Toine van Casteren3201158interviewinterviewToine vanCasterenBetontechnologie leidend in het bouwprocesCVDe geboren Tilburger Toine van Casteren is een zoon van eenaannemer. Daardoor komt hij al in zijn jeugd intensief inaanraking met de bouw. Hij mag veel assisteren in het bedrijfvan zijn vader: hij is al erg jong vertrouwd met allerlei wegen-bouwmachines, helpt bij sloopwerken en maakt driftig gebruikvan zijn groot rijbewijs. Het is dus niet vreemd dat hij ook ietsmet de bouw wil. Maar in het gezin Van Casteren staat oplei-ding niet erg hoog in het vaandel. Hij begint dan ook met deMAVO. Maar via HAVO, MTS en HTS komt hij uiteindelijk opde TU Delft terecht bij de studie Civiele Techniek. "Ik heb veelverschillende opleidingen gezien. Dat heeft veel tijd gekostmaar ik beschouw het toch als een groot voordeel. Ik weet watik heb aan mensen die van die opleidingen afkomen. Door deervaring bij mijn vader in het bedrijf weet ik hoe er in deaannemerij wordt gedacht en gewerkt. En ik voel me erinthuis. Aanvankelijk was ik dan ook van plan bij mijn vader inhet bedrijf te gaan, maar naarmate mijn studie verdervorderde, kwam ik erachter dat ik meer wilde dan alleenuitvoeren."Van Casteren studeert af bij prof. Jan Vambersky op de toepas-baarheid van tunnelgietbouw bij hoogbouw. Dit doet hijsamen met Ton Plegt (van Plegt-Vos). Als case onderzoeken zehet project "De Omval" in Amsterdam van JP van Eesteren.Het blijkt nog steeds een actueel onderwerp. Zo is hij op ditmoment betrokken bij het hoogbouwproject JuBi dat na uitge-breide studie ook wordt getunneld.1 Toine van casteren in zijn lab in Venlofoto: William MooreHij spreekt de taal van zowel aannemers als wetenschappers.Daaruit is volgens Van Casteren voor een belangrijk deel hetsucces van zijn betontechnologisch ingenieursbureau BAS teverklaren. "Wij slaan een brug tussen theorie en praktijk." En deverregaande mogelijkheden die betontechnologie biedt,maken het vak steeds belangrijker.naam ir. Toine van Casterenleeftijd 47 jaaropleidingen MTS Weg- enwaterbouwkunde in Den Bosch, HTSWeg- en waterbouwkunde inUtrecht, TU Delft Civiele Techniekwerkgevers Internationale BouwCompagnie (IBC) Best, BAS1Toine van Casteren60interviewDe onderzoekswereld is op dat moment voor Van Casterennog relatief nieuw. "Ik had eigenlijk nog nooit een laborato-rium van binnen gezien." Na zijn overname optimaliseert hijhet bedrijf in razend tempo. Ook het werkgebied wordtverbreed. Stapels had zich vooral gefocust op kwaliteitsborgingen begeleiding bij certificatie, dat eind jaren zeventig stevigwas opgekomen. Geleidelijk is het accent verlegd naar hoog-waardige betontechnologie. In het veranderingsproces is erveel aandacht voor automatisering. "Ik ben gestart met auto-matisering uit het oogpunt van efficiency, maar tegelijkertijddraagt automatisering ook sterk bij aan het verhogen vanbetrouwbaarheid en het reduceren van fouten. Ik denk dat weinmiddels het grootste en modernste betonlab hebben vanNederland. En daar buiten. Dat laatste is eigenlijk een logischgevolg want Nederland loopt internationaal gezien vooraan alshet gaat om betontechnologie."BAS is begonnen in Oostrum. Via Venray belandt het bedrijfin 2007 in het huidige kantoor in Venlo. Het bureau is inmid-dels uitgegroeid tot bijna 40 man. En daar blijft het wat VanCasteren betreft niet bij. "Onze ambitie is door te groeien totzo'n 100 mensen. Op veel gebieden zijn we al marktleider. Endat willen we blijven. Het schept rechten maar ook verplichtin-gen. Je moet als markleider een voortrekkersrol durven nemenen nieuwe ontwikkelingen in gang zetten. Daarmee baan jeook een weg voor andere partijen, maar dat is niet erg. Die rolvervullen we graag." BAS is ook actief buiten Nederland. Alswerkgebied geldt in principe Nederland, Belgie en Duitsland,maar vaak zitten ze daar al buiten. Met regelmaat wordtgewerkt in het Midden-Oosten Het bedrijf heeft inmiddels ookeen vestiging in Duitsland en Belgi?. Hier zijn ook lokalemensen in dienst die wet- er regelgeving kennen en bekendzijn met de plaatselijke cultuur. Deze groei kost veel tijd enenergie. "Ik heb veel dingen moeten loslaten. In het begin deedik alles zelf maar dat gaat nu niet meer. Maar ik probeer nog zoveel mogelijk met de techniek bezig te zijn. Want ik blijf heelerg enthousiast over het vak.Slimmere bouwprocessenEen van de belangrijkste drijfveren van BAS is een verdereindustrialisering van het bouwproces. Daartoe wil het bedrijfeen brug slaan tussen theorie en praktijk. "Hier is veel behoefteaan. Er zit een enorm gat tussen de wetenschappelijke kennisen de toepassing ervan in de bouwpraktijk. Omdat wij de taalspreken van de bouw aan de ene kant en de wetenschappelijkewereld aan de andere kant zijn wij goed in staat deze wereldenbij elkaar te brengen. Zo kunnen we aannemers ervan overtui-gen dat je met slimmere betontechnologie en innovatievematerialen naar slimmere en effici?ntere bouwprocessen kuntkomen. Meten is daarbij een belangrijk instrument. En het gaatniet om meten om te weten maar meten om te sturen. Infor-StapelsNa zijn studie kan Van Casteren, mede dankzij enkele contac-ten van Vambersky, aan de slag bij IBC (Internationale BouwCompagnie, inmiddels Heijmans) in Best. "Ik ben er alstrainee gestart. Erg interessant en leerzaam, want ik kwam metalles in aanraking: calculatie, werkvoorbereiding, uitvoering,inkoop. Maar ik kwam er snel achter dat het accent in deaannemerij meer ligt op bouwmanagement, co?rdinatie eninkoop en minder op techniek. Dat sprak mij veel minder aan.Ik voelde meer voor een onderzoeksomgeving." Na ruimanderhalf jaar bij IBC komt hij in contact met Hans Stapels.Deze is eigenaar van BAS (Betontechnologisch AdviesbureauStapels) en op zoek naar opvolging. "Ik zag wel toekomst in hetbedrijf, waar op dat moment twee mensen werkzaam waren,maar ik realiseerde mij tegelijkertijd dat er veel moest wordenvernieuwd om mee te kunnen tellen in de Nederlandse beton-wereld. En om dat mogelijk te maken hebben we afgesprokendat ik het bedrijf meteen al over zou nemen." Stapels blijftuiteindelijk nog twee jaar ? tot zijn 67e ? in dienst bijBAS.foto:WilliamMoore2Toine van Casteren 32011 6132 Contremote dobber meet sterkte-ontwikkeling continu3 Resultaten van Concremote live op hetschermaan de kant schuiven. Pas dan kunnen het proces en de kwaliteitintegraal worden geoptimaliseerd, met toegevoegde waarde vooralle betrokkenen. Een opdrachtgever ziet zijn kwaliteit betergeborgd. Een constructeur krijgt meer zekerheid dat de prestatiesworden gehaald. Een aannemer krijgt een sneller bouwproces.De verwerker of het pompbedrijf krijgt een optimale consistentievan het beton. De betonmortelcentrale krijgt inzicht in deomstandigheden en kan zijn mengsel daarop aanpassen. "Maarwe willen nadrukkelijk niet op de stoel van de andere partijengaan zitten. We brengen partijen bij elkaar, introduceren nieuwetechnologie en borgen kwaliteit tijdens het proces."Dankzij het betere inzicht en de betere sturing kunnen de onno-dige reserves die door veel partijen worden ingebouwd omlaag.Daarmee kun je uiteindelijk veel kosten besparen. "Neem eenconstructeur. Als hij precies weet welke prestaties het betonlevert ? minimaal maar ook maximaal ? kan hij veel nauwkeuri-ger de hoeveelheid krimpwapening bepalen. En als hij zekerweet dat met de juiste uitvoering en nabehandeling de prestatiesworden gerealiseerd hoeft hij minder veiligheid in te bouwen."Door deze benadering kan veel geld worden bespaard. Het pastook in het plaatje van verdere mechanisatie en industrialisatievan het betonproces. "De uitvoering zal minder lomp maarmeer high-tech worden dankzij slimmere bekistingstechnieken,virtuele engineering, virtueel bouwen onder toepassing vangeavanceerde 3D-technieken. In dit kader hebben wij de afgelo-pen jaren Concremote ontwikkeld, een draadloos meetsysteemwaarmee de sterkteontwikkeling van beton op afstand kanworden uitgelezen. Een mooi voorbeeld van industrialisatie,waarmee tal van bedrijven flinke besparingen realisen van somswel 40% van de (ruw-)bouwtijd. Resultaat van deze ontwikkelin-gen zal ook tot kwaliteitsverbetering en een reductie van faal-kosten zijn. En dat is nodig ook, want het is natuurlijk bizar datin een branche met marges van 1 ? 2% de faalkosten zomaar10% bedragen. Overigens is het opvallend dat het product betonzelf haast nooit faalt. Problemen komen voort uit de processen."Patio SevillaNaast onderzoek en ontwikkeling en procesoptimalisatie is BASook actief op het gebied van schade en inspectie. "Hierdoor zienwe ook wat er in de praktijk fout gaat. Niet alleen met nieuwematie uit het proces direct aanwenden om verbeteringen in tezetten. Wat dat betreft kunnen we veel van andere industrie?nleren. Daar wordt vaak wel veel informatie gebruikt om nogtijdens het proces bij te sturen."Als je innovatief wilt zijn moet je volgens Van Casteren `out-of-the-box' denken. En durven afwijken van regels. "Ik loop nietzo graag aan de leiband en hou er niet van om anderen regelsop te leggen. Ik hecht dan ook veel waarde aan het EquivalentPerformance Concept uit de EN 206 waarin de betontechno-loog zijn creativiteit kwijt kan. Maar in onze cultuur zijn wegeneigd precies volgens het boekje te werken. Dat geldt in debetonindustrie ook, of misschien nog wel sterker. Een anderprobleem is dat het in de bouw vooral om de prijs gaat. Dat isde laatste jaren alleen maar erger geworden. Dit prijsdenken isfunest voor creativiteit en dus voor innovaties. Vaak wordtgedacht dat de som van de goedkoopste delen leidt tot hetgoedkoopste eindresultaat. Maar dat is vaak niet waar. Met eenslimmer en mogelijk duurder betonmengsel kun je bijvoor-beeld een effici?nter proces of meer duurzaamheid realiserenen de integrale kosten reduceren."VertrouwenBAS adviseert en begeleidt steeds vaker betrokken partijen zoalsconstructeur, aannemer, toezichthouder, opdrachtgever, beton-mortelcentrale, verwerkend betonbedrijf voor en tijdens debouw. Veelal gaat het erom uit te zoeken wat deze partijen precieswillen. Discussies over regels en prijs moet je in eerste instantie"Prijsdenken is funest voor creativiteiten dus voor innovaties"Toine van Casteren3201162interviewmogelijkheden biedt. En niet alleen in overlagingen van stalenbruggen maar ook in andere constructieve toepassingen. Maardit soort innovaties blijkt heel moeilijk van de grond te komen.Dit is voor een deel te wijten aan het eerder genoemde prijs-denken. Door de negatieve prijsspiraal is er nauwelijks tijd engeld om naar alternatieven uit te wijken en om naar de langetermijn te kijken."Dit soort innovaties moet volgens Van Casteren beter voor hetvoetlicht worden gebracht. Hij probeert daar met zijn bedrijfook een steentje aan bij te dragen. Zo is BAS betrokken bij hetproefproject staalvezelbeton. Eerder zijn ze ook al betrokkengeweest bij de workshops met buigbaar beton, een initiatief vande cementindustrie. In dit project werden vier universiteitenuitgenodigd buigbare platen te maken. Deze werden beproefd inhet bijzijn van publiek in de Theater aan de Parade in DenBosch. Maar hij is ook al eens met enkele vakgenoten en journa-listen in het vliegtuig gestapt om te ervaren hoe men in Estlandal gebouwen van 20 verdiepingen bouwt van staalvezelbeton."Het kan volgens mij niet anders dan dat, mede door deze acti-viteiten, het uiteindelijk tot een ruimere toepassing van ditveelbelovende materiaal komt. Ik zie vooral een grote toekomstvoor hybride toepassingen, dus staalvezels gecombineerd mettraditionele wapening of voorspanning. Hiermee kan slankerworden gebouwd, met minder massa en duurzamer. Het vergtalleen monnikenwerk de markt te overtuigen. We moetencontinu druk op de ketel houden. En ik ben erg ongeduldig enhoud niet van veel vergaderen. Ik geloof er meer in door hetgewoon te doen."DuurzaamheidEen belangrijke ontwikkeling in de betontechnologie wordtvolgens Van Casteren ingegeven door duurzaamheid. Het gingdaarbij in eerste instantie om durability, bijvoorbeeld om derestlevensduur van constructies. Maar de aandacht verschuiftsteeds meer naar sustainability. "Beton heeft op dit gebied eenslecht imago. Neem CO2-uitstoot. De productie van 1 toncement levert gemiddeld 1 ton CO2. Diezelfde ton cementvraagt ook nog eens 1,6 ton aan grondstoffen. En daar zitwaarschijnlijk nog wel het grootste probleem want de vraagnaar oppervlaktedelfstoffen is groter dan het volume dat deaardkorst ter beschikking heeft. We moeten dus veel verstandi-materialen maar ook met traditioneel beton, een materiaal waarwe toch al eeuwenlang ervaring mee hebben." Hij beseft dat hetcru is maar als een van de belangrijkste wapenfeiten waarmeehet bedrijf op dit terrein op de kaart is gezet beschouwt VanCasteren de analyse van de instorting van Patio Sevilla. "Wehebben toen aan de constructieve wereld kunnen laten zien waarwe toe in staat zijn, hoe we redeneren en hoe pragmatisch enproactief we dingen aanpakken. Niet met dikke rapporten maarmet animaties die duidelijk inzichtelijk maken waar hetprobleem zat. Die animaties verschenen dan ook binnen enkeleweken bij Nova, Netwerk en het 8-uur journaal"ProductontwikkelingVan Casteren is betrokken bij veel ontwikkelingen in beton.Staalvezelbeton is hier een mooi voorbeeld van. "Dit productkennen we al heel lang. Maar het wordt voornamelijk nog low-tech ingezet. Dat terwijl het technologisch gezien geweldige4"Ik loop niet graag aan de leiband"Toine van Casteren 63654 "We hebben met de analyse van deinstorting van Patio Sevilla aan de con-structieve wereld kunnen laten zien waarwe toe in staat zijn"foto: ANP5 Project Rocca Al Mare in Tallin (Estland)waar in de vloeren de wapening groten-deels is vervangen door staalvezels6 Voorbeeld van slim omgaan met grond-stoffen is het zwembad De Geusselt inMaastricht waar 100% grind wordt ver-vangen door betongranulaatbron: Koppert+Koenis Architectenkomende jaren een flinke ontwikkeling doormaken. Hiermeeis de kringloop pas echt gesloten.En ook de rol die het product cement gaat spelen zal verande-ren. Het volume Cement zal mogelijk dalen, maar we zullensteeds meer te maken krijgen met zeer hoogwaardige bind-middelen. En geloof me, in de markt van de specialties is meerte verdienen dan bij de commodities."Al deze ontwikkelingen leiden ertoe dat betontechnologiesteeds belangrijker wordt. Interessante bijkomstigheid is dat hetvak daardoor ook veel serieuzer wordt genomen. In het onder-wijs zie je helaas een tegengestelde beweging. Er zijn steedsminder mensen die enthousiast worden van betontechnologie.Het vak is op veel opleidingen zelfs aan het verdwijnen. "Wedoen er in de industrie dan ook goed aan betontechnologie tepromoten als een interessant vakgebied, met leuke toepassin-gen." Mede om deze reden geeft Van Casteren veel lezingen inhet land, wel 75 per jaar. Hij houdt ook nauw contact met dewetenschappelijke wereld, zoals de universiteiten van Delft,Eindhoven, Gent en Aken. Niet alleen om op de hoogte teblijven van wetenschappelijke ontwikkelingen, maar juist om debrug naar de praktijk te slaan. Zo merkt hij ook waar debehoeftes liggen en kan hij de wetenschappelijke wereld vanuitde praktijk ondersteunen. "Die wetenschappelijke wereld boeitmij enorm. Ik heb wel eens geroepen dat ik voor mijn 50-stehoogleraar wil zijn, maar dan moet ik wel erg opschieten." Enmisschien is hij daarvoor ook wel te veel ondernemer. Dat isvoor hem toch wel een van de spannendste facetten van zijnberoep, het commercialiseren van onderzoek. Jacques Linssenger omgaan met grondstoffen. Toepassing van nieuwe grond-stoffen zal in de toekomst steeds duurder worden. Er komt optermijn een overschot aan bouw- en sloopafval en het wordtsteeds kostbaarder om afval te dumpen. Vanwege de enormeleegstand aan gebouwen gaan er al stemmen op om in Amster-dam eerst iets te slopen voordat er iets nieuws mag wordengebouwd. De focus komt dus te liggen op het sluiten van detechnische kringloop. En wij hebben het daarbij liever overproduceren in plaats van over slopen. We moeten de gebouwenaanwenden als grondstoffen. Je moet ook niet uitgaan van debeschikbaarheid van granulaat, maar je moet defini?ren welkgranulaat je wilt hebben en daar naar op zoek gaan. Daarbijmoet je zorgen dat er goed en schoon materiaal wordt gepro-duceerd in verschillende fracties. BAS heeft de afgelopen tijdveel tijd besteed aan de ontwikkeling van Concrete MaterialsRecovery, een techniek waarmee betongranulaat niet wordtvermalen maar gescheiden in haar oorspronkelijk samenstel-lende delen: zand, grind, cement. Deze benadering zal de"Bij het aanwenden van granulaathebben we het liever over producerenin plaats van over slopen"