? ? ?lp. het SOe jaar van Cemeverschijnt de SOe bijdrage vande Verdichter, het pseudoniemvan Charles Vos. Hij is in 1987met h~~ 'verdichten' begonnen enstopt er nu mee. Ruim 10 jaar heefthij ons aan het denken gezet door opeen niet-alledaagse wijze na?r technischezaken te kijken. Keek hij in zijn eerste VerdichNede~lan,d in 2050, nu kijkt hij'vanuit die toekomstige tijdnaar 'hoe,het begon"met Cement en hoe het blad wist teoverleven. 'Een woord van welgemeende dank aan de auteur is hierop z'n plaats. Tweemaal. heeft zijn broer Vanni Vos,kUhSt?naar in Monnickendam, illustratiesgem,akt. Dat was bij de 2Se ?flevering endeze SOe.~ver creativiteit g?sprokenl~edactie . ... .t,. - ... ~._-30ENTIN2048CEMENT1998j3Hoe het begonHonderd jaar geleden, toen Nederland nog een onafhankelijk konink"rijk was dat, na een bezetting door Duitsland in een zeer gewelddadigeTweede Wereldoorlog, was bevrijd, ontstond er grote bouwactiviteit omalle schade te herstellen en nieuwe economische activiteiten te kunnengenereren. Daardoor ontstond de behoefte aan technische tijdschriften.Ze werden met de hand geschreven en gedrukt en als papieren boekjedoor de post bij de abonnees thuis bezorgd. Ophet gebied van gewapend beton, een bouwma-teriaal dat aan het begin van de twintigste eeuwdoorbrak, werd het tijdschrift Cement gestart.De naamwerd ontleend aan het bindmiddelce-ment, dat toen alleen nog maar bestond uit ge-sinterde en gemalen mergel.Het tijdschrift Cement heeft eind vorige eeuwnog glorieus zijnvijftigste verjaardag gevierd ineen roes van de bouw van grote betonnen bouwwerken in Nederland.Vernieuwde driedimensionale stadsharten, rond stations van waaruitnieuwe snelle treinen Europese steden met elkaar gingen verbinden, be-hoorden daartoe. Een containertransportlijn, Betuwelijn genoemd, OmRotterdam te behouden als wereldhaven voor niet alleen West-Europa,maar ook voor Oost-Europa, dat na warme en koude oorlogen en dog-matische verwikkelingen weer toegankelijk was geworden, vormdeeveneens een veelbesproken bouwwerk. Ook droomde men van nieuwehavenbekkens voor de Rotterdamse kust en een nooit gerealiseerd vlieg-veld in de Noordzee. De doorbraak van de magneettrein voor Europeesvervoer en de introductie van de Superjumbo voor 2000 passagiers voorintercontinentaal transport, maakten zo'n vliegveld overbodig.Van Papier naar ChipsDe euforie rond het gouden jubileum ging snel over toen de hang naar in-ternationale grootschaligheid het bestaansrechtvan nationaletechnischetijdschriften ging ondermijnen. De invoering van de Euro en de versprei-ding van nieuws via Internet waren daar de oorzaak van. De noodzaakvoor een nationaal blad verdween, doordat allerlei geneuzel over de in~terpretatie van nationale voorschriften wegviel vanwege deinvoering vande EUROCODES, en later de mondiale, behalve door Cuba en N oord-Korea geaccepteerde, ISO normen. De behoefte aan uitwisseling van in~ternationale wetenschappelijke publicaties had al eerder het bestaans-rechtvan nationalewetenschappelijke bladenaangetast. Het gebruik vandezelfde producten in de vele Europese taalgebieden gaf tenslotte dedoorslag om naareenvorm van kennisuitwisseling te gaan zoals die thansgebruikelijk is.Een groot aantal bladen op het gebied van de in het begin van de eeuwgangbare bouwmaterialen, zoals beton, staal, hout en metselwerk, gingmondiaal samenwerken en behield per taalgebied ??n naam. Voor hetNederlands werd datCement. De bladen produceren nu samenvattingenvan actuele technische artikelen op het net, waaruit de geabonneerde we-kelijks een keuze vanvier artikelen kan maken. Op eencommando uitge-sproken in de eigen taal, drukt de huisprinter de artikelen af samen meteen op lokale gebeurtenissen gericht redactioneel schrijven, zoals dit ar-tikel. Op aandringen van zowel kleine als grote, niet-Engelssprekendelanden, is er bovendien een vertaalservice ontstaan, waarbij voor een ge-ringe meerprijs de artikelen in de eigen streektaal worden vertaalden af-gedrukt. Uiteraard is het mogelijk om in het gehele bestand van deze we-reldwijde bouwkrant literatuuronderzoek te doen.Vandaar dat het 'tijdschrift' Cement, als bouwkrant voor Nederlandsta-ligen, heden toch zijn honderdste verjaardag kan vieren.Voorspellingen uit de vorige eeuwHet is grappig te zien hoe visionair soms artikelen in Cement van vijftigjaar geleden waren. Zestig jaar geleden, in 1987, was er een tentoonstel-ling over hoe Nederland er in het jaar 2050, over twee jaar dus, uit zouzien. Een auteur, die zich Verdichter noemde, (verdichten was een ma-nier om het beton uit die dagen met zware, elektrisch aangedreven, tril-werktuigen van luchtinsluitingen te ontdoen) beschreefdat in zijn eersteartikel, in een serie van vijftig, in Cement.Als bouwmateriaalvoor de toekomst dachten de futurologen uit het ein-CEMENT1998/3de van de vorige eeuw al aan composieten. Over energie sloeg men deplank mis. Men had het over kernfusie, een droom sinds de eerder ge-noemde Tweede Wereldoorlog, die nooit in vervulling is gegaan. Hetheeft ook lang geduurd voor men, behalve de aloude windmolens en debeperkte geografische mogelijkheden van waterkracht, overging op hetgebruikvan de stralingswarmtevan de zon, de warmte van de kernvan deaarde en de in de oceanen zich accumulerende zonnewarmte voor duur-zame energie. Daar waren de daadkracht en deinventiviteitvan debouw voor nodig, die door~gaans nietwerden ingezetvoor functionele ver-meuwmgen.Het is mooi dat Nederlandse waterbouwkun-digen uit de school van Cement een flinke bij-drage hebben geleverd aan deze ontwikkeling.Over de inbreng van bouwkundigen bij hetbouwen van fabrieken en gebouwen schreefVerdichter in de vorige eeuw al erg negatief. Dat is zoals we om ons heenzien dan ook een zeer comfortabel industrieel massagoed geworden.Vooral het feit dat de honderdduizenden architecten die deze bouwpro-ducten wereldwijd ontwierpen nooit iets hebben willen begrijpen vanbouwfysica, de basiswetenschap voor het verkrijgen van comfort in eenbouwkundig ontwerp, heeft kennelijk aan de ondergang van hun rol bij-gedragen.Een visieover de toekomst van de woningbouw voorzag zestig jaar gele~den niet in de driedimensionale stedelijke structuren die we nu rondomons heen zien. Wel werd een ander populair verschijnsel gesignaleerd, demobiele woning. Drijvende, op wielen en over rails te verplaatsen wonin~gen, zoals we nu overalaantreffen, werden wel voorspeld. Degrote door-braak kwam toen men het land tussen Leiden, Utrecht en Aalsmeer nietmeer beschouwde als het onaanraakbare Groene Hart van Nederland,maar benoemde als NationaalPark. Waar dit gebiedweinigte biedenhad,werd het onder water gezet en toegankelijk gemaakt voor pleziervaartendrijvend wonen. Aangezien veel Nederlanders geloofden in het misluk-ken van de mondiale plannen Om het broeikaseffect tegen te gaan, werdhet investeren in een drijvende luxe woning, die bestand zou zijn tegeneen fikse zeespiegelverhoging, zeer populair. Intussen weten we beter,maar de drijvende stad, Groen Oranje Hart, rondom het drijvende paleisvan de familie van Oranje bij Woubrugge, is er.Nogmaals CementDat er nog steeds eendeelsmineraal bindmiddel bestaatdat cement heet,is geen wonder. Het werd al meer dan tweeduizend geleden toegepast.De moderne vormen, zoals onder meer op de maan worden geprodu-ceerden gebruiktbij de beide maandorpen Gagarin en Armstrong, wer-den eveneens al meer dan vijftig jaar geleden door Verdichter in Cementbeschreven.Tot enkele decennia geleden gebruikte men op aarde nog beton dat be-stond uit gebroken steen, zand, cement en water. De verwerking met heteerder genoemde arbeidsonvriendelijke trillen en bijbehorend kruien enhandmatig afwerken, resulterend in grote kwaliteitsverschillen, vroegom nieuwe wegen. Betonsoortendie we nu kennen, zonder brokken,braken daarom door. Het huidige, tepompen, te spuiten en te gieten pro-duct, metsterkten als die van staal honderd jaar geleden, ishet gevolgvaneen veredelingsproces dat ook al vijftig jaargeleden werd ingezet en on-der namen als SIFCON en BPR werd uitgeprobeerd.De eveneens sinds kort verkrijgbare variant, kunstmatighout genoemd,omdat het door de grote porositeit en de hoge treksterkte, bewerkbaarisvoor traditioneel houtbewerkingsgereedschap als zaag, boor en spijker-schroefmachine, heeft door haar basisingredi?nt dus nog veel te makenmet het moedermateriaal cement. Door allerlei toevoegingen, vezeltjesvoor de treksterkte, polymeren en andere chemicali?n voor de dichtheiden verhardingseigenschappen en allerlei mineralen voor de sterkte enstijfheid, is dat bereikt.Het tijdschrift, dat wij nu nog steeds Cement noemen, heeft ook over-leefd, dankzij het absorberen van middelen die binnen bereik kwamenom het hoofddoel, technische kennisuitwisseling, zo effectief mogelijkte blijven bereiken.31