De nieuwe Rijnbrug en hetRoermondsplein te Arnhem:een opmerkelijke integratieArnhem heeft e en t weede brug over de Rijngekregen, gesitueerd ter hoogte van het Roer-mondsplein, dat is de plaats waar 40 jaa r ge-leden nog een schipbrug lag die een directeverbinding vormde tussen het centrum en d egebieden ten zuiden van de Rijn.Men zou het een historisch trac? kunnen noe -men, omdat hier in 1530 al een schipbrug werdaangelegd.Eeuwen later, in 1935, kreeg de stad pas haareerste vaste oeververbinding die meer ooste-lijk w as gesitueerd. Zoals beke nd werd dezebrug in de t weede wereldoorlog gedeeltelijkverwoest. Tijde ns de he rstelling in de na-oorlogse jaren ontstonden al de eerste plan-nen voor e en t weede vaste oe ververbinding,aangezien besloten was om de stad in zuide-lijke richting uit te breiden.Die t weede br ug is er ten slotte gekomen enwerd in het begin van dit jaar voor het verkeeropengesteld.Er zijn overigen s nogal w at stu dies verrichtover de plaats e n de capaciteit van de brug ,en, toen besloten werd het trac? van de oudeschipbrug aan t e houden, ove r de aansluitin-gen op d e noo rdelijke Rijnoever . Niet ieder-een kon instem men met het genoemde trac ?omdat de conse quenties van de ze aansluitingeen inge wikkeld stelsel van op - en afritte nbetekende, vlak tegen het centrum van destad. Sommigen blijven van mening dat doo rde gekozen opl ossing de stad ernstig ver -minkt is.De wijze waarop nader hand echt er het Roe r-mondsplein gestalte gekregen heeft, maaktop zijn m inst veel goed van de discutabeleplaats van deze brug. Daarover straks meer.De brug werd in samenw erking met de ge-meente Arnhem ontw orpen doo r de Rijksw a-terstaat, directie Bruggen te Vo orburg. Figuur1 toont de betekenis van de nieuw e oeverver-binding voor d e randgemeenten. Uit het kaar-tje blijkt dat de brug niet bedoel d is voor hetdoorgaand verkeer. Daar toe zijn de ander eRijnbruggen bes temd, nl. de stadsbrug mee roostelijk, alsmede de onlangs ge bouwde brugbij Heteren.Ter plaatse van de rivieroverspanningen be-draagt de breedte van de Roermondsplein-1Verbindingen met de randgemeenten via denieuwe brug2Overzichtsfoto van het Roermondsplein-projectfoto: Arnhemse CourantCement XXX (1978) nr.3 1033Dwarsdoorsnede over de brug4Dwarsdoorsnede van de toer?tten5Situatietekening van de brug en hetRoermondspleinbrug 37,40 m. P er rijrichting zijn twee strokenbeschikbaar. In noordelijke richting geziensplitst het brugdek zi ch in een westelijke brugvan 21,10 m breedte en een o ostelijke brugvan 16,30 m. De westelijke brug is al leen be-stemd voor het autover keer; de oostelijkebrug is voorzien van een baan voor langzaamverkeer.Wat de bovenbou w betreft, ka n een onder-scheid w orden g emaakt tussen de rivierover-spanningen en d e aansluitende opritten op d enoordelijke oe ver. De rivieroverspanningkwam tot stand met de steigerloze uitbouw-methode. In d warsdoorsnede g ezien bestaande beide b rughelften uit een kok erligger me tuitkragende randen (fig. 3).Toegepast werd lichtbeton waarmee, met b e-hulp van voorspanning, een overspanningwerd bereikt van 136,50 m. Dat i s een van degrootste oversp anningen die t ot dusver inlichtbeton tot st and is gekomen. De zij-over-spanningen van de ho ofdbrug bedragen ca.70 m. Boven d e rivier, in het mi dden van deoverspanning, bedraagt de constructiehoogte2 m; ter plaatse van de pijlers 5,15 m. De door-vaarthoogte ten opzichte van de maatgevenderivierstand is 9,10 m.Rijkswaterstaat, directie Bruggen, heeft in-middels al versc hillende bruggen in lichtbetontot stand gebracht. Daarbij w erd gebruik ge-maakt van Korlin, een kunstmat ig verkregenlicht toeslagmat eriaal met een volumiekemassa van 1870 kg/m3.De aansluitende viaducten op d e noordelijkeRijnoever bezitten een bovenb ouw die ont-worpen is als e en voorgespa nnen plaatcon-structie met overstekken (fig. 4). De oostelijkeoprit bestaat uit 6 overspanningen, de weste-lijke uit 11 overspanningen, alle met een leng-te van ca. 30 m (fig. 5). De p laatconstructiewerd veldsge wijs gebou wd; in ? ?n dag werdeen veld gestort, bestaande uit drie-kwart vanhet ene veld en ??n-k wart van het volgendeveld.Door de keuze van de stortvoeg werd bereiktdat de spanningen in de plaat tijdens hetbouwstadium ni et te veel af wijken van die inhet definitieve st adium, hetgeen het benodig-de aantal voorspankabels positief be?nvloed-de. De voorspa nkabels w erden ter plaatsevan de stortvoegen afgespann en dan w eldoorgekoppeld.Voor de rivieroverspanning werd de voo r-spanning verkregen met behulp van het sy s-teem Fr eyssinet; voor de t oeleidende viaduc-ten is het systeem BBRV toegepast.Het bovenom schreven civiel-technischekunstwerk vormt een b elangrijk element in d einfrastructuur va n de o ude bin nenstad va nArnhem. De g emeente stond vo or de taak omhet uitgestrekte Roer mondsplein, dat geka-rakteriseerd wordt door het stelsel van op- e nafritten, zo bevredigend mogelijk in de plaat -selijke omgeving in te passen. Hierbij speel-den ook nog de plannen mee v an de Rijks-waterstaat om de kademuren lan gs de Rijn teherstellen en o p Deltahoogte te breng en.In Arnhem bestaat de Rijnoever aan de noord-zijde uit een hog e en ee n lage k ade, hetgeenkarakteristiek is en ook de v erbondenheidvan de stad met de Rijn tot uitin g brengt. Degemeente was dan ook van men ing dat zij inde herstelwerkzaamheden gekend diende teCement XXX (1978) nr.3 104worden. Deze wens kon w orden gerealiseerdvia de kunstenaar Peter St ruyken, die zoweldoor de gemeente belast was met het ontwerpvan het Roermo ndsplein als door de Rijksw a-terstaat bet rokken bij de herst elling van dekademuren.Voor een beeld end kunstenaar w as hier dedankbare ta ak weggelegd om be ide ingrepenzo goed mo gelijk te integre ren, te meer daa rde inrichting van het plein en de af werkingvan de naastgelegen kademuur vrijwel gelijk-tijdig konde n w orden aangepakt.Figuur 5 toont d e plattegron d va n het ge biedwaar de kunstenaar 'zijn gang kon gaan'. Uitdeze tekening blijkt ook duidelijk welk belang-rijk element de Rijn in het stad sbeeld vormt.Een gedeelte va n de Rijnkade ( die overigensop de genoem de tekening niet meer voor-komt) is bestem d voor h et afm eren van deRijnboten die va n hieraf hun toeristische toch-ten over de Rijn beginnen en eindigen.De be weging e n de levendigheid van w aterinspireerden Str uyken bij zijn vo rmgeving. Dedoor hem ontworpen muur, ter h oogte van hetRoermondsplein, tussen de hoog - en laagge -legen kaden, weerspiegelt de stroomaf waart-se be weging va n het water. Aa n weerszijdenvan deze muu r bevinden zich de afritten naarde laaggelegen kade. Uit de foto's is tezien dat het zicht op de kadem uur verschilt,afhankelijk van de richting waarin men zich opde laaggelegen kade beweegt. Loopt men metde stroom me e, dan komt de muur over alseen gegolfde, glooiende lijn - de impressievan w ater dat r ustig de rivier af stroomt. Te-gen de stroom i n lopend toont de muur zijnscherp omra nde kopvlakken - als het wareeen trapvorm die de grotere weerstand sug-gereert van het tegen de stroom op roeien.De constructie v an de kad emuur, bestaand euit geprefa briceerde b etonelementen, werdnaderhand bekleed met betonste nen, wit ge-kleurd over de grote vlakken waarbij de g e-bogen lijnen door donkere voege n werden ge-accentueerd, en blau w op d e s malle kopvlak-ken ter plaatse van de ve rspringingen.Aan de andere kant van de brug (de oostzijde)wordt de plastische vormgeving van de kad eal voor een belangrijk gedeelte bepaald doorCement XXX (1978) nr. 3 105trappen en de bestaande op- en afritten. Hiermeren de genoemde Rij nboten af.De lome golfsla g van het w ater w as ook hetthema voor de wijze waarop he t Roe rmonds-plein gestalte g ekregen heeft. Deze golvenworden niet alleen gesugge reerd doo r eenwit-blauw gebaande bestrating, maar ook doo rniveauverschillen: het zijn golven van 65 cmhoog en 16 m la ng. Dwars op deze golven lig-gen de blauwe en witte banen betonklinkers.Dit geavanceerde en zeer oorspronkelijkeontwerp vergde bij de introductie van het planveel van de verb eelding van de b eoordelaars.Zowel een aan tal gemeentera adsleden alsomwonenden hebben fel tegen dit plan gepro-testeerd. Het v oorstellingsvermogen van deleek kan een ontwerp van een groene aan -plant bevatten en de voorkeur van velen gingdaar tro uwens ook naar uit. Het plan vanStruyken werd weliswaar niet afgekeurd, maargeoordeeld werd dat voor het project eentweede ont werper moest w orden ingescha-keld, iemand va n wie bekend was dat hij eenvoorstander is van veel groen.Toch is ondanks alle strijd het plan Stru ykengrotendeels ove reind gebleven, ofschoon detweede o ntwerper, Van der Vliet, een wezen-lijke inbreng he eft gehad. Zo zijn bij voor-beeld de einden van de afritten met groen om-zoomd, werd mi dden op het ple in een gr otefontein aangeleg d en werd de a angrenzendekademuur aan d e bovenz ijde van enkele be -tonschermen voorzien met d aartussen de mo -gelijkheid van uitzi cht op de r ivier.Geavanceerde v ormgeving ontm oet uiteraa rdtegenstanders, omdat die behoudend van aardzijn. De nieuw e brug (van wege het gekozentrac?) en het Roermondsplein ( vanwege hetontwerp) zijn in Arnhem veelbesproken onde r-werpen ge weest. De opwinding zal, nu allesvaste, vorm heeft aangenomen, i nmiddels welgeluwd zijn.Bij het ont werp van een kunst werk, zoals eenbrugconstructie, wordt veel aand acht aan deinpassing in de bestaande omge ving besteed.Bij de nieuwe brug in Arnhem was sprake vaneen andere volgorde: gegeven een brug waar-van de uitlopers in de stad sted ebouwkundi-ge probleme n t ot gevolg hebbe n. De oplos-sing moest w orden gezocht in d e aanpassingvan de omgeving aan de gestelde situatie.M.G.P.NelissenCement XXX (1978) nr. 3 106