Voorbeschouwing Betondag1981Aandacht voor actuele onderwerpenDeBetondag 1981 ,die donderdag 19novem-ber a.s. in Utrecht wordt gehouden, vraagtaandacht voor een aantal actuele onderwer-pen:- de kwaliteit van het bouwen- energievoorziening straks- betonmortel 'nieuwe stijl'~ vliegas in cement en beton- demonteerbaar bouwen in beton- prefab-beton: export van know-how.Dit jaarlijkse hoogtepunt van de Nederland-se betonwereld vindt (traditiegetrouw)plaats in de congreszaal van het UtrechtseJaarbeurs-Congrescentrum. Hier wordentijdens deze Betondag ook de Betonprijs1981 en de Studieprijzen 1981 uitgereikt.Ook nu weer zal de aangrenzende Expozaalplaats bieden aan de Betonmarkt, die metpresentaties, exposities, demonstraties,filmvoorstellingen e.d. wordt gekenmerktdoor een unieke, ongedwongen sfeer. Hierzullen ook de diploma's BetonconstructeurBV 1981 worden uitgereikt.Gezien het programma vol actuele onder-werpen en daarbij de aantrekkelijke Beton-markt mag de Betondag 1981 zeker op eengrote belangstelling rekenen. (In de vooraf-gaande jaren steeg het aantal deelnemers totruim duizend!).Kwaliteit (8ruggeling)Aan het begin van de vorige Betondag heeftde voorzitter van de Betonvereniging, prof.dr.ir.A.S.G.Bruggeling, in zijn jaarrede (zieCement 1980 nr. 12) vrij veel aandacht be-steedaan enkele - zijns inziens zorgelijke-ontwikkelingen in de bouwnijverheid, die dekwaliteit van het bouwen niet ten goede ko-men. Daarbij sprak hij over bezuinigingen opde directiekosten, welke bezuinigingen wor-den verkregen door vermindering van hettoezicht tijdens de uitvoering van bouwwer-ken. Bovendien belichtte hij de noodzaakvan het eenduidig vastleggen vanverantwoordelijkheden voor het ontwerp, deconstructie en de uitvoering, ook en vooralals het streven naar bezuiniging totparti?leopdrachtverlening leidt.Gezien de toelichting in het programma vande Betondag 1981 zal prof.8ruggeling ditjaar zijn jaarredegeheel aan de kwaliteit vanhet bouwen wijden. Hetligt voor de hand dathij daarbij zal ingaan opdevraag 'Zijn wij metonze kwaliteitszorg en met ons kwaliteitbe-leid op de goede weg?'. Het stellen vaneendergelijke vraag is uiteraard een eenvoudigezaak, maar het beantwoorden ervan is datzeker niet. Hiervoor zal het beslist nodig zijnomna te gaan welke fouten er bij het ont-werp, de constructie en de uitvoering ge-maakt kunnen worden, en - vooral- wat degevolgen van deze fouten (kunnen) zijn. Envoor het beantwoorden van de gesteldevraag dient daarna te worden nagegaan, ofal onze kwaliteitsvoorschriften, -richtlijnen,-controles enz. afdoende zijn.Energie (Van Goal)De energievoorziening, nu en vooral straks,is een complex vraagstuk dat ons allen aan-gaat. Dat is dan ook de reden waarom deenergievoorziening tijdens de Betondag1981 aan de orde wordt gesteld.Aspecten van het energie-probleem wordenbelichtdoor prof.drW. van GooI. Als hoogle-raar Anorganische Scheikunde aan de Rijks-universiteit Utrecht en lid van de AlgemeneEnergie Raad ishij duidelijk nietuitdebouw-wereld afkomstig. Maar sinds vorig jaar is hijin de betonwereld geen onbekende meer.Want op 10 oktober 1980 was hij een van desprekers tijdens het Symposium 'Beton enEnergie', dat het Betondispuut toen ter gele-genheid van haar tweede lustrum heeftgeorganiseerd (zie het Verslag van het Sym-posium '8eton en Energie').Cement XXXIII (1981) nr. 11 740Programma congreszaal10.00 uur Opening van de Betondag, door ir.J.Buijs, vice-voorzitter van deBetonvereniging10.10 uur Jaarrede 'De kwaliteit van het bouwen', door prof.dr.ir.A.S.G.Brug-?geling, voorzitter van deBetonvereniging10.40 uur Energievoorziening: een zonnige toekomst?, door prof.drW. vanGooi, hoogleraar Rijksuniversiteit Utrecht11.05 uur pauze12.00 uur Betonmortel: een hernieuwde aanpak, door ing.J. de Jong, hoofdKwaliteitsdienst Mebin, 's-Hertogenbosch12.25 uur Uitreiking Studieprijs 198112.35 uur Toepassingsmogelijkheden van vliegas in cement en beton, doorprof.drs.E.M.Theissing, buitengewoon hoogleraar TH-Delft13.00 uur pauze14.30 uur Demontabel bouwen in beton - vandaag en morgen, door prof.Dr."Ing. H.W.Reinhardt, TH-Delft15.00 uur Prefab-beton en export van know-how, door DipL-lng.J.N.J.A.Vam-bersky, directeur Raadgevend Ingenieursbureau ir.E.J.A.Corsmit,'s-Gravenhage15.30 uur pauze16.15 uur Uitreiking Betonprijs 198116.45 uur Film 'Welcome to the ground'Vorig jaar sprak prof. Van Gooi over 'Veran-deringen in de energievoorziening'. Toenheeft een zeer aandachtig gehoor hem lerenkennen als een boeiend en origineel spreker,die op overtuigende wijze zijn persoonlijkemening kenbaar maakt. TijdensdeBetondag1981 zalhij hetzelfde thema opnieuw behan-delen, ongetwijfeld op een geheel anderewijze, maar weer even origineel, zoals vanhem te verwachten valt.De toekomst van de energievoorziening kan'zonnig' worden genoemd, althans in tech-nisch opzicht. Dit optimisme stoelt op deverwachte mogelijkheden, niet alleen van defossiele brandstoffen (kolen, olie en gas) envan kernenergie (ook kernfusie), maar even-zeer van de alternatieve energiebronnen(zon, wind, waterenz.)en-niettevergeten!-van energiebesparingen. Het bruikbaar ma-ken van de verschillende mogelijke oplos-singen kost echter tijd en bovendien veelgeld. In economisch opzicht zijn erdusgren-zen, hoewel die verlegd kunnen worden alsde prijsverhoudingen wijzigen. Prof. VanGooi zal vrijwel zeker niet nalaten om kriti-sche kanttekeningen te plaatsen bij het totdusver gevoerde overheidsbeleid op ener-giegebied. Dan zal hij een betere koppelingtussen het economisch beleid en het ener-giebeleid bepleiten. Daartoe zullen geldenuit het energiegebeuren in de energiestruc"tuur ge?nvesteerd moeten worden.Betonmortel (De Jong)In ons land is de fabriekmatige vervaardigingvan betonspecie in 1948 daadwerkelijk vanstart gegaan (Rotterdam). Dat begin heeftsedertdien geleid tot een volwaardige be-drijfstak: de betonmortelindustrie.ln de Ne-derlandse bouwwereld neemt deze beton-mortelindustrie, als toeleveringsbedrijf, eenvooraanstaande plaats in. Vorig jaar be-droeg de totale produktie van zo'n 190 be-toncentrales rond 7,5 miljoen m3 betonspe-cie (ruim 95% van de totale hoeveelheid inhet werk gestort beton).De laatste jaren was er echter in de beton-mortelbehoefte een veel kleinere stijgingdan in de voorafgaande periode. Voor dekomende jaren moet als gevolg van de ver-minderde bouwactiviteiten zelfs op een da-ling worden gerekend. Gezien deze ontwik-Cement XXXIII (1981) nr. 11keHng is enige tijd geleden een begin ge-maakt met het Stuurproject Betonmortelin-dustrie. Hierin wordt deelgenomen door deVBN (Vereniging van Betonmortelfabrikan-ten in Nederland), de overheid en werkne-mersorganisaties.Een belangrijk onderwerp dat inmiddels instudie is genomen, betreft het produkt- enkwaliteitsbeleid. Daarmee beoogt men hetvinden van een betere afstemming op dezichwijzigende betonmortelmarkt. De bedoeldewijzigingen uiten zich in andere behoeftenop technisch, economisch en kwalitatief ge"bied.Over de aldus noodzakelijk geworden aan-passing van het produkt- en kwaliteitsbeleidvan de betonmortelindustrie wordt tijdensde Betondag 1981 gesproken door ing.J. deJong (hoofd Afdeling Kwaliteitszorg en Pro-duktontwikkeling Mebin BV, 's-Hertogen-bosch, en voorzitter van de VBN-werkgroep'Betontechnologie'). Wellicht zal hij dan ookal concrete informatie verstrekken over ko-mende wijzigingen in het produkt- en kwali-teitsbeleid van de Nederlandse betonmortel-industrie, dat wil zeggen overwijzigingen dievan direct belang zijn voor alle betrokkenen(opdrachtgevers, ontwerpers, construc-teurs, aannemers, controlerende instantiesen uiteraard betonmortelfabrikanten).Vliegas (Theissing)De met steenkool gestookte elektriciteits-centrales, die in omvang en aantal zullentoenemen, leveren een bijzonder afvalpro-dukt: vliegas. De produktie daarvan be-draagt in ons land al ruim 500000 ton perjaar, maarverwachtwordt datde jaarproduk-tie in twintig jaar zal stijgen totenkele miljoe-nen tonnen.Gezien deze ontwikkeling wordt alom naar-stig gezocht naar mogelijkheden en metho-den om die gigantische hoeveelheden vlieg-as op enigerlei wijze zinvolle bestemmingente geven. Bij het bouwen in beton kan vliegas741in 'gesinterde vorm' tot toepassing komen,namelijk als kunstmatig vervaardigd toe-slagmateriaaL Het komt echter ook in aan-merking als mengcomponent van cement,wat binnenkort ook in ons land realiteitwordt, en verder als vulstof voor directe toe-voeging aan betonmengsels en tevens ge-deeltelijke vervanging van cement (zie ookde artikelen van dr.R.F.M.Bakker en ing.J.H.K?hne in Cement 1981 nr. 3 en nr.6)De toepassing van vliegas in beton stelt on-getWijfeld speciale eisen aan de mate-riaalkeuze, dosering, verwerking enz., ter"wijl het vrijwel zeker noodzakelijk is om debestaande betonvoorschriften aan te vullenof te wijzigen. Daarom heeftde Betonvereni-ging vorig jaar de Stuurgroep 'Vliegas' inge-steld. Deze Stuurgroep dient de desbetref-fende activiteiten te co?rdineren, het nood-zakelijk geachte onderzoek te stimuleren, deeventuele leemten in de betonvoorschriftenop te sporen en het tot stand komen vannormen te bevorderen, terwijl ook nog devoorlichtingsaspecten tot de taakstellingbehoren.Tijdens de Betondag 1981 zal de voorzittervan de Stuurgroep 'Vliegas', prof.drs.E.M.Theissing (buitengewoon hoogleraar Mate-riaalkunde TH-Delft en hoofd Centraal Labo-ratorium van Bredero's Bouwbedrijf teMaarssen), rapporteren over de resultatendie de Stuurgroep inmiddels heeft bereikt.Het ligt in zijn aard dat hij daarbij ook zalingaan op het fysisch-chemisch gedrag vanbetonspeciewaaraanvliegasistoegevoegd.Demonteerbaar (Reinhardt)Vooral in de betonbouw wordt vanouds ge-streefd naar het realiseren van constructiesdie de eeuwen kunnen doorstaan. Er zijnechter diverse redenen, van functionele enandere aard, waarom gebouwen en ook an-dere constructies al na verloop van enigedecennia moeten verdwijnen. Dit betekentafbreken, wat bijna altijd op 'slopen' neer-komt. Maar (gewapend) beton is van natureniet zo geschikt om gesloopt te worden en ditgeldt onverminderd ook voor betoncon"structies.Inmiddels is echter duidelijk aangetoond, inlaboratoria evenzeer als in de praktijk (ziebijvoorbeeld de artikelen van ir.W.J. van denBoogaard,ir.J.Buijs en ing.M.H.W.Peters inCement 1981 nr.6), dat ook in beton 'demon-teerbaar' gebouwd kan worden. Dit vereistuiteraard een aanpassing van de construc-ties en vooral van de constructiedetails, metname de verbindingen.In ons land houdt onderzoekcommissie D7van de Stichting CUR-VB zich bezig met het'demonteerbaar bouwen in beton'. Dat ge-beurt binnen een internationale samenwer-king met Belgi? en de Duitse Bondsrepu-bliek, waarbij ook het slopen en het herge"bruik van beton worden bestudeerd. Tijdensde Betondag 1981 brengt de secretaris vanCUR-VB-commissie D7, prof.Dr.-lng.HW,Reinhardt (hoogleraar BetonconstructiesTH-Delft), verslag uit van recente onderzoe-kingen in het Stevinlaboratorium van de TH-Delft. Het is in dit verband interessantom hierte memoreren, dat prof.Reinhardt op 19 mei1976 zijn ambt (toen nog: gewoon lector)heeft aanvaard met de lezing 'DemontabieBetongeb?ude?'. Toen waren er nog vraag-tekens, in elk geval in de titel van de lezing,maar thans kan met overtuiging worden ge-steld, dat 'demonteerbaar bouwen in beton'tot de re?le mogelijkheden behoort.Export (Vambersky)Een land als Nederland is in belangrijke mateafhankelijk van al hetgeen onder het begrip'export' valt. Bij dit woord zal allereerst wor-den gedacht aan de produkten van Onze in-dustrie. Maar de laatste jaren hebben de Ne-derlandse aannemingsbedrijven ons ookvertrouwd gemaakt met de uitvoering van(veelal omvangrijke) werken in het buiten-land. Bij deze export hebben dikwijls ookNederlandse produkten een goede kans ge-kregen.Inmiddels is echter al meer dan eens geble-ken, dat ons land ook nog andere export-artikelen bezit, vooral met betrekking totspecialistische kennis ofwel 'know-how'.Wat betreft het bouwen moet hier ook wor-den gedacht aan onze know-how op het ge"bied van de prefabricage in beton. Met hetprefab-beton blijkt Nederland een vooraan-staande plaats in te nemen, niet alleen ineigen land, maar ook volgens internationalemaatstaven. Daardoor had ?n heeft ons landbijzondere mogelijkheden voor activiteitenin het buitenland.Zo waren er al overzeese transporten vangrote hoeveelheden beton-elementen. Tweebekende voorbeelden zijn het Hirab-projectin Dammam, Saoedi-Arabi? (zie de artikelenvan ing.J.H.K?hne en W.de Vries in Cement1979 nrA) en het Westermeijer-project opSint Maarten, Nederlandse Antillen (zie deartikelen van ing.M.G.P.Nelissen en Dip!.-Ing.J.N.JAVambersky in Cement1980 nr. 7).Aldus wordt de Nederlandseknow-how m?tde hier geprefabriceerde beton-elementenverscheept en dus ge?xporteerd.Maar ook als de betonelementen in het landvan hun toepassing worden geprefabri-ceerd, kan erexport van Nederlandse know-how plaatsvinden. Dit geschiedt bijvoor-Programma filmstudio'sbeeld met het ontwerpen en leveren van fa-brieken en installaties voor de prefabricage,wat bij voorkeur door project-ontwerp en-begeleiding gevolgd moet worden. Een bij-zonder duidelijk voorbeeld is King KhalidMilitary City in Saoedi-Arabi? (zie het artikelvan ing.M.G.P.Nelissen in Cement 1979nr.8). Dat Nederlandse aannemingsbedrij"ven in het buitenland prefabriceren en aldusookknow-how exporteren, wordt duidelijkaangetoond door het 4:2 project en anderenederzettingenprojecten in Saoedi-Arabi?(zie het artikel van Hans van der Zanden inCement 1980 nr.7), het Edjeba Housing Pro-ject in Nigeria en soortgelijke projecten.Tijdens de Betondag 1981 zal het interessan-te en belangrijke onderwerp 'prefab-beton:export van know"how' worden behandelddoor Dipl.-Ing. J.N.JAVambersky (directeurRaadgevend Ingenieursbureau ir.E.J.A.Corsmit BV, 's-Gravenhage), die daarbij ookuit eigen ervaring kan spreken. In zijn voor"dracht zal het gaan over export van know-how als zodanig, te weten project-ontwerpen -begeleiding, begeleiding in de ontwerp"en uitvoeringsfasen, directie-voering en ad"viseren bij de prefabricage.Redactiestudio 1 aanvangstijden studio 2 aanvangstijdenBetonverhardingenToepassing van betonmortel in dewegenbouwcommentaar: Nederlands11.15 13.45 15040 Repair to taxiway B 11.15 13.45 15.35Herstellen van scheuren in landings-entaxibanen van vliegveldencommentaar: EngelsGrind en zand, je kunt niet zonder 11.30 14.00 15.55Winning en toepassing van zand engrindcom mentaar:NederlandsMet het oog op morgen 12.00 14.30 16.25Kunstzinnige visie van Jan Vrijman opde functie van beton in de samenlevingcommentaar: NederlandsThe repair of submerged concrete 11.25 13.55 15.45Reparatie van beton onder watercommentaar: NederlandsPiletesting 11.4014.1016.00Controleren op breuk van zowel in degrond gevormde als geheidebetonpalencommentaar: NederlandsQuaywalls in steelsheetcells 12.20 14.50 16.45Bouw van kademuren in Saoedi-Arabi?d.m.V. cirkelvormige eenhedencommentaar: EngelsCurved-airBouw van de Windtunnel in deNoord-Oostpoldercommentaar: Nederlands en Duits12.05 14.35 16.25Stormvloedkering Oosterschelde 12.45 15.15 17.10Beeld-geluidserie over de bouw van deStormvloedkering in de Oosterscheldecommentaar: NederlandsHunterstonoreterminal 12.35 15.05 16.55Bouw van een aanlegsteiger in zee metprefab-betonelementenCommentaar: EngelsCement XXXIII (1981) nr. 11 742