen volgens het bestaandesysteem.CEMENT1997/1EERVOLLE VERMELDINGVolker Bouwmaatschappij b.v.Schielandtoren RotterdamCitaat van de jury:De w?ze waarop alle facetten van het bou-wen t?dens de voorbereiding z?n uitgewerkt,waardoor onder meer oplossingen werdengevonden voor de logistieke problemen inhet centrum van Rotterdam, het relatiefklei-ne bouwterrein, de gewenste ruwbouwt?dvan vier maanden voor een gebouw van 106m hoog en de gewenste maatregelen op hetgebied van ARBO, hebben geleid tot een op-timale organisatie van het werk, welke bl?kgeeft van een geweldig staaltje vanuitvoering.De bouw van de Schielandtoren geschieddein twee fasen: allereerstde uitvoeringvan deonderbouw, bestaande uit een parkeergara-ge en een winkelgalerij, en daarna de bouwvan de toren met in totaal 31 verdiepingen.Volker heeft de tweede fase uitgevoerd.Die tweede fase kende een aantal bijzonde-re moeilijkheden. Bij de uiteindelijke keuzevan de bouwmethode zijn alle aspecten dietegenwoordig in de uitvoering een rol spelen,aan de orde gekomen. Dit vormt een onder-streping van het belang van een gedegenvoorbereiding en het bij het ontwerp betrek"ken van uitvoeringsdeskundigheid.De buitengevel van de Schielandtoren is gemetseld volgens de 'pointmaster'-techniekUitvoeringDe projectleiding heeft zich laten leidendoor de volgende gegevens:Er was geen bouwplaats beschikbaar alswerkterrein en voor de opslag van bouwma-teriaal.De aanvoer van materialen was door de lig-ging in het centrum van Rotterdam proble-matisch.Gelijktijdig met het bouwen van de torenwerd er gewerkt aan een metrostation en45 000 m2winkelruimte.Het 106 m hoge gebouw kende een com-plexe ruwbouw.Voorde ruwbouwwasviermaanden beschik-baar. Hettotale project moest in een jaarge-realiseerd zijn.De snelheid van bouwen mocht nietten kos-te gaan van kwaliteit of veiligheid.In Cement 1996, nr. 11 is uitvoerig ingegaanop de oplossingen. Een korte samenvattingvan de aspecten die aan de eervolle vermel-ding ten grondslag liggen:CEMENT1997j1Er werd gekozen voor een systeem van tun-nelbekisting, waarbij wanden en vloer in ??nkeerwerden gestorten waardoor een cyclus-tijd van drie dagen per verdieping mogelijkwerd.Een betonpomp maakte het mogelijk om toten met de hoogste verdieping het beton-mengsel via een zwenkarm op elke plek opde verdieping te brengen.Door de wand- en vloerdikte te verzwarenkon ondanks de bouwsnelheid aan de ge-stelde kwaliteitscriteria worden voldaan.Volker Bouwmaatschappij heeft met de ge-kozen bouwmethode alle uitgangspuntenen randcondities kunnen honoreren enheeft het werk naartevredenheid van de op-drachtgever uitgevoerd.?45
Reacties