C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 350Doordat een hoge bouwsnelheidsteeds belangrijker is geworden,is gezocht naar eenvoudig temonteren verbindingen. Door tekiezen voor scharnierende ver-bindingen tussen wand en vloer,kan de bouwtijd aanzienlijkworden bekort.Het LEVO-systeem is ontstaan uitde standaardoplossing waarbijde kanaalplaatvloer scharnierendwordt opgelegd op aan de wandgestorte nokken. Nadeel van dezeoplossing is het excentrisch op-leggen van de vloerplaat, waar-door buiging in de wand ontstaaten wringing in de bovenregel vangevelopeningen.Uitgangspunten bij het ontwik-kelen van het LEVO-systeem wa-ren: vlakke elementen, dunnerewanden, eenvoudige verbindin-gen en weinig beton in het werkstorten. Primair is gestreefd naareen fabrieksonafhankelijk, eco-nomisch syteem.O p b o u wHet systeem is opgebouwd uitdragende wanden, kanaalplaat-vloerenenhetspecifiekeelement:het LEVO-blokje (foto 1). Dit blok-je wordt ter plaatse van de verti-cale wandvoegen, ter dikte van dekanaalplaatvloeren in een uitspa-ringhierin,geplaatstenvervultdefunctie van horizontale en verti-cale koppeling (foto 2). Het blokjeis voorzien van verticale beugel-wapening en horizontale haar-speldenomdeindebetonwandenaanwezige trekband door te kun-nen koppelen.Debovenstaandewandenwordenlosgehouden van de kanaalplaat-vloer en rusten op het LEVO-blokje (foto 3). Hierdoor liggen devloerplaten volledig scharnierendop de wanden, zonder toepassingvan nokken. Doordat tussen vloeren wand geen inklemmings-momentontstaat,kunnenkanaal-platen worden toegepast. Dezeliggen centrisch op de wand,waardoor geen buiging in dewand ontstaat en geen wringingin de bovenregel. Hierdoor kanEconomischer bouwen met scharnierende verbinding tussen wand en vloerHet LEVO-systeeming. L. Snijders en ir. E.P.A.M. van Alphen, Adviesbureau ing. L. Snijders bv, ValkenswaardSteeds meer utiliteitsgebouwen worden volgens het concept van dragendewanden en prefab vloerplaten gemaakt. Redenen hiervoor zijn de bouwfysi-sche voordelen van dragende gevelwanden, de mogelijkheid grotere vloer-overspanningen te realiseren en de meer industrieel gerichte productie vanwandelementen en kanaalplaten, waardoor dit concept economisch aantrek-kelijk wordt. Belangrijk constructief detail hierbij is de `wand-vloer-wand'-ver-binding. Een nieuwe ontwikkeling hierin is het LEVO-systeem, ontwikkelddoor Adviesbureau Snijders bv te Valkenwaard. Hierbij worden de dragendewanden verticaal doorgekoppeld via een zogenoemd LEVO-blokje, waardoorde kanaalplaatvloeren centrisch en scharnierend op de wand kunnen wordenopgelegd. De trekbandwapening voor de schijfwerking van de vloeren wordtin de wand en in het LEVO-blokje ge?ntegreerd, dus zonder stortstrook ofdruklaag.2 | LEVO-blokje tussen wandelementen en kanaalplaten1 | LEVO-blokje; de kanaalplaten zijn van uitsparingen voorzien3 | Wandelementen worden op het LEVO-blokje gesteld, vrij van de vloerC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 3 51worden volstaan met een wand-dikte van 150 mm, hetgeen directtot uiting komt in lagere kosten,zowel in het skelet als in de fun-dering.S t a b i l i t e i tDe stabiliteit van het systeemwordt traditioneel verzorgd doorschijfwerking van de vloerplaten.Hiervoor is een trekband nodig.Bij het LEVO-systeem wordt detrekband niet in het werk gestort,maar loopt door de (boven- enonderliggende) wand, via hetLEVO-blokje naar de volgendewand (fig. 4). Het blokje wordtmet een stek-dookverbinding aandeonderstaandeenbovenstaandewand gekoppeld. De gaines wor-den gevuld met gietmortel diebinnen 24 uur de vereiste sterkteheeft, zodat de schoren dankunnen worden verwijderd. Allewanden vormen ??n geheel en dekanaalplaatvloeren worden opge-sloten tussen de LEVO-blokjes.Groot voordeel van het systeem isdat de trekband niet meer in hetwerk behoeft te worden aange-bracht.S t r a m i e nHet LEVO-systeem is gebaseerdop een stramien van 3,60 m. Dekanaalplaatvloeren overspannenvangevelnaargevelmeteenkolom-vrije overspanning tot 14,40 m bijeen vloerdikte van 320 mm. Eenandere mogelijkheid is het toe-passen van een tussenbalk opkolommenmeteenh.o.h.-afstandvan 3,60 m. Hierbij kan de vloer-dikte beperkt blijven tot 200 mm.Dekanaalplatenoverspannenaande ene zijde van de balk 7,20 m enaandeanderezijde7,20of5,40m.D e k n o o pIn de wand zijn stekankers inge-stort(fig.5).Omoneffenhedenopte vangen en voor een goedeafdichting tussen de wanden enhetLEVO-blokjewordteenLEVO-krans aangebracht, gemaakt vanflexibelsamendrukbaarmateriaal(polyethyleen).Vervolgenswordende stekeinden in de ankerbussengedraaid en wordt het blokje overde stekken op de krans geplaatst.De ruimte binnen de krans wordtvia de gaines met gietmortel aan-gegoten. Dit is een essentieelonderdeel van het systeem. Uitexperimenteel onderzoek is ge-bleken dat deze ruimte goed(zonder luchtbellen) is te vullenen dat er een goede verbindingontstaat tussen de wanden en hetblokje.Voor de horizontale koppelingvan het blokje en de vloer steekteenhorizontaalstekeindindeaante storten voeg. Om de wandenvan de volgende verdieping op dejuiste hoogte te kunnen stellen, ishet blokje voorzien van anker-bussen waarin stelbouten wordengedraaid. Op het blokje wordt eentweede krans geplakt, waarna dewanden van de volgende verdie-ping met de gaines over de stek-einden worden geplaatst. Tenslotte worden de gaines aangego-ten en is de verbinding tot standgebracht.6 | LEVO-balk4 | Trekband in wand-elementen wordt via hetLEVO-blokje doorgekop-peld5 | Detaillering knoop terplaatse van LEVO-blokje1 onderstaande wandenmet ankerbussen voorstekeinden2 LEVO-krans vanpolyethyleen3 LEVO-blokje metgaines, ankerbussenvoor stelschroeven envoor horizontaalstekeind4 in te draaienstekeinden5 bovenstaande wandenmet aan te gietengaines52134244C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 352L E V O - b a l kOm de vloerdikte te reducerenkan gebruik worden gemaakt vaneen tussenbalk. De totale con-structiehoogte kan dan wordenbeperkt tot 200 mm. Door de balkin de constructievloer aan tebrengen,ontstaatdezogenoemdege?ntegreerde constructie (slimfloor). In het LEVO-systeem kanin principe elke balk worden toe-gepast, maar er is ook een balkontwikkeld die in de vloerhoogtekanwordenopgenomen:deLEVO-balk.De LEVO-balk is opgebouwd uittwee hoekstalen, verbonden meteen aangelaste bovenplaat en bijde uiteinden voorzien van dwars-schotten (foto 6). De zo ontstanebak wordt gevuld met gewapendbeton. Dit heeft een gunstige in-vloed op de brandwerendheid engeluidsisolatie en is noodzakelijkvoor buiging in dwarsrichting vande balk.De balk wordt met de bovenflensopgelegd op een prefab kolom,voorzien van een stalen kopplaatmettweecentreerpennen.Debalkis voorzien van sparingbuisjeswaardoor koppelstaven wordengestoken om de kanaalplaten tekoppelen.Het grote voordeel is dat de balkuitstandaardprofielenkanwordenopgebouwd, niet afhankelijk van??n bepaalde leverancier.T e n s l o t t eHetLEVO-systeemheeftkenmer-kende voordelen boven anderesystemen:? de wanden worden centrischbelast, waardoor slankerconstrueren mogelijk is bijeen kolomvrije overspanningtot 14,40 m;? snelle, eenvoudige montage,onder meer doordat geen trek-band in het werk behoeft teworden aangebracht. Hierdoorkunnen de schoren snellerworden verwijderd;? vlakke wanden zondernokken, wat productie-technisch voordelen biedt.Het idee resulteerde in 1997 inhet eerste gerealiseerde `LEVO-kantoor' in Waalre. Momenteel ishet systeem in een tiental kanto-ren toegepast: zes in Waalre (ParkDiepenvoorde, foto 7), waarbij dekanaalplaatvloeren van gevel totgevel 12,6 en 14,4 m overspannenmet een vloerdikte van 320 mm,twee projecten in Middelburg,waarbij een prefab betonnen tus-senbalk is gebruikt en twee pro-jecten in Nieuwegein (foto 8),waarbij gebruik is gemaakt van deLEVO-balk. In Waalre is nog eendrietal kantoorgebouwen in ont-wikkeling.Het systeem is een goed alterna-tief voor traditionele bouwmetho-den en andere prefab systemen,vooral voor kantoren met drie ?vier bouwlagen. Met meer onder-zoek naar de mogelijkheden vanhet systeem zou het ook concur-rerend kunnen zijn bij hogeregebouwen. Dit onderzoek zouzich vooral moeten richten op hetgedrag van het LEVO-blokje1). s8 |LEVO-blokjes zichtbaar in gevel kantoorgebouw te Nieuwegein1) Zowel het systeem als het blokje en de balk zijn gepatenteerd onder nr. 1009433 en nr. 1009434.7 | Met LEVO-systeem gerealiseerd kantoorgebouw te Waalre