De 'Banque La.mbert'inhet oude hart van BrusselIn het oude hart van Brussel, tegenover het koninklijk paleisen het standbeeld van koning leopold II is een nieuw bank-gebouw van de 'Groupe lambert' verrezen, grenzend aan deAvenue Marnix, de Rue du Tr?ne en de Rue d'Egmond.Het fraai gelegen bouwterrein zcl de bekende architectenSkidmore, Owings en Merril uit New York onge-twijfeld ge?nspireerd hebben bij de vormgeving van dit bouw-werk. De gehele conceptie moest in deze voorname stadswijkvan een statig karakter zijn. Het voltooide bouwwerk toont .dotdit karakter allereerst spreekt uit de plastische expressie vande gevels, opgebouwd volgens een streng doorgevoerde lo-gische struktuur.Het terrein dat voor de nieuwbouw beschikbaar was, beslaateen oppervlakte van ruim 6500 m'. Het hoofdgebouw, te onder-scheiden in een begane grondverdieping, die geheel omgevenis door een glaswand, zeven kantoorverdiepingen en een di-recteurswoning op de achtste verdieping, beslaat ongeveer??nderde Van deze oppervlakte. Dit hoofdgebouw is omringddoor een geheel met travertin bekleed bassin, waarover tweebruggen, aan de voor- en ochterzijde. toegang verschaffen totde begane grondverdieping.Niet van buitenaf zichtbaar natuurlijk is dat gedeelte van hetgebouw in de twee uitgestrekte, de gehele aangekochte terrein-oppervlakte beslaande twee kelderverdiepingen. met daarinonder meer parkeergarages en bankkluizen.De funderingen zijn van gewapend beton. Bij een voorlopigeberekening heeft men gebruik gemaakt van uit vroeger ge-maakte sonderingen verkregen gegevens van de bodemgesteld-heid van naastliggende terreinen die inmiddels bebouwd zijn.Deze bodemgesteldheid bestaat, zoals praktisch in het gehelehooggelegen stadsgedeelte van Brussel, in hoofdzaak uit kalk-houdende grindlagen waarvan het draagvermogen, volgens ge-noemde sonderingen, op een peil van 8 m beneden het weg-oppervlak 5 kgf/cm' zou bedragen. Uit de verrichte onderzee-kingen voor het definitieve ontwerp bleek evenwel dat hetdraagvermogen van de ondergrond sterk aan wisseling onder-hevig is. Bij de gemaakte boringen ter plaatse Van elke kolom-284fundering bleek dat sommige van deze funderingen tot eendiepte van 20 m beneden het wegoppervlak moesten wordenaangelegd. Vermeldenswaard is hierbij dat het freatisch vlakgelegen is op 16 m beneden het wegoppervlak.De vloeren, wanden en het plafond van de bankkluizen in detweede kelderverdieping zijn van gewapend? beton met eendikte van 80 cm; alle overige ruimten van deze verdieping,ingenomen door parkeergarage, archieven, enz., bezitten eenvloerdikte van 20 cm.De zijwanden van beide kelderverdiepingen, die de functievan keermuren vervullen, moesten natuurlijk op gronddruk enverkeersbelasting berekend worden. Bij een hoogte, vari?rendtussen 9 en 13 meter, bezit de muurconstructie een lengte van225 m langs de drie aansluitende stadsstraten en van 125 mlangs de gemeenschappelijke grens met aanliggende gebou-wen.De uitvoering gaf enkele interessante oplossingen van aan-wezige problemen. Nadat de bouwput tot op gewenste diepteuitgegraven was, kon gedeeltelijk begonnen worden met deaanleg van de funderingen en daarna met de uitvoering vanbetonnen kern (waarbinnen liftschachten, trappenhuis, enz. on-dergebracht zijn] en kolommen, die deel uitmaken van dedraagconstructie van de hoogbouw. De keerwanden van de kel-derverdiepingen en de funderingen van de buitenste rijen ko-lommen moesten echter gebouwd worden op de plaats waarzich het talud van de bouwput bevond. Daarom was men ge-noodzaakt om dit talud af te graven. Ten einde de heersendegronddruk te kunnen opnemen werd het talud na iedere 25 cmvervangen door betonplanken, die in veelvoud van vier onder-steund werden door 1 m lange, verticaal aangebrachte, gepre-fabriceerde betonbalken. Voor de afstempeling van deze balkendiende de stalen bekistingsstellage voor het betonneren vanandere constructiedelen, die speciaal voor dit doel was uitge-breid. De ondersteunende betonbalken zijn nadien in een beton-wand opgenomen die tegen d?betonplanken gestort werd.De tweede verdieping, gelegen op ca. 7 m beneden hetwegdek van de Avenue Marnix, wordt langs de zijde, grenzendCement XVI (1964) Nr. 6aan de rue du Tr?ne, in haar geheel (90 m)ingenomen doorde kluizen van de bankinstelling. Deze verdieping, onder meerbereikbaar via vier trappen, bevat voorts te verhuren safes,enkele conferentiekamers en een parkeerruimte van 1500 m2,die door opritten aan de achterzijde van het gebouw toe-gankelijkis.De eerste kelderverdieping, met dezelfde oppervlakte dan deruimte daaronder, bezit een nog grotere parkeerruimte, nl. van2500 m2? Voegt men hieraan nog de 3000 m2toe die speciaalvoor het parkeren gereserveerd wordt achter het hoofdge-bouw, dan komt men op een totale oppervlakte van 7000 m2Een ruimte van deze omvang komt vrijwel niet voor in de stads-centra van oude Europese steden.De draagconstructie van de hoogbouw bestaat, zoals vermeld,uit een betonnen kern Van 30,80 X 11,20 m2 en voorts uit eenaantal kolommen. Deze laatste bezitten in de kelderverdie-pingen een lengte- en breedtemaat van 1 m, en zijn daar vangewapend beton. Ter plaatse van de beganegrond verdiepingzijn de 24 aanwezige kolommen alle uitgevoerd in staal; descharnierende oplegging van de eerste verdiepingsvloer opdeze kolommen maakt enige beweging mogelijk in de COn-structie van de zeven verdiepingen daarboven, waarin geendilatatievoegen zijn aangebracht. Vanaf de eerste verdiepings-vloer bestaat de draagconstructie behalve uit de betonnen kernuit vier gewapend-betonkolommen, twee aan weerszijden vande kern.De verdiepingsvloeren zijn alle roostervloeren die in een spe-ciale stalen bekisting gestort zijn en aan de zijkanten zwoor-deruitgevoerd dan rond de stijve kern.Bij de vloerconstructie van de eerste verdieping die, zoalsreeds vermeld, ondersteund wordt door 24 stalen kolommen,bedraagt de dikte 46 tot 90 cm. De vier zijkanten kragen 4,15 mbuiten de op 16 kolommen steunende randbalken uit en dra-gen de geprefabriceerde gordijngevels, opgebouwd uit kruis-vormige voorgespannen betonelementen, die vanaf dezehoogte opgetrokken zijn tot aan de achtste verdieping. Devier randbalken die samen een gesloten rechthoek vormen,zijn 1,4 m hoog en 2,10 m breed.De verdiepmusvloeren van de daarboven liggende etages vin-den in een inkassing in de horizontalen van de kruisvormigegevel-elementen een doorgaande ondersteuning. De hoogte vande gevel-elementen is gelijk aan de verdiepingshoogte, namelijk3,15 m. De verticalen van de verbreden zichnaar het midden toe van 18 cm tot 32 cm in langsrichting vande gevels en van 34 cm tot 50 cm in een richting loodrechtdaarop. De breedte en de hoogte van de horizontalen bedra-gen respectievelijk ,40 m en 0,60 rn.Door de hechte verbinding van gevel-elementen met verdie-pingsvloeren wordt een stijf raamwerk verkregen, waarbij deverticalen de functie vervullen van dragende stijlen. Ten eindein deze stijlen buigende momenten te vermijden, als gevolgwaarvan een zwaardere dimensionering noodzakelijk geweestCement XVI (1964) Nr. 5 285foto's: Schokbeton/Zeistzou zijn, worden de verticalen van de gevel-elementen onder-ling verbonden door middel van scharnieren, die zich steedsop de halve hoogte van de etages bevinden. Deze zijn uit-gevoerd in roestvrij staal en omhuld 'door verchroomd nikkel.Ondanks de aanwezigheid van scharnieren is de toelaatbaredrukspanning in deze ongunstige doorsnede ca. 90 kgf/cm2? Vanhet beton waarmee de geprefabriceerde elementen vervaar-digd zijn, werd na 28 dagen een druksterkte van 400 kgf/cm2ge?ist.In totaal zijn er 1200 van deze gevel-elementen vervaardigden gemonteerd; daarbij zijn 1050 scharnieren aangebracht.De montage en het transport heeft veel voorbereiding gevergd.Bij de vervaardiging van de elementen was een grote maat-vastheid vereist, omdat tijdens de montage niet de toleran-ties waren toegestaan, die normaal voor geprefabriceerdebouwwerken gelden.De glazen geveldichting van het gebouw werd 1,00 m uit het hartvan de gevel-elementen geplaatst, waardoor een galerij van50 cm ontstaan is tussen de glazen puien en de gevel-elementen.Ter plaatse van de achtste etage, waarop de directeurswoningis ondergebracht, bezitten de gevel-elementen een afwijkendevorm. Door het gedeelte van de verticaal boven de horizon-taal weg te laten, ontstaat hier de balustrade van een terrasdat verkregen is door de geveldichting van deze verdiepingaan de voor- en achterzijde van het gebouw 3,80 m en aan dezijkanten 2,40 m uit de gevellijn van de andere verdiepingen telaten terugspringen. Dit terras wordt overschaduwd door deuitkragende dakplaat.Bij bestudering van het project valt terstond op dat de geheelmet glas beklede begane grondverdieping het bouwwerkenigszins een zwevend effect geeft, waardoor iets van het mas-sale van de constructie wordt weggenomen. Bepaald gedis-tingeerd is de vijver, waaruit het bankgebouw omhoog rijst ende brede toegangsbruggen tot de ontvangsthal die, spaarzaamgemeubileerd, een royale ruimtewerking doet ontstaan. Deeigenlijke kantoorruimte op de zeven verdiepingen is vanbuitenaf volkomen anoniem; slechts de kostbare geveIarchi-tectuur laat vermoeden dat het daarachter gonst van activiteit.Het bankgebouw werd uitgevoerd door Entreprises BlatonAubert te Brussel, de geprefabriceerde gevel-elementen werdengeleverd door N.V. Schokbeton. J. P.A.286 Cement XVI (1964) Nr. 5