3D,KLEURENSCHADUW; OVERTEKENENGrafisch analfabetismeRond 1990was er sprake van een dal van knulligheid waar het ging om degrafische vermogens van onze aankomende hoger opgeleiden in debouw. De praktijk van nu laat zien dat met grafische pakketten, van ietsals Presentations tot Autocad en met de toegenomen hoeveelheid opera-tionele Megabytes per student, het grafische analfabetisme in het onder-wijs snel verdwijnt.Wat resteert is een ander soort analfabetisme. Het functionele gebruikvan de vele mogelijkheden van de grafische hulpmiddelen lijkt eerder opmisbruik en onachtzaamheid, dan op serieuze pogingen om kwalitatiefbeter te communiceren.Wat te zeggen van een door een ijverig autoleasebedrijf per faxverzonden kleurenstaal voor uw nieuwe auto? Zijn er daarom zoveelzwarte en grijze exemplaren op deweg? Ofwaaromwordt een eenvoudigblokdiagram waarin slechts twee parameters metelkaar worden vergele-ken, zogenaamd driedimensionaal afgebeeld, met liefst nog kleur enschaduw erbij? Is dat om een monochroom kopietje volledig onleesbaarte maken? Ofwordt dat allemaal alsconsumen-tengoed op de markt gedrukt in de hoop dat ra-tionele functionaliteit binnen de grafischecommunicatie wordt verdrongen door de mo-degrillen van de eerste de beste yup (Young Ur-ban Professionall)?DiagrammatischredenerenDe ingenieur praat met het potlood; dat is al-thans een in het onderwijs veelal nagestreefddoel,Dat mensen deels in beelden denken wordt minder gerealiseerd.Over de werkwijze en de regels die aan dit denkvermogen ten grondslagliggen is heel weinig bekend. De belangstelling ervoor is in het verledenvaak verdrongen door strenge logica die symbolisch redeneren als ultie-me waarheid binnen het menselijk verstand propageert. De rol van het'oog van het verstand', dat ziet of iets niet kan, slecht oogt of beter is, isonduidelijk, evenals hoe dat zien vertaald wordt in 'logische' verbale be-weringen. Een aantal onderzoekers van MIT en Stanford Universityheb-ben een bundel van 23 publicaties samengesteld, waarin de laatste standvan onderzoek en meningen op dit gebied is vastgelegd Er is hier spra-ke van een vrijwel onontgonnen gebied dat in de toekomst mogelijk re-sultatenkan opleveren voorverdere ontwikkeling van kunstmatige intel-ligentie.Visuele waarneming en interpretatieDichter bijhuis ligt de ervaring dat bepaalde vormen van visuele infor-matieoverdracht de effectiviteit, in dit gevalsnelheid, directe gerichtheiden juistheid van menselijk handelen kunnen bevorderen. Er bestaat hierAfdruk van een 30-staafdiagram met kleur en schaduw ter verduide-lijking van een jaarverslagCEMENT1996j4een kwalitatief besef, zonder dat er sprake is van een kwantitatievenotie.Iedereen weet dat het 'exploded view' op de doos van een nieuw, voorvervoer gedemonteerd, huishoudelijk apparaat snel helpt bij de monta-ge. Maar deze ervaring helpt niet om de aannemer aan de constructeur,voor een beetje meer vergoeding, tekeningen te laten vragen waarin de-tails voor montage van ingewikkelde constructies in ??n oogopslag dui-delijk worden. Daarvoor is het wantrouwen tussen de partners in debouw te groot. Stel je voor, de constructeur zou eens voor iets betaaldworden, waarvan de opbrengst niet helemaal berekenbaar is!Binnen gesloten productiesystemen, waar ontwerp en productie in ??nhand zijn, bestaat wel degelijk onderzoek op dit gebied. In de bouw zietmen het maar zelden. In geval van de wapeningscentrale 'Altro Steel' inBelgi?, die ruimtelijke wapeningssysternen in detail ontwerpt, geheel au-tomatisch produceert en op de bouw monteert, is zo'n 3D-cultuur ope-rationeel. Het bedrijf beheerst dan ook een groter segment bij het totstand komen van de wapening dan de traditionele wapeningscentrale.Er is plaats voor meer onderzoek en bewustwording van de effecten vanbetere visuele presentatie.Dat iseen multidisci-plinaire taak, waarin zeker voor de cognitievepsycholoog en de ergonoom een plaats moetworden ingeruimd.De grenzen van het plaatjeAlle euforie ten spijt moet men zich beseffendat er een grens is aan de weldaden van duidelij-ker visualisatie. Mensen moeten de beelden inverschillende mate van intensiteit tot zich ne-men om ofwel procedureel, als reflex dus, ofwel rationeel, op grond vanredenering, tot actie te komen. De :tijd die nodig is voor absorptie wordtin de praktijk vaak verdoezeld door handelingen, zoals het uittrekkenvan hoeveelheden uit conventionele tekeningen. Simultaan ontstaat in-zicht, een beeld in de gedachten van de uittrekker, waardoordie in staat isverdere detaillering of uitvoeringsmethoden te ontwerpen.Dr.ir.Chandansing toonde dit 'Al doende leert men!' kwantitatief aan inz'n promotieonderzoek bij het ontwerpen van hulpwapening in een wa-peningscentrale.Onderzoek naar de effecten van betere visualisatie zal zich dus niet alleenmoeten uitstrekken naar de betere perceptie, maar ook naar de zichtbareen verborgen rol van het maken en het gebruik van conventionele infor-matiedragers, zoals uittrekstaten, planningen en berekeningsnota's bin-nen de bouw.Dat plaatje is voorlopig nog niet af.Diagramrnatic reasoning, Cognitive and Computational Perspectives.AMI Press - Menlo Park, California, ISBN 0-262-57112-9Tekening van een 30-wapeningskorf van A/tro Steel als nevenpro-duct van het productmodel voor de werkvoorbereidingBovenISup?rieur?33
Reacties