G.ZimmermanBouwcombinatie Medicom-Zesing.J.H.K?nneredactie CementAcademisch MedischCentrum, AmsterdamOrganisatie van een groot project1Noordzijde van het Academisch MedischCentrum, met parkeerdekken en entreeInleidingSinds 1975 wordt aan de rand van de Amsterdamse Bijlmermeer gewerkt aan het AcademischMedisch Centrum; een project van formaat. Het complex zal huisvesting gaan bieden aaneen ziekenhuis met 950 bedden en een universitair opleidingscentrum. Aan het centrum isook een psychiatrische inrichting verbonden; de bouw daarvan werd gestart in 1973. Septem-ber 1984 zal de eindoplevering plaatsvinden. Dan is een gebouw gerealiseerd met een totaalbruto vloeroppervlak van 400 000 m2en een inhoud van 1,3 miljoen m3(foto 1).Over een project van deze omvang is natuurlijk veel te schrijven. Het kent een lange voorge-schiedenis, een interessant ontwerpproces en een veeleisende bouwfase. Doelbewust isvoor deze publikatie als thema echter gekozen voor een aspect dat doorgaans in publikatiesweinig wordt belicht, nl. de organisatie van de uitvoering. Dit facet is namelijk een van demeest kenmerkende van dit project. Om een indruk te geven van de aard van het project,zullen eerst opzet, functie en indeling van het complex worden geschetst. Aan het slot zalnog plaats worden ingeruimd voor enkele opvallende uitvoeringstechnieken.Beschrijving van het projectIn 1964 besloot het college van curatoren van de Gemeente Universiteit van Amsterdam eennieuw Medisch Centrum te stichten, een integratie van het Wilhelmina Gasthuis, het Binnen-gasthuis en de medische (sub)faculteit van de Gemeente Universiteit van Amsterdam. In1966 werd daarvoor een 64 ha groot terrein aan de zuid-oost rand van de stad bestemd (fig.2).Voor het Academisch Medisch Centrum kunnen drie functies worden onderscheiden:-pati?ntenzorg: onderzoek, behandeling, verpleging en begeleiding;-onderwijs: onderwijs voor medische studenten, opleiding medische specialisten, verpleeg-kundigen en paramedische opleidingen;-wetenschappelijk onderzoek.Invulling van een programma van eisen voor het huisvesten van alle voor deze functie nood-zakelijke instituten en afdelingen vereist een grondige studie. In opdracht van de Ministervan Onderwijs en Wetenschappen is in de jaren 1967 tot 1977 door talloze medische enandere deskundigen gewerkt aan de Standaard Programmering Academische Ziekenhuizen.Resultaat was een zeer uitvoerige standaard-programmering, vastgelegd in 84 boekwerken.Dit programma van eisen is bestemd voor de nieuwbouw in Amsterdam, Leiden en Utrecht,maar kan ook voor andere projecten van nut zijn.Het totale programma omvatte:-voor het ziekenhuis 105 000 m2netto vloeroppervlak,-niet klinische instituten 30 000 m2netto vloeroppervlak.Om dit netto vloeroppervlak te verkrijgen zou in de uitvoering het volgende moeten wordengeproduceerd:voor het ziekenhuis, incl.dak 202 000 m2te bekisten vloeroppervlakinstallatie-verdiepingen 104 000 m2te bekisten vloeroppervlakniet-klinische instituten, ?nel. dak 55 000 m2te bekisten vloeroppervlakkelderoppervlakt.b.v. installaties 39 000 m2totaal 400 000 m2bruto vloeroppervlakHet programma voor het ziekenhuis werd tijdens de eerste fase van de bouw in 1977 vermin-derd van 1040 tot een beddenbestand van 950. Als gevolg van deze voorgeschreven vermin-dering werd besloten de niet-klinische instituten in de zuidelijke bouwdelen van het zieken-huiscomplex onder te brengen. Oorspronkelijk zouden deze namelijk in aparte gebouwenworden gehuisvest.Hoofduitgangspunt in het ontwerp is de functionele centralisatie. Dat wil zeggen: een centralepolikliniek, centrale operatie-afdeling, centrale r?ntgenafdeling etc. Dit in tegenstelling totCement XXXVI (1984) nr. 1 112Situatie, terreinindeling1 psychiatrisch subcentrum2 blo-school3 energiecentrale4 niet-klinische instituten5 academisch ziekenhuis6. autobusstation7 trein- en metrostation8 entree voetgangers9 entree ziekenhuisterrein10 ingang psychiatrie11 entree ziekenhuis3Overzicht over de bouw, situatie in mei1982. Duidelijk blijkt de compactheid vanhet ontwerp, met de drie karakteristiekebeddentorenshet paviljoensysteem zoals dat bij de oude ziekenhuizen bestond. Centralisatie van de afde-lingen en de voorkeur voor zoveel mogelijk horizontale en korte verticale verbindingen, leid-den tot een compact gebouw. Het ziekenhuisdeel heeft een oppervlak van 250 m x 250 m,is geheel onderkelderd met daarboven 8 tot 9 bouwlagen. Daarbovenop staat als hoogbouween 'beddenhuls' (225 m 55 m) met nog eens 6 verdiepingen (foto 3). De functionele basis-structuur is weergegeven in figuur 4.Het ontwerp wordt gekenmerkt door een min of meer stedelijke opzet. De functioneel zelf-standige bouwdelen zijn gescheiden en verbonden door straten en pleinen (op het niveauvan de hoofdverdieping) en loopbruggen (foto 5-6). Hierdoor wordt de ori?ntatie en leefbaar-heid in het complex bevorderd. De straten en pleinen zijn voorzien van lichtkappen, waardoordaglicht wordt toegelaten.Cement XXXVI (1984) nr. 1 124Functionele basisstructuur5-6Ter bevordering van de leefbaarheid enori?ntatie zijn de functioneel zelfstandigebouwdelen gescheiden door straten enpleinen7Plattegrond hoofdverdiepingVoor de afdeling Psychiatrie is de voorkeur gegeven aan een aparte ligging buiten het hoofd-complex. Er is een eigen wijkje gevormd buiten de ziekenhuissfeer, aangepast aan de behoef-ten van de pati?nten. Ook de energiecentrale is als losstaand bouwwerk uitgevoerd.Een bijzondere voorziening is het noodhospitaal onder het oostelijk deel van het gebouw.In bijzondere omstandigheden kan het aan 1300 pati?nten met personeel een veilig onder-komen bieden bij bombardementen of radio-actieve neerslag, doch ook bij ongevallen vanzeer grote omvang. Ter afscherming van dit bouwdeel met betonwanden van 50 cm dikte,is aan de buitenzijde nog een aarden wal aangebracht.Cement XXXVI (1984) nr.1 138-9Speciale tussenverdiepingen voor deinstallaties in de laagbouw, waar deonderzoek-, behandel- enlaboratoriumafdelingen zich bevindenfoto's: Jan Versnel, KLM Aerocarto (3),Bob de Ruiter (5 en 6) en Medicom-Zes (15t/m 20)FlexibiliteitTen behoeve van de gewenste flexibiliteit in het functioneren van het ziekenhuis moest hetmogelijk zijn ruimtes qua indeling en bestemming te wijzigen en de installaties aan te passen.Om dit te verwezenlijken zijn de volgende maatregelen genomen:-vlakke plaatvloeren, voor een eenvoudige aansluiting van wanden;-kolomraster 7,80 m 7,80 m, waarbinnen alle geprogrammeerde ruimten kunnen wordengerealiseerd;-standaard kolomdoorsnede 50 cm 50 cm;-wapeningsmoduul voor de vloeren van 300 mm ? 300 mm, waardoor boorgaten 0 200 mmh.o.h. 300 mm kunnen worden gemaakt zonder het draagvermogen te be?nvloeden;-speciale tussenverdiepingen voor de installaties in de laagbouw, waar de onderzoek-, behan-del- en laboratoriumafdelingen zich bevinden. Onderhoud en wijzigingen kunnen zodoendeworden uitgevoerd zonder hinder voor de erboven en eronder gelegen verdiepingen (foto's8-9).-binnenwanden van licht stalen frame met aan beide zijden gipsplaten, geplaatst boven demodulaire boorzones in de vloeren;-een gevelafwerking met de mogelijkheid gevelstijlen te plaatsen en verplaatsen, waardoorop elke 30 cm een wandaansluiting mogelijk is.Deze maatregelen hebben hun nut al bewezen toen, zoals reeds gemeld, in de eerste bouw-fase moest worden besloten het beddenbestand te verminderen met evenredige verminde-ring van de bijbehorende afdelingen. De vrijkomende ruimten zijn benut voor huisvestingvan de met-klinische instituten. Ook wordt benadrukt dat de gebruiksflexibiliteit mogelijk isgemaakt door het principe van functionele centralisatie van de medische en niet-medischeafdelingen.IngebruiknameIn verband met de omvang van het complex en de voorziene bouwtijd, werd een stapsgewijzeingebruikname wenselijk geacht. In verband met de omstandigheden in de oude zieknhuizenmoest de afdeling Psychiatrie het eerst over, wat in 1979 gebeurde. Het Binnengasthuisverhuisde in 1981, de diverse delen van het Wilhelmina Gasthuis in 1982 en '83. Medio 1984tenslotte kunnen de niet-klinische instituten in gebruik worden genomen. Dan pas zal hetAcademisch Medisch Centrum functioneren in de ware zin van het woord: een ge?ntegreerdehuisvesting voor het academisch ziekenhuis en het universitair onderwijs en onderzoek. Descheidslijnen tussen de achtereenvolgens in gebruik te nemen bouwdelen zijn zo gekozendat zo weinig mogelijk hinder wordt ondervonden van de voortgaande bouw en tevens zoweinig mogelijk tijdelijke voorzieningen nodig zijn.Deze methode van uitvoering in 'tranches' stelt hoge eisen aan de organisatie van het werk.Dit brengt ons aan het voornaamste aspect van dit artikel: de organisatie.Cement XXXVI (1984) nr. 1 1410Organisatieschema Medicom-Zes11Uitsplitsing van het organisatieschemavoor de ruwbouw en afbouwOrganisatieNa een selectie- en aanbestedingsproces is het project opgedragen aan een bouwcombina-tie, welke gevormd wordt door de zes bedrijven die zijn vermeld aan het slot van dit artikel.Deze bedrijven hebben een vennootschap onder firma opgericht, onder de naam Bouwcom-binatie Medicom-Zes. De structuur van Medicom-Zes is als volgt: een autonome organisatie,met eigen beslissingsbevoegdheid en alleen verantwoording schuldig aan de zgn. directie-raad. Dit is van groot belang voor een daadkrachtige aanpak, met name in de voorbereidings-fase. In die fase moeten keuzen worden gedaan over bouwmethoden en over omvangrijkeinvesteringen worden beslist (fig. 10).Naast Medicom-Zes zijn er nog andere uitvoerende partijen (nevenaannemers, met recht-streekse opdracht van de opdrachtgever), zoals plafond-, elektra-, werktuigbouwkundige-en liftinstallateurs, doch ook installateurs t.b.v. inrichting van r?ntgenkamers, operatieka-mers, keuken, beddenwascentrale, centrale sterelisatie etc. De totale co?rdinatie tussen deuitvoerende partijen is opgedragen aan Medicom-Zes.BouwkostenNa de aanbestedingprocedure zijn eenheidsprijzen vastgelegd in prijzenboeken. Daarna zijner naar rato van de planning een groot aantal (circa 200) deelbestekken geprijsd volgens datprijzenboek, zoals vastgesteld in 1975. De eenheidsprijzen zijn ge?ndexeerd met behulp vande Risicoregeling Utiliteitsbouw. Alle deelbestekken zijn afzonderlijk opgedragen (met peil-datum) en worden afzonderlijk afgerekend.De projectkosten zullen aan het eind van het werk naar verwachting circa 900 miljoenbedragen. Hierin zijn alle kosten begrepen, behalve de kosten voor aankoop van het terreinen de kosten van een gedeelte van de losse inrichting.Voorbereiding van de uitvoeringDe nieuwbouw van het Academisch Medisch Centrum Amsterdam is een zeer groot projectdat wordt gekenmerkt door een looptijd van 9 jaar en een bouwkundige omzet van 50miljoen per jaar gedurende de topjaren; totaal omzet, incl. nevenaannemers, gemiddeld 100 miljoen per jaar.Een project van deze omvang op te starten vergt van een organisatie zeer veel daadkracht.Ten einde dit te bevorderen is een splitsing doorgevoerd in een voorbereidingsteam en eenuitvoeringsteam, oftewel een denk-groep en een doe-groep (fig. 10). Het voorbereidings-team is verantwoordelijk voor het organiseren van de toekomstige zaken; het uitvoeringsteamhoudt zich bezig met de dagelijkse problematiek in de bouwput.De bezigheden van het voorbereidingsteam worden gekaraktiseerd door de volgende aspec-ten:1. De grootte van het project en de bouwsnelheid vragen een ge?ndustrialiseerde aanpak ombinnen de gestelde normen te kunnen werken. Om dit te realiseren zijn grote investeringengepleegd, zoals de aanschaf van 4500 m2stalen bekisting, ontwikkeling en aanschaf vande nettenlasmachine voor de vloerwapening.2. De fasering in de bouwplaatsinrichting moet voor de duur van het hele project bepaaldCement XXXVI (1984) nr. 1 15worden, om te voorkomen dat de 'bouwtrein' in een latere fase vastloopt. Omtrent de routingvan de bouwkranen, bouwwegen en opslagplaatsen dienen ook een in vroeg stadium beslui-ten te worden genomen.3. In het streven naar consequente en ver doorgevoerde standaardisering is veel overleg nodigmet de ontwerpende partijen.UitvoeringOm het project te kunnen beheersen qua bouwtijd en bouwkosten is een gestroomlijndeorganisatie van de uitvoering van essentieel belang. Als een bouwwerk gefaseerd wordtgerealiseerd, zullen zich geen grote communicatieproblemen voordoen. Grondwerk, ruw-bouw, gevels, afbouw etc. volgen logisch op elkaar; het proces is overzichtelijk.Voor het Academisch Medisch Centrum lag dit anders. Gedurende geruime tijd waren deverschillende fasen tegelijk in uitvoering. Aan de ene zijde van het werk heien, aan de anderezijde vloerbedekking leggen, en alle andere fasen daartussenin. Toen vanaf 1979 alle fasentegelijk in uitvoering waren, bedroeg het aantal mensen in CAO-verband werkzaam voorMedicom-Zes 250. In dienst van diverse onderaannemers was nog eens 150 man CAO-per-soneel.Een essenti?le splitsing is gemaakt in ruwbouw en afbouw. Reden hiervan is dat de ruwbouwhoofdzakelijk werkt met eigen CAO-personeel, terwijl de afbouw hoofdzakelijk werkt metCAO-personeel in dienst van onderaannemers, wat een andere vorm van organisatie vereist.De structuur is weergegeven in figuur 11.Als motor van het bouwproces fungeert de hoofduitvoerder 'ruwbouw'. Hij heeft zeggen-schap over de ruwbouw-ploegen, de inzet van de bouwkranen, trekkers, vorkheftruck, beton-pomp en alle daarbij behorende personeel. De hoofduitvoerder 'afbouw' heeft de beschikkingover een aantal takels en bouwliften; voor het gebruik van het grotere transportmaterieelraadpleegt hij zijn collega 'ruwbouw'. Op deze wijze heeft bij de kraanbezetting de ruwbouwaltijd prioriteit.Opvallend verschil tussen ruw- en afbouw is dat de ruwbouw is gesplitst naar bewerkingen,terwijl deafbouw is georganiseerd naar bouwelement. In de ruwbouw zijn er aparte uitvoer-ders voorde vloeren, kolommen, kernen, funderingen, heiwerken en terrein werken. Voortrek-ker is de uitvoerder 'vloeren'. Door ervoor te zorgen dat elke dag opnieuw 360 m2vloerbe-kisting wordt gesteld blijft de karavaan op tempo.Om bij de afbouw de veelheid van zaken te kunnen overzien en te co?rdineren met denevenaannemers, is een splitsing doorgevoerd naar bouwelement. Voor elk bouwelement,zoals binnenwanden, sparingen boren, dekvloeren leggen etc, zijn uitvoerders verantwoor-delijk gesteld. Naarmate het project vorderde en de loopafstanden groter werden, dreigdede organisatie onoverzichtelijk te worden. Daarom is op een bepaald moment overgestaptnaar een organisatie per bouwdeel. Een dergelijke overstap stelt vanzelfsprekend hoge eisenaan de flexibiliteit van de organisatie en de mensen.PlanningAls uitgangspunt voor alle planningsschema's geidt het door de opdrachtgever (in overlegmet alle adviserende en uitvoerende partijen) samengestelde overall-schema. Op basis hier-van worden uitvoeringsschema's gemaakt. De volgende bouwfasen zijn daarbij te onder-scheiden:-bemaling, grondwerk en heiwerk;-ruwbouw, gesplitst in onderbouw en bovenbouw;-gevels en daken;-afbouw en installaties.De uitvoeringsschema's voor deze fasen worden gemaakt door de 'general contractor' vanMedicom-Zes in overleg met de nevenaannemers. (Over de 'general contractor' wordt uitge-weid in de volgende paragraaf.) Vervolgens wordt zo'n ge?ntegreerd plan ter goedkeuringvoorgelegd aan de bouwdirectie. Na goedkeuring liggen de volgende zaken vast:-verstrekkingsdata benodigde uitvoeringsgegevens,-volgorde en tijdsduur van uitvoering.Van de goedgekeurde uitvoeringsschema's worden vervolgens afgeleid: detailschema's(werkregeling), inkoopschema's en tekeningschema's. Deze drie worden tevens gebruiktvoor de voortgangscontrole.VoortgangscontroleDe voortgangscontrole is afgestemd op de aard van de afzonderlijke bouwfasen. De voort-gang van de bouwfase wordt op de gebruikelijke wijze aangegeven met een standlijn op hetschema. De algemene stand van zaken van de bouwfase wordt aangegeven in een signale-ringsschema, waarbij achterstanden of knelpunten met een korte omschrijving worden toe-gelicht (zie voorbeeld in figuur 12).Deze signaleringsschema's zijn van levensbelang gebleken voor het besturen van de voort-gang. Het maakt namelijk (dreigende) problemen zichtbaar en bespreekbaar. Vanwege degrootte van het project is het voor de hoofduitvoerders niet meer mogelijk alle knelpuntente onderkennen.Elke week vindt er een co?rdinatievergadering plaats met de bouwkundige hoofduitvoerdersen de hoofduitvoerders van alle nevenaannemers, waarin op basis van het signaleringssche-ma de voortgangsproblemen worden besproken en opgelost. Voorzitter van deze vergade-Cement XXXVI (1984) .1 1612Signaleringsschema, de sleutel voor hetbesturen van de voortgang13Verzendformulier voor tekeningen, metgeplande en werkelijke data voorverzenden en ontvangenring is de in het organisatieschema (fig. 10) genoemde 'general contractor'. Hij is per afzon-derlijke opdracht van de opdrachtgever belast met de co?rdinatie van de uitvoering van alleaannemers en de afstemming van de werkvoorbereiding van de aannemers met de ontwer-pende partijen. Aan de hand van de gegevens van de werkvoorbereiders op het bedrijfsbu-reau overziet hij de voortgang. Als stuurmiddel hanteert hij de signaleringsschema's. Deandere partijen varen als het ware blind op zijn meldingen. Hij is daardoor een cruciale figuurin het totale bouwproces geworden.Eens per twee weken is er een uitvoeringsvergadering. Hierin wordt de dagelijkse gang vanzaken behandeld van uitvoering en gegevensverstrekking. Deze vergadering wordt voorge-zeten door de bouwdirectie. Eveneens eenmaal per twee weken is er een werkvergadering,voorgezeten door de bouwdirectie namens de architect, waarbij de projectleiders van deontwerpende, adviserende en uitvoerende partijen aanwezig zijn. In deze vergadering wor-den ontwerpaspecten besproken en de knelpunten in de voortgang van het tekenwerk, ge-gevensverstrekking en uitvoering.Het bouwteam vergadert ??nmaal per vier weken en neemt beleidsbeslissingen inzake ont-werp en uitvoering en wordt voorgezeten door de opdrachtgever.TekeningbewakingZoals het voor de uitvoerende partijen moeilijk is het geheel te overzien, zo is dat ook voorde ontwerpende partijen. Voor bewaking van de voortgang in het tekenwerk wordt gewerktmet tekeningschema's. Op het uitvoeringsschema staan de data vermeld waarop werkteke-ningen moeten worden verstrekt. Wanneer de ontwerper de basisgegevens heeft verstrektwaarmee de leverancier of producent zijn produktietekening kan maken, stelt het bedrijfsbu-reau een procedureschema op wat resulteert in een verzendformulier. Hierop worden dedata vermeld waarop de produktietekeningen gemaakt moeten worden en de data waaropde architect of adviseur deze gecontroleerd moet hebben. Bij het verzenden van tekeningengaat dit formulier altijd mee en de tekenende of controlerende partij vult zelf de werkelijkdatum in. Een voorbeeld is gegeven in figuur 13.E?n keer per twee weken neemt het bedrijfsbureau de stand van zaken op; achterstandenworden op het signaleringsschema gemeld. Hier is dus de situatie ontstaan dat de uitvoeringhet tempo van het tekenwerk dicteert. Dit leidt geenszins tot moeilijke verhoudingen; integendeel, de werkwijze en de resultaten zijn voor beide partijen bevredigend.Werkoverleg met CAO-personeelIn 1976 werd door het steeds groter worden van het aantal werknemers en de in uitvoeringkomende werkzaamheden reeds de behoefte gevoeld om een uitgebreider contact te cre?renCement XXXVI (1984) nr. 1 17tussen arbeiders en bouwleiding. Zodoende werd in september 1976 gestart met een 'ver-tegenwoordigend werkoverleg'. De overlegcommisssie is samengesteld uit gekozen verte-genwoordigers uit de diverse werkploegen. In dit werkoverleg is sprake van tweerichtings-verkeer, met direct overleg over werk en werkomstandigheden. De commissie vergadertelke 4 weken op een vast tijdstip. De vergaderingen worden genotuleerd en er zijn vasteagendapunten, zoals: mededelingen, veiligheid, gezondheid en welzijn, taakstelling, zieken,stand van het werk, werkgelegenheid, werkoverleg en rondvraag. Na elke vergadering wordtdoor een vertegenwoordiger verslag uitgebracht in de kantine. In december 1983 is dezecommissie voor de 100ste keer bijeen geweest.In 1977 is meer direct overleg mogelijk gemaakt tussen arbeiders, voorlieden en uitvoerders.Een ploeg van circa 40 man kwam eens per 8 ? 10 weken met de hoofduitvoerder, uitvoerder,voorlieden e.d. in de kantine bij elkaar, om specifieke problemen van de ploeg te bespreken.Hiervan werd een verslag gemaakt dat in de overlegcommissie werd behandeld.TaakstellingTwee leden uit de overlegcommissie waren betrokken bij het beoordelen en vaststellen vande taakstellingen. Voor het CAO-personeel werd namelijk gewerkt met twee-wekelijkse werk-regelingschema's, die tegelijkertijd functioneerden als taakstelling. Het werkregelingschemais gekoppeld aan een begrote hoeveelheid uren. Per twee weken wordt berekend of binnenhet gestelde budget is gewerkt. Het resultaat wordt besproken met vertegenwoordigers uitde overlegcommissie. Op deze wijze wordt bereikt dat de mensen zich realiseren dat zijinvloed hebben op het bouwproces als totaal.MotivatieDeze vorm van werkoverleg lijkt wellicht niet meer van deze tijd, waarin veel nadruk wordtgelegd op produktieve uren. Toch moet worden gezegd dat het onmiskenbaar heeft bijgedra-gen tot motivatie van het personeel. Gedurende de jaren dat het project nu loopt, is er eengeheel eigen sfeer ontstaan. De mensen beschouwen het als hun werk; het gemeenschap-pelijk Medicom-belang is sterker dan de binding van het bedrijf waarze van afkomstig zijn.Technische bijzonderhedenTer afsluiting van dit artikel nog aandacht voor enkele opmerkelijke technische zaken in deuitvoering. In de voorbereidingsfase, begin 1975, zijn keuzes gedaan voor toe te passenbouwmethoden, waarmee per dag 300 m2aan vloeroppervlak gemaakt moest kunnen wor-den, binnen de gestelde prijs (in een latere fase is dit uitgebreid naar 360 m2). Met name debekistingssystemen, transportmiddelen en stortvoorzieningen spelen dan een grote rol.Dankzij de grootte van het project zouden aan te schaffen machines en systemen vele malenworden ingezet. Het is dan verantwoord grote investeringen te doen, omdat te voorzien isdat deze in de loop van het project zullen worden terugverdiend. Dit werd mede mogelijkgemaakt door voorfinanciering van de investeringen door de opdrachtgever.Enkele opvallende investeringen zijn de ontkistingswagen en de nettenlasmachine. Eerstechter iets over de toegepaste bekistingssystemen.14Principe van de poerenBekistingssystemenPoerenDe kolommen van het skelet zijn gefundeerd op poeren met palen. Op voorstel van Medicom-Zes zijn deze poeren op de onderste keldervloer gebouwd in plaats van zoals gebruikelijkeronder (fig.14). Dit was mogelijk omdat de onderste kelderverdieping bestemd is voor lei-dingen en installaties. Belangrijk voordeel is dat hierdoor standaardisering van de poerbekis-ting kan worden doorgevoerd.Cement XXXVI (1984) nr. 1 1815Overzicht funderingswerkzaamheden16Stalen tafelbekisting17Principe vloerveld met stalen kist18OntkistingswagenHet heiwerk ?s uitgevoerd in de ontgraven bouwput. Om de heistelling voldoende draagkrach-tige grond te geven, is een grondverbetering toegepast. Na het heiwerk is de grond ge?ga-liseerd en een 5 cm dikke werkvloer gestort. De start van het bouwkundige werk vindt zodoen-de plaats op een schone werkvloer. Na het aanbrengen van vloer- en poerwapening wordtde vloer gestort. Op de verharde vloer vindt al het stelwerk plaats voor de bekistingen voorpoeren, kolommen en wanden. Vanwege de goede stelmogelijkheden is maatvast werk mo-gelijk (foto 15).De bekisting voor de poeren is opgebouwd uit twee vaste hoeken. Door deze constructievoldoende zwaar uit te voeren, kon centering door de poer heen, achterwege blijven. Deconstructie is zodanig dat zowel poeren van 2,4 m 2,4 m als 2,4 m 3,6 m gemaakt kunnenworden. Met een ploeggrootte van 4 man en 3 kisten konden 6 poeren per week wordengemaakt (behaalde norm voor bekisten, ontkisten en schoonmaken: 0,81 mu/m2).Stalen tafelbekisting (foto 16)Alle vloeren met een repeterend karakter worden bekist met stalen tafels (3,9 m ? 7,8 m) incombinatie met houten tafels (3,9 m ? 2,6 m). Het principe van een vloerveld met stalentafels is afgebeeld in figuur 17. Er zijn 150 stalen tafels aangeschaft, te zamen 4500 m2.Hiermee wordt een tempo bereikt van 300 m2per dag. Door combinatie met de inzet vaneen aantal houten tafels is de totale produktie 360 m2per dag. De ploeggrootte die daarvoornodig is, is als volgt:4 timmerlieden voor stellen en ontkisten,4 sjouwers voor transporteren en schoonmaken,4 timmerlieden voor vloerranden en uitvullen paddestoelkoppen.Behaalde norm voor bekisten, ontkisten en schoonmaken: 0,42 mu/m2.OntkistingswagenHet ontkisten, verplaatsen en stellen wordt uitgevoerd met behulp van een bouwkraan ofmet een transportwagen met hydraulische voorzieningen, die over de verdiepingsvloerenrijdt (foto 18). Dit apparaat is speciaal door Medicom voor dit project ontwikkeld om destalen tafels te ontkisten en te transporteren; tevens is het mogelijk met deze ontkistingswa-gen tafels te stellen, zodat ook bij harde wind (voor de torenkraan onwerkbaar weer) hetstelwerk voor de vloeren normaal kon doorgaan. Ook hieruit blijkt dat grote prioriteit isgegeven aan een strak tempo voor het realiseren van de vloeren.NettenlasmachineDe meest in het oog springende investering is de nettenlasmachine (foto 19). Op het werkis een loods gebouwd voor het prefabriceren van de wapeningsnetten van de vloeren. Hier-voor werd een zogenaamde projectie-lasmachine ontworpen.Het lassen geschiedt door middel van puntlassen. Als betonstaal is gekozen voor FeB500 HWL, vanwege de goede lasbaarheid; toegepaste diameters zijn 0 10 t/m 22 mm. Deafmetingen van de netten zijn maximaal 8,20 m ? 8,20 m; dit is de meest voorkomende maatop het werk. Ook afwijkende maten of netten met een hoek er uit kunnen worden geprodu-ceerd. De hart-op-hart afstand van de staven is altijd 300 mm.De capaciteit van de volledig geprogrammeerde lasmachine bedraagt 750 ? 800 m2wape-ningsnet per dag, afhankelijk van staafdiameter en vorm van de netten.LassenIn de lasfabriek staan twee werktafels, waarop de staven met behulp van voorraad/vulwagensworden uitgelegd in de mallen; ??n mal voor de bovennetten en ??n voor de ondernetten.Na het vullen van de mal wordt het lasportaal boven de eerste rij staven gebracht, waarnade gehele mat rij voor rij automatisch wordt gelast.Voorafgaande aan de produktie zijn uitvoerige proeven gedaan, met alle combinaties vandiameters die in de netten voorkomen. Een juiste lasinstelling is beslist noodzakelijk; ookna het lassen moet het betonstaal nog aan de eisen voldoen. Bovendien moet het net voldoen-de stevig zijn om tijdens transport en gedurende het storten niet te worden vervormd. UitCement XXXVI (1984) nr. 1 1919Nettenlasmachine20Transportwagen voor wapenlngsnettende vele proeven zijn per gelaste diameter de juiste lasinstelling bepaald. Variabelen hierbijzijn de stroomsterkte-stroomtijd en de elektrodendruk.In ??n net van 8,20 ? 8,20 m zitten 600 hechtlassen, die door de lasmachine in circa 20minuten worden uitgevoerd. Met een speciale hijsvoorziening worden de netten uit de malgehesen en opgeslagen buiten de fabriek. Het gehele proces van bevoorrading tot en metopslag van de gerede netten wordt bestuurd en begeleid door twee man.TransportIn verband met de grote afmetingen van de netten is een speciale netten-transportwagenontwikkeld, met een laadbak die hydraulisch in een stand van 45? gebracht kan worden. Indeze stand worden de netten naar het betreffende bouwdeel gebracht; gemiddeld per rit 12netten. Vervolgens worden de netten daar opgeslagen of direct in het werk aangebracht(foto 20).BesluitDe bouw van het Academisch Medisch Centrum nadert thans haar voltooiing. Bij de eindop-levering in september 1984 zal er geen sprake zijn van een leeg, schoon gebouw. Het zaldan al 3 jaar geleden zijn dat de polikliniek en het eerste deel van het ziekenhuis in gebruik'zijn genomen. Nadeeindopleveringzal de integratie van pati?ntenzorg en universitair onder-zoek en opleiding gestalte worden gegeven.In deze bijdrage is geschetst hoe de organisatie van de uitvoering is verlopen. Kernachtigsamengevat: van daadkracht in de voorbereidingsfase naar een gestroomlijnde organisatiein de uitvoering. Dankzij de gekozen vorm van aanbesteding en uitvoering is het projectbinnen de gestelde grenzen van budget en tijd gerealiseerd.Na 9 jaar bouwen worden de bouwketen en -kantoren ontruimd. De samenwerking tussende ondernemingen in bouwcombinatie Medicom-Zes blijft echter gehandhaafd, omdat ookhet Academisch Ziekenhuis Leiden door deze combinatie wordt gebouwd. Steunend op deopgedane ervaringen in Amsterdam kan de afloop daarvan met vertrouwen tegemoet wordengezien.Betrokkenenarchitecten: architectenbureau Duintjer Istha Kramer Van Willigen BV, Amsterdam, in samen-werking met architecten- en ingenieursbureau ir. D. van Mourik, 's Gravenhage.constructeurs: Aronsohn BV, Rotterdam en Adviesbureau voor Bouwtechniek BV, Arnhem,samenwerkend onder de naam Samenwerkende Raadgevende Ingenieursbureaus voor deconstructie van Academische Ziekenhuizen, RIAB.hoofdaannemer: Bouwcombinatie Medicom-Zes, gevormd doorBV Aannemersbedrijf v/h Boele & Van Eesteren,Aanneming Maatschappij J.P. van Eesteren BV,IBC Bouwgroep Nederland BV,Nederlandse Aanneming Maatschappij Nedam BV,Visser en Smit Bouw BV,BV Aannemingsmaatschappij v/h H & Voormolen.Cement XXXVI (1984) nr. 1 20