I IMATERIALEN IONDERHOUD IONDERHOUD EN RENOVATIEVAN BETONNEN GEVELSA.. MAATREGELEN TER BEPERKING VAN HET ONDERHOUDB.. MAATREGELEN BIT HET RENOVERENir.H.A.Ph. van Roosmalen, Rijksgebouwendienst 's-GravenhageDe beheerder van een omvangrijk gebouwenbestand weet dat als hij hetsystematisch onderhoud tot sluitpost van zijn begroting maakt, hem de (hoge)rekening onafwendbaar zal worden gepresenteerd. Bij de Rijksgebouwendienstbestaat veel ervaring met het onderhoud van gebouwen en dus ook met betongevels.Uit die praktijk worden aanbevelingen en suggesties gedaan voor een zo economischmogelijk beheer. Met gevelrenovatie is minder ervaring opgedaan; twee recentegevallen worden toegelicht.Ter wille van de eenduidigheid? defini?ren we enkele relevantebegripsbepalingen:gevel ~ buitenmuur (van een gebouw);onderhoud?~ hetin goede staathouden;renovatie - het weer in goede staatbrengen.Ondanks de wat minder goede pers die,aan de open lucht blootgestelde, beton-oppervlakken de laatste jaren hebben,blijven wij van mening dat een goedontworpen, goed gedetailleerdeen goeduitgevoerde betonconstructie veelalgeen bescherming nodig heeft en nau-welijks onderhoud behoeft. Het zou inditverband interessant zijn omdie oudegebouwen met veel beton aan de gevelste analyseren, die na vele jaren nog ingoede staat verkeren. Dat lijkt minstenszo leerzaam als het uitsluitend aandachtrichten op voorkomende gebreken.Het is van essentieel belang de onder-houdservaringen terug te koppelen naarde ontwerpers, zowel intechnische als infinanci?le zin. Dat is vooral een organi-satorisch probleem, Waarvan men magverwachten dat dit met de voortgaandeautomatiseringwellicht tochbinnenhetbereik komt.De Rijksgebouwendienst besteedt hier-aan veel aandacht. Het is noodzakelijkdat de totale kosten van gebouwen om-laag gaan bij minstens gelijkblijvendekwaliteit; ofdat die kosten, de som vaninvesteringenenexploitatielastengedu-rende de gebruiksperiode, niet stijgenbij verbetering van de kwaliteit.88Kortom, het gaat om een optimale ver-houding tussen totale kosten en kwali-teit,een doel datookbij de overheid metkracht wordt nagestreefd.De Rijksgebouwendienst heeft veel temaken met beheer en dus met onder-houd van gebouwen. Tot nu toe echternog maar weinig met renovatie van be-tongeve!s. Uit het grote gebouwenbe-stand kunnen zonder veel moeite inte-ressante gevallen naarvoren wordenge-haald die met de verschillende aspectenvan onderhoud te maken hebben. Eenkeuze is gemaaktvaneenachttal betrek-kelijk recente gebouwen. Voorts zal derenovatie vaneen tweetal torenswordenbesproken.~;.::r::dn vanIn de ontwerpfase worden de belang-rijkste beslissingen genomen, ook metbetrekking totde onderhoudskostendiein de gebruiksperiode zullen moetenworden gemaakt. Dat geldt evenzeervoor de hier beschouwde betonnen ge-vels. Hetis nietvanzelfsprekend datder-gelijke gevels onderhoudsvrij zullenzijn, zonder dat mengerichte maatrege-len heeft genomen. Achtereenvolgensbespreken we een aantal maatregelen,toegelicht aan recent bij de Rijksgebou-wendienst uitgevoerde gebouwen.In elk van de beschouwde gevallenwordt bewust een extra bedrag ge?nves-teerd om de kosten van onderhoud teminimaliserenenaldus deextrainveste-ring terug te verdienen. Dikwijls kan te-vens een verfraaiing van het oppervlakworden bereikt. Bij de te bespreken ge-bouwen werd dit bereikt door:- hoogwaardig beton met een dicht op-pervlak te maken;- tegels in te storten ofop te lijmen;- de oppervlakte vooraf of achteraf tebehandelen.A.l Straalverbindingstoren teHoorn (1985)Hoogwaardig, onbehandeld betonOntwerpgegevensmateriaal toren gewapend betonmateriaal bordessen gewapend betonhoogte 61,24 m beton + 9,96 m staaldoorsnede 0 3 m inwendigwanddikte 300 mm + of- 2 mmbouv.jaar 1985UitvoeringsgegevensHet onderste deel is opgebouwd uit 20geprefabriceerde cirkelvormige ele-menten meteen hoogtevan 3,04 m +of- 5 mm (fig. 1). Elk element weegt ca.190 kN.Toegepast werd portlandcement klas-se C met toevoegingvan ca. 8 kg titaan-dioxyde per m3beton om een lichtekleur te verkrijgen.Tussen de elementen is een voeg van22 mm + of - 3 mm, die tijdens demontage is aangekauwd met een sterkemortel. Met Dywidagstaven zijn de rin-gen voorgespannen, waarbij de spanka-Cement 1987 nr. 57060-pl