Restauratie Nieuwe Kerk teAmsterdam na 21 jaar voltooidRedactietegen zijwaartse krachten van de aansluiten-de bogen die geleidelijk aan bijna tot het uit-knikken van de vier pijlers hadden gevoerd.Voor het vervangen van de oude vieringpijlerswas een tijdelijke staalconstructie nodig omde bovenbouw ter plaatse te ondersteunen ende pijlers spanningloos te maken. Deze hulp-constructie dievier maal werd gebru ikt, stondgesteld op vijzels van 200 ton draagvermogenwaarmee het geheel omhoog gevijzeld konworden tot de berekende spanning in dehulp-stijl aanwezig was.Onder de kapellenkrans achter het koor werdde fundering wel geheel vernieuwd, omdathier zodanige zettingen waren geconstateerddat gevaar van instorting van de gewelvenre?el aanwezig was. De relatief omvangrijkeingreep werd vrij eenvoudig gerealiseerddoor de aanleg vaneen fundatieplaat die ge-dragen wordt door 70 drukpalen van het type'De Waal'.Dit waren de voornaamste ingrepen bij deherstellingswerkzaamheden aan de draag-structu ur, zonderwel ke de niet-constructieverestauratie zinloos zou zijn. Voor de leek isechter de oude draagstructuur onaangetastgebleven.lingen hier betroffen het vernieuwen van deboogankers ter hoogte van de geboorte vande kruisgewelven (zij zijn nu van koper inplaats van het in de loop van de tijd gecorro-deerde ijzer) en het aanbrengen van eennieuw horizontaal verband langs de triforium-galerij (dat is de smalle gang boven de spits-bogen).Het horizontale verband bestaat uit voorspan-kabels die in het metselwerk van de galerij-vloer aan het oog zijn onttrokken.Deze kabelszijn aangespannen op de kop van de kernenvan de vernieuwde vieringpijlers die van ge-wapend beton zijn gemaakt. Hierdoorwas hetmogelijk deze pijlers voortaan te vrijwarenEen constructeur zou misschien geneigd zijnhet funderingsprobleem grondig aan te pak-ken, mede gezien de opgetreden verzakkin-gen, waaraan nog steeds geen einde geko-men schijnt te zijn. Overigens zijn de zak-kingsverschillen niet van dien aard dat binnenafzienbare tijd schade zou ontstaan.Ir. Engel merkt op 'dater in constructieve zinmeer is waargenomen dan gebouwd'. Her-stelling aan de fundering is gezien een aantaloverwegingen beperkt tot hoofdzakelijkonder de vieringpijlers.Het zal duidelijk zijn dat vieringpijlers in eengotische kerk behoren tot de hoofddraagele-menten. Zij zijn het zwaarst belast en onder-vinden aan ??n zijde geen steun. Doorverzak-kingen waren duidelijk gebreken aan debovenbouw geconstateerd. Onder meer we-ken de vieringpijlers ter hoogte van de kapite-len uit naarhet schip en hettranscept. Herstel-Het restaureren van historische monumentenkomt in de eersteplaats neer op hetherstellenvan de draagconstructie. Het inschakelen bijdeze werkzaamheden van een constructeurligt voor de hand. Toch is het de vraag of elkeconstructeur zichzelf geschikt acht om hier-aan medewerking te verlenen. Hij wordt im-mers in zijn mogelijkheden sterk beperkt om-dat hij dient samen te werken met restaura-teurs, die er meestal van uitgaan dat eeneeuwenoud bouwwerk qua constructie vol-doende kwaliteiten bezit om zichzelfin standte houden.De laatste opmerking is van ir. H. J. J. Engel,die bij de restauratie van de Nieuwe Kerk inAmsterdam nauw betrokken is geweest. Naeen moeizame opknapbeu rt van meer dan 20jaar is deze kerk waarschijnlijk mooier danooit en weer voor het pubIiek toegankel ijk.In het algemeen geldt voor restaurateurs destelregel dat constructieve herstellingen hetaanzicht van een monument niet mogenbeYnvloeden. Afgezien van de juistheid vandeze opvatting, betekent dit dat noodzakelij-ke versterkingen zullen moeten bestaan uitonderhuidse ribben of inplantingen. Dat isook bij de Nieuwe Kerk onder meer het gevalgeweest.De kerk werd gebouwd in een tijd dat allegebouwen in Amsterdam nog werden qefun-deerd op een diepte boven de eerstezandlaag, De eerste fundamenten onder deNieuwe Kerk bestaan uit mannetje aan man-netje geslagen inlandse slieten van ca. 7 mlengte:Deze gaven door hun samenhang in dezanderige laag opca. 7 m onderNAP kenne-lijk voldoende grondverbetering. Latere fun-deringen onder de kerk reikten tot de eerstezandlaag op 13 rn, evenals dat het geval is bijde palen onder het stadhuis,Cement XXXII (1980) nr. 5 262