Stationshebbentegenwoordigmeerfunctiesdanhetde trein laten in- en uitstappen van passagiers. Dehuidigestationsgebiedenhebbenfunctiesdiesamen-hangen met het feit dat het knooppunten vanmenselijk verkeer zijn: kantoren, hotels, scholen,winkels. Daarbij wordt het station als generatorgezien, brandpunt van activiteiten.De financiering van de bouw of de renovatie en aan-passing van stations wordt mogelijk gemaakt doorde exploitatie van het gebied.A m b i t i e sDe vroegere stations waren veelal grote, open,heldere ruimten. Vanaf eind jaren '50 zijn nieuwestations gaandeweg versoberd en al gauw trad bij ditsoort gebouwen een verarming op. De reactie bleefniet uit en al weer geruime tijd is dit proces gekeerden krijgen stations architectonisch aandacht enallure. Met de nieuwe insteek die NS hanteert is ookde positie van stations een belangrijk element in destad geworden. Als de ambities van gemeentenA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pS p o o r w e g b o u wcement 2000 54STATIONSLEVENDIG ONDERDEELIN STEDELIJKE GEBIEDENInhetkadervanhetpropagerenvanhetopenbaarvervoerpasthetopwaarderen van sta-tions en de functies van de gebieden eromheen. Het gaat daarbij niet alleen om hetpersonenvervoer per spoor, maar ook het busverkeer en de mogelijkheid tot de aan-sluiting met het eigen vervoer (auto, fiets). Voor deze uitgave van Cement hebben weals accent gekozen het ontwerpen en bouwen van stations, de inrichting en de invloeddaarvan op het omliggende gebied.Den Haag Hollands Spoor:Eerherstel van eenspoorwegmonument alsspil in ontwikkelingsplanLaakkwartierdaarmee parallel lopen, ontstaan gebieden zoals hetLaakkwartier in Den Haag. Hier is het oude stationHollands Spoor gereconstrueerd en heeft eenprominente plaats gekregen in het gebied waaraanook de nieuwe Haagse Hogeschool met 14000studenten grenst.Eenzelfde ontwikkeling tekent zich af in de plannenom het huidige station Amsterdam Amstel. Ditstation, van architect Schelling uit 1939, zal wordenaangepastaandehuidigeeisenentijd.Ookhiergaande plannen uit naar restauratie/renovatie en hettoevoegen van nieuwe functies.B a r r i ? r eBekende voorbeelden van realisaties uit de laatstejaren zijn Amersfoort, Hilversum, Rijswijk, Sittard,Zoetermeer en (op kleinere schaal) Best.In de ontwikkeling speelt steeds mee het opheffenvan de barri?rewerking die een gelijkvloerse spoor-weg nu eenmaal met zich brengt. Bij Arcadishanteert men de vergelijking van een spoorbaan meteen rivier. Iedereen bouwt naar de rivier toe. Er gaatdynamiek uit van een rivier. Bij een spoorbaan zijnhet de achterkanten van de omliggende bebouwingdie naar de baan gericht zijn. Creatieve processenmoetendewaarderingvooreenspoorbaanombuigennaarhetwaterfront-gevoel.Ingevallendateenspoor-baanalseenbarri?redooreenplaatsloopt,pastveelaleen ondergrondse oplossing, zoals in Rijswijk. Hieris gezocht naar een nieuwe aanpak die minstenshonderd jaar moet kunnen meegaan, waarbij hetverbinden van de beide aparte gebieden van de plaatseen grote meerwaarde oplevert.Tussen Rijswijk en Rotterdam ligt Delft, waar hetspoor begin jaren '60 boven maaiveld is gebracht.Thans moeten de huidige twee sporen eigenlijk totvier sporen worden uitgebreid. Maar kan dat boven-gronds, ofwel hoe groot wordt dan de (visuele)barri?re? Dit alles laat de vraag onbeantwoord hoelang het hoge spoor nog door die stad zal lopen.Probleem bij ondergrondse aanleg van een spoor inDelft is dat er op maaiveld te weinig ruimte vrijkomtdie te exploiteren is om de financi?le kant van hetproject haalbaar te maken, althans als het opcommerci?le basis wordt opgezet.T o e k o m s tOpenbaar vervoer moet niet worden gezien als eennoodzakelijk kwaad. Goed functionerend trein- enmetroverkeer verhoogt de mobiliteit, waarbij despoorbaan als levensader kan worden beschouwd ende stations goed functionerende knooppuntenmoeten vormen, aangevuld met functies die zorgenvoor opwaardering van het gebied. sPieter SpitsA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pS p o o r w e g b o u wcement 2000 5 5Ro l ver d el i n gWie te maken krijgt of heeft met de bouw/ontwikkelingvan spoorstations, loopt in de huidige situatie tegenvier NS-bedrijven aan als opdrachtgever en de lokaleoverheid (gemeente) als belanghebbende. Het zijn:Rail Infrabeheer, Stations, Reizigers en Vastgoed.Vroegerlagdezaaksimpeler.NSalstotaalzorgdevoordeontwikkeling,hetbeheerenhetgebruikvandespoor-banen, de stations en alle andere bijkomende zaken.Maar tegenwoordig is de baan van het rijk (ministerieV&W), wat mogelijkheden biedt voor andere exploi-tanten dan de NS om treinverbindingen te gaanverzorgen.Stationsbouwen-ontwikkelinginNederlandzijnquaontwerp veelal in handen van specialisten, zoalsHolland Rail Consult en Arcadis Bouw/Infra (voort-zetting van Articon). Beide partijen komen in dezeuitgave met hun visie en realisaties aan bod.Hilversum: op de beganegrond bevindt zich hetNS-station; daarboven vierkantoorlagenSittard: Het hoofdgebouwstaat loodrecht op despoorbaan, waardoor eenopdeling is ontstaan vanvoetgangerserf gericht ophet centrum aan de enezijde, en verkeersplein voorde afwikkeling van hetoverige transport aan deandere zijde