Plattegrond van de acht clusters die ifl demaquette-foto zijn terug te vinden*Dit artikel is voornamelijk gebaseerd op eenlezing van dhr.H.Sontag, gehouden op 23 no-vember 1978 te Rotterdam.Cement XXXI (1979) nr. 4Logistiek van hetHIRAB-projectinDammam,Saoedi-Arabi?*Het grootste woningbouwproject dat ooit in het Midden-Oosten aan ??n aannemingsmaat-schappij is opge(jragen; het HIRAB-project: High Rise Appartment Building, oftewel apparte-menten-hoogboLiw. Het Nederlandse bedrijf Ogem, in casu Nederhorst Bouw, voertdeze gigan"tische order (waarmee een bedrag is gemoeid van f 1,35 miljard) uit volgens een ontwerp vande Amerikaanse architectengroep Eggers; het werk wordt begeleid door de Deense consultantBirch & Krogboe.Het project maakt deel uit van het urgentieprogramma van het Ministry of Public Works andHousing van Saoedi-Arabi? ter leniging van de woningnood in Dammam, dieis ontstaan door desnelle industrialisatie en de daarmee samenhangende vraag naar arbeidskrachten. Er moeten1664 woningen worden gebouwd met elk 250 m2 vloeroppervlak, wat overeenkomt met 3000Nederlandse eengezinswoningen. De appartementen zijn verdeeld over acht clusters. Elkecluster bestaat uit vier woontorens die op een gemeenschappelijke onderbouw staan van drieverdiepingen, waarvan ??n verdieping voor winkels en twee voor parkeerdoeleinden worden in-gericht. De woontorens tellen elk 13verdiepingen van steeds 4 appartementen. Op elke woon-toren is een helicopterdek gesitueerd. Naar verwachting zullen er circa 8000 mensen in dezestadsuitbreiding van Dammamkomen te wonen. Vanwege het urgentie"aspect van het planheeftde opdrachtgevereen buitengewoon kortebouwtijd als limietgesteld, namelijk24lllaanden.De uitvoering van een dergelijk mammoetprojectbinnen deze korte bouwtijd op een afstand vanmeer dan 10 000 km van de thuisbasis confronteerde het aannemersbedrijf met gecompli-ceerde vraagstukken van vooral organisatorische aard waarop slechts ??n antwoord was:logistiek.Logistiek is een term die is ontleend aan de krijgskunde en betekent volgens van Dale: 'allevoorbereidingen en handelingen die nodig zijn om de troepen op de meest doeltreffende wijzevan goederen en voorraden te voorzien en onder de gunstigste omstandigheden te doen strij-den.' De logistiek moet elke stagnatie in de uitvoering voorkomen en dat is in dit geval een lood-zware opgave. Een grondige analyse van hetgeen op de bouwplaats nodig zou zijn, leerdenamelijk dat 168 000 stuks prefab-betonelementen met een totaal gewicht van 602000 ton plus200 000 ton aan andere materialen zouden moeten worden vervoerd. Dit leidde tot het grootstescheepvaart-vervoerscontract datooit in vredestijd is afgesloten, afgezien van olie-transporten.145A---..;..overslag in ?Onventioneelschipdirekte levering8---~transport naar de havensleepboot-transport naarlash barge rnoeqerschipoverslag inlash bargesverpakking;"T~~.rA2?::::1~~kwaliteits~controleproductieBevoorrading - het proces van produktie totmontageDe Koninklijke Nedlloyd Groep was de uitverkorene voor een door-to-door contract ter waardevan ongeveer 10% van deHIRAB-aanneemsom.Er zijn in de logistiek van dit project drie deelgebiedente onderscheiden: de verwerving, bevoor"rading en distributie. ,VerwervingAanvankelijk is overwogen ter plaatse een betonelementenfabriek te stichten. Dat zou echter teveel tijd hebben gevergd, terwijl bovendien dan nog alle benodigde grondstoffen zouden moe-ten worden ingevoerd. Een andere overweging betrof de verlangde kwaliteit van de betonele-menten. De gebouwen moesten namelijk bestand zijn tegen aardschokken, met als conse-quentie een zware wapening van de elementen. De Nederlandse betonindustrie is in staat eendergelijke hoogwaardig produkt te leveren. De hoeveelheid ten opzichte van de tijdslimiet wasechter een probleem. Uiteindelijk is de produktie opgedragen aan negen bedrijven metgezamenlijk 16 produktieplaatsen, die elk 40--60% en in enkele gevallen zelfs 80% van huncapaciteit hiervoor hebben ingezetDe 168 000 elementen, waarvan 309 075 ton voor verticale elementen en 293 000 ton horizon-tale elementen, moesten geproduceerd worden in 14 maanden oftewel 10 000 ton per week.Rekening houdend met aan- en afloopproblemen, vakanties en dergelijke werd na 3 maandende produktie gebracht op 15 000 ton per week voor een periode van 6 maanden.BevoorradingDe belangrijkste logistieke beleidsdoelstellingen voor dit deelgebied werden als volgt gefor-muleerd:? vertikale elementen moeten vertikaal en horizontale elementen moeten horizonta,al wordenvervoerd,? kleine series moeten zo snel mogelijk worden aangemaakt,? de voorraad in Dammam moet minstens 4 montageweken zijn,? de planning moet tot iedere prijs worden uitgevoerd.Lashbarge met betonelementen wordt aanboord van het moederschip gehesenCement XXXI (1979) nr. 4 146A---~mIJ-~e='9~'P:1~te1~6~7 t:41conventioneeL schip(buLk- carrier)ontscheping ~~I"===?I=I=I='~!._~_~--l.._._..~'l_e_~_b_oo_t_t,_._"_,p_o_rt~ .----,z,--JLash barge moederschipIrVOiind Q qJ~a 11, .~,OCla !b- ?transport?. . ? montage"dIrekte leveringHet voorraadprincipe is als volgt vastgesteld:voorraad bij fabriekenin haven Rotterdamin zg. 'Iash-barges' in Rotterdamvoorraadcapaciteit in Nederlandvoorraad onderweg in transport-middelen(bulkcarriers/lashmoederschepen)voorraad Dammam Stockyard Ivoorraad Dammam Stockyard IItotale voorraadcapaciteit25000 ton25000 ton10000 ton60000 ton35000 ton150000 ton50000 ton295000 tonUit dit staatje blijkt dat het transport in feite ook een voorraadpositie is. Slechts weinig mensenhebben zich gerealiseerd dat op een gegeven moment bijna 50% van de totale hoeveelheid'onderweg' zou zijn naar de eindbestemming. De consequentie daarvan is duidelijk: het procesvan toelevering is in geval van storingen nauwelijks bij te sturen. Dit leidde totde volgende logis-tieke doelstellingen:? zware kwaliteitscontrole vanaf een zo vroeg mogelijk stadium van de produktie,? een zeer laag breukpercentage, namelijk 1%.Als toelichting op deze doelstellingen dient hetvolgende. Fouten aan de betonelementen (kwali-teitsgebreken en breuk cq. beschadiging) die pas in een laat stadium, bij voorbeeld bij demontage, ontdekt worden, zouden rampzalige vertragingen met zich meebrengen. Daaromwerd besloten de elementen v??r verzending aan een strenge keuring te laten onderwerpen,waarover hierna een afzonderlijk artikel volgt.Breuk moest zo snel mogelijk worden geconstateerd, want aan elke nabestelling zit een langetransportweg en dus een lange levertijd vast.Daarom werd door zowel de Nedlloyd als Ogem op bepaalde punten in de keten een fysieketelling van de goederen gehouden.Met stuwhout is enige flexibiliteit in delading gebrachtCement XXXI (1979) nr. 4Met hettransport van betonelementen over zee bestond geen enkele ervaring. Het zeetransportis uitgevoerd met bulk-carriers en lashbarge-moederschepen. Een lashbarge is een drijvendestalen container, waarin de betonelementen, verpakt in zogenaamde cradles (speciaal voor ditwerk gemaakte hijsunits waarin circa 20 ton aan elementen kan worden gebundeld), werden ge-stuwd; de moederschepen zijn speciaal toegerust om de drijvende containers aan boord tehijsen. Het grote voordeel van de lashbarges is dat ze in ondiep water kunnen worden beladen(bij voorbeeld een loswal bij de fabriek in het binnenland), waarna ze kunnen worden versleeptnaar het moederschip in dezeehaven. Door middel van stuwhout is enige flexibiliteit in de ladinggebracht, waardoor ongewenste spanningen in de elementen ten gevolge van schuiven e.d.goeddeels werden opgevangen. Het breukpercentage is uiteindelijk 2,7% geworden.De betonverscheping is begonnen op 3 september 1977. Sinds die dag is volgens de zeer strak-ke planning iedere negende dag een schip naar Dammam vertrokken. Op 31 oktober 1978verliet als laatste de bulkcarrier 'Amsteldiep' de haven van Rotterdam. Deze planning moest totiedere prijs worden vastgehouden, omdat van de totale bouwtijd van 2 jaar (7 juni 1977 tot7 juni 1979) slechts 14 maanden beschikbaar waren voor montage van de prefab-beton-elementen. Bij een dergelijk hard gegeven komt elke discussie neer op: 'Hoe wordt de conflict-situatie opgelost, zodanig dat de vertraging wordt ingehaald en van teamvorming in de praktijksprake is'.147Voorraad bij de bouwplaats in DammamColonne voor vertrek naar de bouwplaats,het aanpakken van een element op debouwplaatsCement XXXI (1979) nr. 4Distributie in DammamVoor het vervoer van de betonelementen van de kade in Dammam naar de 15 kilometer land-inwaarts gelegen bouwplaats, hetzij voor directe levering, hetzij voor opslag (stockyard), is doorde Nedlloyd de Amerikaans-Arabische onderneming SATOL gecontracteerd, die 20 trucks en108 diepladers met 25 ton laadvermogen heeft ingezet, die oorspronkelijk in Alaska hebbengereden bij de aanleg van oliepijpleidingen. Het moeilijkste facet van deze schakel in de trans-portketen, was het structureren van de vrachten naar demontagebehoefte.De ruwbouw is stipt op tijd gereedgekomen en er zijn duidelijke aanwijzingen dat het totaleproject stipt op tijd zal worden opgeleverd.Logistiek, die de betrokken Nederlandse bedrijven eer aandoet!J.H.K?hne148