foto 1aanzicht van de zuid-en westgevelVriesloods te Amsterdamdoor ir. . . Dicke (Bouw-en Adviesbureau Bakkeren Dicke) en ir. j. Dicke, architectU.D.C. 725.355:69.057geprefabriceerde vriesloodsInleidingHet gebruik van diepvriesgoederen neemt in de Nederlandsesamenleving een steeds grotere plaats in.Als oorzaak moet worden aangenomen, de gewijzigde instellingvan de huisvrouwen waarbij de verbeterde economische om-standigheden stimulerend werken.In de Angelsaksische landen is het verbruik ongeveer tien maalzo groot als in ons land, zodat er hier een ruime marge voor ont-wikkeling aanwezig is.Om deze verwachte vergroting van de vraag te kunnen opvangen,is door Iglo N.V. te Utrecht een groots programma opgesteldvoor het in bedrijf stellen van invriesfabrieken.Daar het invriezen grotendeels een seizoenarbeid is, moetenover het land bewaarplaatsen worden verspreid, van waaruit deconsument kan worden bediend.Ook de export speelt in deze ontwikkeling een grote rol, vandaardat ??n der vrieshuizen aan een grote haven geprojecteerd is.In Amsterdam was namelijk in samenwerking met BlaauwhoedN.V. een zeer gunstig gelegen terrein aan de Oostelijke Handels-kade ter beschikking gekomen.Het terrein heeft spooraansluiting, is per vrachtwagen eenvoudigte bereiken, terwijl afvoer naar de kade aan het IJ gemakkelijkkan geschieden per heftruck of Yalewagentreintje (fig. 2).Door de ligging achter het vrieshuis 'Amerika', waarin zich eengrote machinekamer bevindt, kan de nieuwe vriesloods op een-voudige wijze van koude worden voorzien.Bouwkundig planIn de loods moeten diepvriesgoederen worden opgeslagen, die oppallets van 100 120 cm2worden aangevoerd.Deze laadborden.blijven van de produktie-afdeling tot de afleve-ring bij de goederen.Het lag dus voor de hand om als moduul voor het ontwerp dezepalletmaat, vermeerderd met een kleine speling van 7,5 cm, tekiezen.Door de transportdeskundigen is vastgesteld, dat men biet meerdan 8 pallets diep moet stapelen, omdat de bestuurder van destapeltruck bij grotere diepte manoeuvreermoeilijkheden in denauwe gang gaat ondervinden, waardoor een vlotte gang vanzaken wordt belemmerd.fig. 2. situatie454Cement 13 (1961) Nr. 8fig. 3. dwarsdoorsnede fig. 4. detailplafond-ophangingDe constructieEen plan met een dragende staalconstructie kon door de brand-weerautoriteiten niet worden aanvaard.Als constructiematerialen voor de opbouw restten nu gewapendbeton en voorgespannen beton.Het lange, smalle terrein bepaalde de breedte van de loods tot1960 cm, nl. 2 ? 8 pallets van 107,5 cm en een middengang van240 cm.Bij de muren werd nog aan beide zijden een vrije ruimte van 30cm genomen voor berging van de vrieselementen.Tussen de wandoppervlakken was de inwendige breedte daardoor2020 cm geworden.In de lengte werd de afmeting, in verband met de terreingrootte,bepaald op ca. 151 m.Aan de oostzijde werden het ammoniakverdeelstation, een kan-toortje en een kantine geprojecteerd.De stapelhoogte, met daarboven een ruimte voor luchtcirculatie,bepaalde de onderzijde van de constructie op 5,50 m boven devloer.Daar het gebouw in de wintermaanden moest worden opgetrok-ken, gingen de gedachten uit naar een constructie van fabrieks-matig vervaardigde onderdelen.In nauwe samenwerking met de N.V. Schokbeton is de opbouwvastgesteld.Om de 6,375 m werden portalen geprojecteerd, elk bestaande uittwee aan de onderzijde ingeklemde kolommen van gewapendbeton.Op deze beide kolommen werd een voorgespannen balk met eenoverspanning van ca. 22 m vrij opgelegd.De stijfheid in de lengterichting is verkregen door de wandplaten,die aan de binnenzijde met bouten tegen de kolommen zijn be-vestigd.De vloerconstructie bestaat uit dwarsbalken om de ca. 3,18 m.Om de andere balk zijn de uiteinden bakvormig gemaakt om dekolommen te kunnen inklemmen.Over deze balken waren losse vloerplaten geprojecteerd.Onze gedachten gingen uit naar geprefabriceerde platen, maarde aannemer, de Aanneming Mij. 'De Kondor' N.V., maakte deplaten voordeliger op een bekistingsconstructie, die vlot ver-plaatsbaar was.Het plafond van de loods is opgehangen aan de spanten en bestaatuit langsbalkjes met daarop bimsbetonplaten (fig. 3 en 4).Door deze opzet van het gebouw in kleine elementen, werd hetdilatatievoeg-probleem opgelost; door de kurkisolatie zijn hetmaken van speciale voegen immers niet mogelijk.Het gebouw is gefundeerd op Frankipalen met een toelaatbaardraagvermogen van 50 ton, nadat nog een fundering met 100 tonspalen was overwogen.De resultaten van het grondonderzoek (flg. 5) lieten niet toe, de100 tons palen op de eerste zandlaag op ca. 13,50 m - N.A.P. teplaatsen.Om dit draagvermogen te kunnen benutten, zou doorgeheidmoeten worden naar ca. 18,50 m - N.A.P.Een kostenvergelijking gaf aan, dat de voordeligste fundering met50 tons palen op de eerste zandlaag gemaakt zou kunnen worden,waarbij zettingen van ca. 1 ? 2 cm te verwachten zijn.Daar de bodem zeer regelmatig is, werd deze zettingsvoorspel-ling rustig aanvaard.Speciale voorzieningenDe grote vriesruimte moet uiteindelijk een temperatuur van- 22?C verkrijgen.In deze ruimte heerst daardoor ten opzichte van de omgeving delaagste dampspanning, zodat de waterdamp naar deze ruimtewordt gedreven.De grote koude in de loods vraagt voorts een uitgebreide isolatie.De vriesioods is daarom voorzien van een uit drie lagen opge-bouwde isolatie van 'volexpansit' kurkplaten van 30 cm diktelangs de wanden en het plafond en van 26 cm dikte op de vloer.fig-5sonderings-grafiekCement 13 (1961) Nr. 8 455foto 6. de ter plaatse gestorte vloerplaten foto 7. montage van de langsbalkjesTen einde te voorkomen, dat binnendringende waterdamp in deisolatie zou bevriezen en daardoor deze isolatie zou vernielen,is om de kurklaag heen een dampdichte bitumineuze laag aan-gebracht van 2,5 mm dikte.Ondanks de isolatie zou koude kunnen uitstralen naar de bodem.Door ventilatie onder de vloer door wordt de temperatuur aldaarop peil gehouden en wordt condensatie van vocht tegengegaan.De ventilatieopeningen zijn in combinatie met de bakken, waarinde kolommen zijn ingeklemd, tegelijk met de fundatiebalken ge-stort.Op ca. 30 cm boven de kurklaag van het plafond is een houten dakgemaakt, dat afgedekt werd met een teerhoudende dakbedekkingmet 3 cm grind.Tussen de kurklaag en de houten dakbedekking wordt door mid-del van gaten in de wandplaten een luchtstroom opgewekt tervoorkoming van warmte-ophoping boven de kurkisolatie.De wanden zijn opgebouwd uit hollithbetonplaten, die aan debuitenzijde zijn bespoten met een mortel met een toeslag vannatuursteengruis.Hierdoor werd, behalve een zeer aantrekkelijk uiterlijk, ook eenwaterdichte laag op de poreuze plaat verkregen.Gecondenseerde damp kan hierdoor afvloeien door het poreuzegedeelte van de plaat.De naaste omgeving van de loods wordt beheerst door de aan- enafvoermogelijkheden.De aanvoer van de goederen in het invriesseizoen dient te ge-schieden met een capaciteit van 150 ton per 24 uur.Om deze hoeveelheden vlot te kunnen verwerken zijn in denoordwand van de loods twee vriesdeuren geprojecteerd met eenvrije breedte van 220 cm en een vrije hoogte van 300 cm.foto 8. bevestiging van de wandplatenDe scheiding tussen de koude lucht binnen en de warme luchtbuiten de loods wordt bereikt door een luchtgordijn, dat uit eenspeciaal gevormde buis boven de deur naar de dorpel wordt ge-blazen.Deze constructie heeft goed voldaan bij stil weer en als ??n deurvan de loods open is.Bij andere omstandigheden moet een rubberflapdeur meehelpenom de uitstroming van de zwaardere koude lucht tegen te gaan.De vriesdeuren zijn aan de warme'zijde bekleed met plaatstaalom het indringen van waterdamp tegen te gaan.Zij zijn ge?soleerd met 'tempex' en worden door middel vanspeciale scharnieren tegen het kozijn aangedrukt.Bij elke deur is een vast los- en laadperron geplaatst, voorzien vaneen basculerende klep, zodat auto's met verschillende vloer-hoogten hun goederen met een handpallettruck gemakkelijk ophet bordes kunnen lossen.Over rijbanen van havenplaten worden de op deze wijze aan-gevoerde, beladen pallets met een heftruck in de loods gereden enaldaar met stapelheftrucks op hun plaats gestapeld.De banen waarop het autoverkeer plaatsvindt, zijn voorzien vanbetonnen straatstenen.In nauwe samenwerking met de N.V. Apeldoornse Machine-fabriek v/h Loog Landaal is de vriesinstallatie ontworpen.De afmetingen van de verdamperspiralen in de loods zijn aan-gepast aan het constructiesysteem.Alle sparingen en bevestigingspunten werden gestandaardiseerd,zodat de geprefabriceerde onderdelen per serie gelijk kondenblijven.De installatie is ingedeeld in 23 secties waardoor per vak van deloods ontdooiing mogelijk is.Door de leidingen flexibel op te hangen en door het aanbrengenvan expansiebochten kunnen de grote lengteveranderingen wor-den opgenomen.Door een leidingbrug is het gebouw verbonden met het vrieshuis'Amerika', waar in de machinekamer de compressoren en decondensors zijn opgesteld voor de behandeling van het ammoniak-verdampproces.Ook de elektrische installatie is ingedeeld in het systeem van deconstructie, terwijl het leidingbeloop vooraf nauwkeurig wasvastgesteld zodat ook hier de sparingen vooraf vastlagen.Naast een normale gloeilampverlichting is een omroepinstallatieaangelegd en voorts een afstandsthermometer-installatie.De uitvoeringVoor de uitvoering van dit werk, waarvan de bouwsom ca.f 2000000 bedroeg, was een tijd beschikbaar van 13 maanden.In deze periode moesten het definitieve plan gemaakt, de be-steding gehouden en de overheidsgoedkeuringen verkregen wor-den, terwijl ook de uitvoering noe moest plaatsvinden.456 Cement 13 (1961) Nr. 8D?t alies in samenwerking met zes firma's.Het was hiervoor nodig, dat de directie de organiserende taakvan de hoofdaannemer overnam en in overleg met de uitvoerendefirma's een globaal werkprogramma opstelde, dat bij iedere op-dracht door de aannemer of de installateur moest worden aan-vaardDit globale programma is daarna door de hoofdopzichter uit-gewerkt tot een 'beeldroman', waarin voor elk van de 23 vakkenwaaruit de loods bestaat, de data waren vastgelegd waarop eenbepaalde firma in dit vak mocht werken.De stand van zaken werd dagelijks bijgehouden en ??nmaal perweek besproken.Natuurlijk waren er wel wrijvingen wanneer de een iets te harden de ander iets te langzaam liep.leder begreep echter de situatie en werkte ten volle mee.Het was dan ook na enkele maanden zeker, dat het gestelde doelzou worden bereikt.Voor alle medewerkers en voor de opdrachtgeefster was het danook een groot succes, dat de loods ??n maand voor de geplandedatum in gebruik kon worden genomen.Deze oplevering door zes samenwerkende firma's met hun onder-aannemers binnen de gestelde tijd moet voor een belangrijk deelworden gezocht in de ver doorgewerkte standaardisatie, ook inde installatiesector, waardoor een uitgebreide prefabricage mo-gelijk was.foto 9. de voltooide loodsOok het vooroverleg bij het opstellen van het plan gaf ieder demogelijkheid om zijn kennis en ervaring in het project te brengenop zodanige wijze, dat alle tekeningen van tevoren konden wor-den vervaardigd.De vriesruimte in de Amsterdamse haven is door het gereed-komen van deze loods uitgebreid met een stuwru?mte van16300 m3waarin ca. 6000 ton diepvriesgoederen kunnen wordenbewaard.MededelingenExcursie Betonvereniging naar het Haringvliet, 19 septem-ber 1961Op dinsdag 19 september a.s. wordt door de Betonvereniging eenexcursie georganiseerd naar de in aanbouw zijnde werken in hetHaringvliet.Hieraan voorafgaande zullen in de Beatrixzaal van het Groothan-delsgebouw te Rotterdam inleidende voordrachten worden ge-houden, aanvang 9.45 uur.De eerste spreker, ir. P. Blokland, hoofdingenieur van de Rijks-waterstaat, behandelt de betonconstructie van de spuisluis in hetHaringvliet.Hierna spreekt de heer Ph. j. W. A. Diderich, directeur-hoofd-uitvoerder van de N.V Ned. Sluis- en Tunnelbouw Mij. over deuitvoering van de zgn. Nablaliggers.Om 13.00 uur vertrekt er een bus vanaf het Groothandelsgebouwnaar Hellevoetsluis, waar een boot gereed zal liggen.Niet-leden kunnen zich voor introductie in verbinding stellenmet het secretariaat van de Betonvereniging, Van Galenstraat 52,'s-Gravenhage, telef. 070-335001.4e Intern. Congres van de F?d?ration Internationale de laPr?contrainte (F.I.P.) Rome-Napels, 27 mei t/m 2 j uni 1962H et voorlopige programma vemeldt vijf onderwerpen.I. Onderzoekingsresultaten, in het bijzonder betreffende duur-zaamheid en vermoeidheid. Algemeen rapporteur: Prof. S S.Davydov(U.S.S.R.)II. Problemen en moeilijkheden bij de uitvoering. Verbeteringenen oplossingen. Algemeen rapporteur: Prof. D. Vandepitte(Belgi?)III. De economie van voorgespannen beton, met betrekking totvoorschriften, veiligheid, parti?le voorspanning, lichtgewicht)beton, enz. Algemeen rapporteur: Dr. H. Bay (Duitsland)IV. Ontwikkeling in de fabriekmatige vervaardiging en standaar-disatie. Algemeen rapporteur: B. C. Gerwick Jr. (U.S.A.)V. Bijzondere constructies van voorgespannen beton:o. bruggen, viaducten en hooggelegen wegen. Algemeen rap-porteur: Prof. R. Morandi (Itali?)b. gebouwen en andere constructies. Algemeen rapporteur:Dr. Chr. Ostenfeld (Denemarken)Nadere gegevens over het 4e F.I.P.-congres zijn verkrijgbaar bijhet secretariaat van de STUVO (dhr. J. M. L. Trouw), p/a Heren-gracht 507, Amsterdam-C, telef. 010-38531.Cursus Opleiding 'Betonconstructeur B.V.' te HengeloIn september a.s. zal men niet alleen in Amsterdam, 's-Graven-hage en Tilburg, maar ook in Hengelo een cursus 'Betonconstruc-teur B.V.' kunnen volgen. De cursus, die twee jaar duurt, zalworden gegeven in de R.K.H.T.S. te Hengelo, door docenten vandeze H.T.S., op vrijdagavond van 19.00 - 21.30 uur en op zaterdagvan 8.45-14.05 uur. Inlichtingen en aanmeldingsformulieren voorde genoemde cursus zijn verkrijgbaar bij de R.K.H.T.S., Sloetswee155, Hengelo. sSymposium 'Voorgespannen beton in wegen en vliegvel-den', Napels, 2 juni 1962Deelnemers aan het 4e F.I.P.-congres kunnen op de laatste con-gresdag (2 juni 1962), die bestemd is voor excursies, een sym-posium betreffende de toepassing van voorgespannen beton inwegen en vliegvelden bijwonen. Rapporten voor dit symposiumdienen zo mogelijk door de auteurs aan het begin van het sym-posium in voldoende aantal ter beschikking gesteld te worden.De 'General Secretary' van de F.I.P., Mr. P. Gooding, TerminalHouse, Grosvenor Gardens, Londen S.W. 1, Engeland, verzoektdegenen, die aan dit symposium willen bijdragen, hem hieroverv??r 30 september 1961 te berichten.Cement 13 (1961) Nr. 8 457