Rockstore 80, een symposiumoveronderaards bouwengenodigd. De congresdeelnemers mogen dezitting wel aanhoren.Dan zijn er de algemene zittingen waarbij decongresdeelnemers zich in de discussie mogenmengen. De bijdragen hiervoor geschieden opuitnodiging. Ten slotte de speciale zittingen.Hiervoor kan iedereen een bijdrage indienen. Degeselecteerde 'papers' worden qua onderwerpin drie categorie?n verdeeld, namelijk 'economi-sche en fysische aspecten', 'technische aspec-ten' en 'milieu-overwegingen en factoren vanpsychologische aard'.In Zweden wordt van 23-27 juni 1980 eensymposium georganiseerd Over onderaardsbouwen. Bij de voorbereiding is een indrukwek-kend aantal instanties betrokken, waarondervier Zweedse ministeries en de InternationalTunnelling Association.Onderaards bouwen is technisch gezien zondermeer mogelijk. Sinds het begin van deze eeuw isdat in vele grote steden op de wereld bewezendoor onder meer de aanleg van ondergrondsespoorwegnetten en van parkeergarages. Hetontwikkelen van de mogelijkheden om onder-gronds te bouwen is dan ook niet de redengeweest waarom in Zweden een internationaalsymposium wordt georganiseerd. De naamRockstore verklaart enigszins de bedoelingen,namelijk het bouwen van opslagplaatsen onder-gronds voor velerlei doeleinden. In het voorlopigprogramma wordt gesproken over drie maat-schappelijke beweegredenen die tot het initiatiefvoor dit symposium hebben geleid, namelijkmilieuoverwegingen, de mogelijkheid om goed-kope opslagruimtes te cre?ren en de besparingaan energie.In feite is het een logische gedachte om demogelijkheden van een toenemende exploitatievan de ondergrond te overwegen ten einde hetleefklimaat bovengronds niet nadelig te be?n-vloeden. Op deze wijze kan veel worden ge-spaard van hetgeen thans als onvervangbaarwordt beschouwd.De genoemde overwegingen houden nauw ver-band met elkaar. Als voorbeelden van projectendie ondergronds zouden kunnen worden uitge-voerd, worden stadsverwarming en afvalzuive-ringsinrichtingen genoemd. Bekend is dat inZweden zo'n laatstgenoemd projectin een rots-achtige bodem is ondergebracht. Misschienheeft dit voorbeeld ertoe bijgedragen de gedach-tenvorming enige richting te geven. In Neder-land, waar uiteraard met geheel andere bodem-omstandigheden moet worden gerekend, be-staan vergevorderde plannen voor een afvalwa-terzuiveringsinrichting die wordt uitgevoerd alseen caissonconstructie en afgezonken in eenniet meer gebruikte haven in Rotterdam.Het zijn echter niet alleen zulke gemeenschaps-voorzieningen die op een geheel andere wijzegestalte kunnen krijgen, maar er wordt ookgedacht aan de opslag van water, voedsel, olieen industrieprodukten. Hierbij wordt gewezen opde schaarsteproblemen die kunnen ontstaan endes te fataler zijn naarmate het distributiesy-steem gebrekkiger is. Cf hierbij ook wordt ge"dacht aan noodsituaties die ontstaan bij oor-logsdreiging staat in het programma niet ver-meid.De besparing aan energie is tegenwoordig eenveel gehanteerd argument bij de uitvoeringvan bouw- en vernieuwingsactiviteiten. Onder-grondse ruimtes, zo wordt in het programmagesteld, zullen een besparing geven op hetenerqie-verbrulk. In de eerste plaats worden dekosten voor verwarming of koeling geringer invergelijking tot bovengrondse voorzieningen.Verder wordt gewezen op ruimtes om energieverkregen uit zonnewarmte en wind op te slaan,zodat de energieproduktie met het oog op hetpiekverbruikkan worden geoptimaliseerd.AI is de bouw vaneen ondergrondse aanleg voorwelke doeleinden dan ook, technisch te realise-ren, dat wil niet zeggen dat daarbij geen specialeproblemen worden opgeroepen die om eenoplossing vragen. Bij het ontwerp voor de afval-waterzuivering te Rotterdam overeenkomstig decaisson-methode kwamen allerlei technischeproblemen met betrekking tot de installatie naarvoren. Kenmerkend voor de uitvoering vanclvlel-technische werken ondergronds is bij-voorbeeld de overlast die bovengronds wordtveroorzaakt. Afgezien van het feit dat bij be-paalde methodes deze overlast reeds tot eenminimum is teruggebracht, zal de overheid zekerpaal en perk willen stellen wanneer het bouwenondergronds in belangrijke mate toeneemt.Overigens, zo ver is het nog niet. Aan de basisvan nieuwe plannen liggen in de regel diep-gaande studies van financi?le en economischeaard, terwijl ook de stedebouwkundige enmilieu-technische aspecten bij een dergelijkeingreep in de infrastructuur veel aandacht zullenmoeten krijgen. Verder spelen veiligheidsaspec-ten een rol, wanneer de aard van het opslagma-teriaal of de installatie consequenties heeft voorde dichtbij wonende bevolking.Het is dus duidelijk dat de exploitatie van ruimtesondergronds een kwestie is waarbij deoverheideen grote verantwoordelijkheid draaqt. Maar bijde opinievorming zullen vele disciplines betrok-ken zijn. Iets van de niveaus waarop de discus-sieszuIlen plaatshebben treft men aan in deorganisatie van het symposium. Het gebeurenspeelt zich af in drie soorten zittingen. Allereerstde ronde-tafel zittingen, waarvoor alleen verte-genwoordigers van nationale overheden,semi-overheidsinstellingen en vertegenwoordi-gers van internationale organisaties worden uit-Op de speciale zittingen komen (in twee of driesimultane zittingen) de volgende thema's tersprake:dinsdag 24 juni:voordelen uit het oogpuntvan stadsplanning vantoenemende exploitatie van de ondergrond;effici?nt transportsysteem ondergronds zonderde gebruikelijke congesties;functioneel ontwerpen van ondergrondse pro-duktie- en zuiveringsinstallaties (waterproduk-tiebedrijven, waterzuiveringsinstallaties,indus-tri?le produktie-eenheden);beperking van overlast gevend onderhoudswerkbovengronds aan distributiesystemen onder-gronds (t.b.v, water, gas, elektriciteit, telecom-municatie, e.d.);planning en regulering ondergronds.woensdag 25 juni:opslaan van olie en gas;stations voor distributie van voorraadgoederen;kostenaspecten m.b.t. grond, bedrijfsvoerinq enonderhoud van opslag magazijnen;veilig opslaan van kostbaarheden (archiefstuk-ken, museumstukken);gebruik van defensie-objecten voor burgerlijkedoeleinden.donderdag 26 juli:energiebesparing dank zij ondergrondse con-structies onder beschermende gronddekking;energiebesparing dank zij ondergrondse opslagwanneer speciale klimatologische eisen wordengesteld;energieproduktie en stadsverwarming;kerncentrales en opslag van afvalstoffen.De bouwtechniek speelt bij sommige van dezeonderwerpen natuurlijk een rol, ofschoon dezeniet expliciet naar voren komt.De samenvattingenter beoordeling van de even-tuele bijdragen hadden uiterlijk 1 november jl.binnen moeten zijn. Het bijwonen van dit sympo-sium is uiteraard nog steeds mogelijk. Degenendie zich v??r 1 april laten inschrijven ontvangennog tijdig de samenvattingen van het bespro-kene.De 'proceedings' waarvan de kosten bij dedeelnemingsprijs zijn inbegrepen, zullen tijdenshet symposium verkrijgbaar zijn. Men zegt te-vens toe dat in het voorjaar 1981 een samenvat-ting van de discussies en de inleidingen van devoorzitters worden toegezonden. De prijs voordeelneming is nog niet definitief, maar zal onge-veer Skr 2 000 bedragen. Wanneer men zichlaat vergezellen, betaalt men Skr 600 extra.ing. M.G.P.Nel?ssen