UTILITEITSBOUW UITVOERINGSTECHNIEK BEKISTINGENoge gebouwen in Rotterdamdreigden de straalverbindingRotterdam - Alphen aan denRijn te gaan verstoren. Om die reden isin 1988/1989 de PTT-straalver-bindingstoren in Rotterdam Waalhavenverhoogd van 106 naar 167 meter.De ruwbouw van het Robeco-kantoor(foto l) werd ongeveer in diezelfde tijdgebouwd en het bouwtempo moestworden afgestemd op het gereedkomenvan de straalverbindingstoren. Het be-tekende in elk geval dat het voortrekkenvan de kern met een glij bekisting wasuitgesloten.Gekozen is voor het bouwen van de kernmet een vijzelbekisting, met een onder-breking van enkele maanden nadat on-geveer de halve hoogte was bereikt. In-tussen kon de ruwbouw in normaaltempo worden opgetrokken; de bouwstagneerde dus niet.Principe vijzelbekistingDe vijzelbekisting, ontwikkeld in Oos-tenrijk, bestaat uit een vijzelconstructieen een aparte bekisting.Het is voor de eerste keer dat deze bekis-ting is toegepast voor een zo groot pro-ject als het Robeco-kantoor. Tevoren isin Oostenrijk een proef op kleine schaaluitgevoerd.Het bekistingsframe, bestaande uitwerkbordes met vijzels en hangsteiger(foto 2 en 3), is vergelijkbaar met een glij--bekisting. Het geheel wordt in stappenvan 1 meter gevijzeld. De bekisting be-staat uit drie boven elkaar geplaatsteschotten, elk 1 meter hoog, met bijbe-horende staanders. Deze schotten enstaanders worden gemonteerd en gede-monteerd. In de werkfase worden deonderste schotten en staanders gelost envia luiken in de hangsteiger omhoog-gebracht. Als voor een volgend deel dewapening is gevlochten, worden de2 Vijzelbekisting met werkbordes enhangsteigerCement 1991 nr. 1Bij de bouw van het Robeco-kantoor in Rotterdam is voor de kerneen bijzondere bekisting toegepast, namelijk een vijzelbekisting. Hetis een combinatie van een glij- en een klimbekisting. De keuze is opdeze bekisting gevallen omdat van tevoren bekend was dat de bouwvan de kern enige tijd onderbroken moest worden. De werking van devijzelbekisting en de opgedane ervaringen worden in kort bestektoegelicht.EERSTE VIJZELBEKISTINGIN NEDERLANDH1 Robeco-kantoor in aanbouw (juni Maritiem Museum, eveneens een1990), op de voorgrond het ontwerp van W.Quist40foto: Aeroview Dick Sellenraadschotten en staanders gemonteerd.Daarna kan de betonspecie worden ge-stort.ConstructieDe bekistingsoppervlakte van de kernvoor het Robeco-gebouw bedroeg 200m2. Ingezet werden 53 vijzels elk met 6ton hefvermogen, slaggrootte 25 mm.Binnen twee uur kon 1000 mm wordengevijzeld. Gewicht van de steiger 120ton. De klimstaaf blijft in de constructieachter.Toegepast beton sterkteklasse 35.Omte vijzelen is een sterkte vereist overeen-komend met B9. In de wintermaandenis soms het vijzelen uitgesteld om vol-doende sterkte te bereiken.Vergeleken met een glij bekisting is hetbij het toepassen van een vijzelbekistinggemakkelijker om sparingen en uitkra-gingen 'mee te nemen'. Zo zijn op deboeken van de kern uitkragende conso-les meegenomen voor oplegging van deTT-liggers van de vloeren (zie foto 2).De vloerplaten aan buiten- en binnen-zijde van de kern zijn opgelegd viahoeklijnen en stekkenbakken.Cement 1991 nr. 1Onderste deel van devijzelbekisting413UTILITEITSBOUW UITVOERINGSTECHNIEK BEKISTINGENInzet bouwkranenBij een glij- en klimbekisting staat dekraan meestal op de kern. Het plaatsenvan de kraan naast het gebouw is nietpraktisch vanwege de afstand tot dekern. Immers voor het afschoren is hetgebouw onvoldoende 'gegroeid'.Bij de vijzelbekisting worden de bouw-kranen afgeschoord aan de direct vol-gende ruwbouw.Bij dit project is gewerkt met twee kra-nen naast het gebouw die per 5 of 6 ver-diepingen werden verhoogd. Het ver-hogen gebeurde door middel van inge-bouwde vijzels en het tussenplaatsenvan mastelementen.Werking vijzelbekistingUitgaande van een normale werkdagzijn er vier fasen te onderscheiden die inde figuren 1 t.m. 4 zijn weergegeven.Per week is ??n verdieping van 3,96 mgebouwd, dat wil zeggen een vijf-dagencyclus. Het betekende elke werkdag 1meter kern optrekken, en ??n kern-vrijedag per week. Deze dag wordt benutvoor het stellen en aanbrengen van be-werkelijke in te storten delen ter hoogtevan de verdiepingsvloeren.Fase1Het beton voor het gereed zijnde (wape-ning en bekisting) gedeelte (40 m3)wordt met de kubel gestort.BOUWFASENFase2Als het storten klaar is wordt voor hetnieuwe deel de verticale wapening op-gelengd en worden de horizontale sta-ven aangebracht.Sparingen worden geplaatst of opge-hoogd.Stekkenbakken en andere in te stortenvoorzieningen worden aangebracht ende elektraleidingen worden verlengd.Fase3De bekistingschotten die van het onder-ste werkbordes via luiken naar bovenzijn gebracht, worden gesteld (foto 4 en 5).Andere voorbereidingen voor het be-tonstorten worden gemaakt.Fase4Vijzelen, inclusief oplengen van deklimstaven (foto ).Ontkisten van de onderste schotten.Dagindeling's Morgens werd gestart met betonstor-ten wat enkele uren in beslag nam.Daarna volgde het vlechten (foto 7) enbekisting stellen, wat tot en met de mid-dag duurde. Op het eind van de dagwerd de bekisting gevijzeld.Voor de bouw van de kern was een vasteploeg ingezet bestaande uit timmerlie-den, vlechters en betonstorters die be-halve het storten ook andere bezighedenverrichten.De schotten wordenomhooggestokenErvaringenOp grond van de bij dit werk opgedaneervaringen met deze bekisting, hebbende uitvoerders een voorkeur voor de vij-zelbekisting vergeleken met een glij be-kisting, omdat het 24 uur continu moe-ten werken met verschillende ploegenniet aanwezig is. Er is ??n ploeg op hetwerk die normale werkdagen maakt enwaarin ieder een afgebakende taakheeft.Bij de vijzelbekisting kan het werk wor-den onderbroken, zowel gedurendelangere tijd als gedurende ??n dag perAanbrengen wapening, plaatsencq. ophogen van sparingen,plaatsen stekkenbakken enelektraleidingen42 Cement 1991 nr. 1421 Eerste fase: betonstorten, gevolgddoor demonteren van onderstebekistingsplaten en staandersSchotten en staanders klaar voormontageweek. Ook het bijsturen van de bekis-ting gaat gemakkelijker. De bekisting ismaatvaster dan een klimkist en in testorten onderdelen kunnen aan de stil-staande contactbekisting worden beves-tigd.De verdere bouw van de totale con-structie kan vrijwel direct achter de kernaankomen. Bij het Robecogebouw wasdat een totale prefab constructie: ko-lommen, holle kanaalplaten en binnen-spouwgevelelementen. De gevelbekle-ding is op bijzondere wijze aangebracht.6 Een van de vijzels7 Wapening aangebrachtBekistingschotten en staanders viade luiken omhoog brengen naarde werksteiger en stellen4 Vijzelen en tevens de klimstavenverlengen; beginnen met ontkistenaan de onderzijdeCement 1991 nr. 1 4353UTILITEITSBOUW UITVOERINGSTECHNIEKTijdens het monteren van degevelbeplating vanaf zgn.Heck-steigersfoto's: fotobureau Henk van der Veen,MaassluisMontagesteiger gevelelementenVoor het aanbrengen van de gevelbepla-ting, bestaande uit donkergroen totzwarte granietplaten van 1,60 ? 0,60 mmet een dikte van 50 mm, is een Heek-steiger gebruikt (foto 8). Deze bestaat uiteen Steigerbordes dat langs twee aan degevel bevestigde staanders kan bewegen.Op hoeken van het gebouw is een steigergebruikt met ??n staander. Ter plaatsevan de bevestigingen aan het gebouwzijn de platen tijdelijk weggelaten.De steiger doet dus niet alleen dienst als44werksteiger, maar tevens als transport-systeem, 's Morgens werden debenodig-de platen geladen en vanaf de steiger ge-monteerd.Deze werkwijze gaf een besparing tezien ten opzichte van het toepassen vaneen traditionele steiger. Foto 8 toont eengevelaanzicht met Heck-steigers.Tot slotHet inzetten van een vijzelbekistingvoor het onderhavige werk kan als eensucces worden aangemerkt. De voorde-len van deze bekisting zijn benut en watarbeidsomstandigheden betreft moetaan deze kernbekisting de voorkeurworden gegeven boven andere syste-men.Financieel gezien is de bekisting ten op-zichte van een klimkist of een glij bekis-ting iets duurder, maar dat werd gecom-penseerd door de bijkomende voorde-len.Tot slot kan worden opgemerkt dat bijdit systeem getracht wordt de vijzelsta-ven terug te winnen. Daarvoor moetende klimstaven in plastic buizen wordengeplaatst.Het Robeco-gebouw wordt begin 1991in gebruik genomen.P.L.Spitsopdrachtgever: Robecoarchitect: W.Quist, Rotterdamaannemer: HBM, RotterdamCement 1991 nr. 18