O n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eSteencons tr uc tiescement 2006 372Scheurvorming door verhinderdethermische en/of hygrische ver-vormingen is de belangrijkste oor-zaak van schade aan gebouwen inNederland [1]. De hoge reparatie-kosten en het daarna toch weeropnieuw optreden van het pro-bleem, hebben geleid tot een over-reactie door architecten en ont-werpers. Tegenwoordig wordenbewegingsvoegen voorgeschrevenals scheurpreventie in metselwerkop kleine afstanden en bij elkediscontinu?teit. Op zichzelf heeftdit weer zijn weerslag op de esthe-tica van de constructie. Een alter-natief is het wapenen van metsel-werk met bijvoorbeeld op demuur gelijmde Carbon FiberReinforced Polymer (CFRP) wape-ningsstrippen.Verwacht wordt dat de scheurvor-ming door verhinderde krimp ingemetselde wanden kan wordenbeheerst met op de muur gelijm-de CFRP-wapening. De voordelenvan CFRP zijn onder meer dehoge sterkte en stijfheid bij eenrelatief gering gewicht, de duur-zaamheid en de eenvoud van aan-brengen. Door CFRP-strippen opeen constructie te lijmen kan deschuifsterkte aanzienlijk wordenvergroot [2].Om het na reparatie opnieuwscheuren van het metselwerk doorverhinderde krimp te voorkomenwerd het gebruik van CFRP-strip-pen als verdeelwapening onder-zocht. Om esthetische redenenworden de strippen gewoonlijkalleen aan de binnenkant van demuur aangebracht. Bij toenamevan de verhinderde krimp zullende stijve CFRP-strippen de scheu-ren overbruggen en er zullen naarverwachting meer kleine scheurenoptreden in plaats van een grotebrede scheur, zoals in ongewa-pend metselwerk. Deze aannamewerd getoetst met een eindige-ele-mentenmodel en met de in ditartikel behandelde proeven.V e r h i n d e r d e k r i m p v a nm e t s e l w e r kOm verhinderde krimp na te boot-sen werden aan een steensmuur(l x h = 2 x 1,3 m2) aluminium bal-ken gekoppeld die werden ver-warmd (fig. 1) [3]. De muur wasin staand verband gemetseld. Inhet midden zat een gat van 440 x440 mm2. De vloerbelasting werdnagebootst door zes paar trekstan-gen genummerd V1 tot V6, dievoor beproeven werden gespan-nen tot een voorspanning van-0,7 N/mm2. Deze staven voorkwa-men tevens dat de aluminium bal-ken te veel doorbogen.Door de gekozen opstelling werdde verhinderde vervorming doorgewapend-betonnen vloeren dieop een muur rusten gesimuleerd.Aluminium werd gekozen omzijn relatief hoge thermische uit-zettingsco?ffici?nt van 24 ? 10-6/oC. Verhinderde vervorming werdnagebootst door de aluminiumbalken te verwarmen, terwijl hetOntwerpen en dimensioneren van steenconstructies (28)Scheurbeheersing in metsel-werk met CFRP-plakwapeningprof.dr.ir. G.P.A.G. van Zijl, Universiteit van Stellenbosch (ZA)/TU-Delft, fac.Bouwkundeir. P. de Vries, TU-Delft, fac. CiTGdr.ir. A.T. Vermeltfoort, TU-Eindhoven, fac. Bouwkundeir. L.W.G. Verhoef, TU-Delft, fac. BouwkundeOm het scheuren van een muur door verhinderde vervorming na te bootsenwerden aan de boven- en onderrand van een gemetselde muur aluminiumbalken gelijmd. Normaal verhinderen balken de vervorming van de muur. Inplaats van (passief) te wachten tot er iets met muur en balken gebeurt, wer-den (actief) de balken opgewarmd waardoor de muur onder trekbelastingkwam. Op deze manier werd een ongewapende muur belast tot zich eengrote scheur vormde. Na het repareren van deze scheur werden op de muurCFRP-strips gelijmd. De aldus gewapende muur werd wederom belast door derandbalken op te warmen. Het aantal scheuren dat dan optreedt is veel gro-ter, maar de scheurwijdte is veel kleiner dan in het ongewapende geval.V1 V6V5V4V3V20,42 m0,4 m 0,4 m0,1 m0,1 m0,1 0,3 0,3 m2,0 mV1 V6V5V4V3V2K3K4 K2K1K10K9K8K7K6K5M2M1gemiddelde temperatuurbovenbalk: BgemGemiddelde temperatuuronderbalk: Ogem1 |Opstelling met degemetselde muur voorde proef met verhinder-de krimpa.b.O n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eSteencons tr uc tiescement 2006 3 73metselwerk op een constante tem-peratuur werd gehouden. Op dezewijze werd in het metselwerk eenscheur van meer dan 0,5 mm aan-gebracht bij een temperatuurver-schil van 20 oC tussen de balkenen de muur zoals gerapporteerdin [3].ProefopzetDe eerder beproefde muur werdgerepareerd met CFRP-strips. Hetmetselwerk bestond uit vormbak-stenen (Rijswaard) en een cement-kalk-zandmortel (verh. 1:1:6). Demuur werd in een geklimatiseerderuimte bij 20 oC en 70% RVgebouwd. De balken werden op hetmetselwerk gelijmd met een lijmop cementbasis in plaats van epoxy,want bij epoxy daalt de stijfheid bijhogere temperaturen. De opper-vlakken van de balk werden opge-ruwd om een betere afschuifweer-stand met de lijm te verkrijgen.Vervormingen werden elektro-nisch gemeten op de plaatsenwaar scheurvorming werd ver-wacht, zoals weergegeven infiguur 2. In het vorige experimentmet de ongewapende muur werdslechts een kant (voorkant, zie fig.2) ge?nstrumenteerd, maar doorook aan de met CFRP-strippengewapende achterkant te metenkon het effect van buiging in hetvlak worden gevolgd.Aan de achterkant werden tevensmetingen gedaan op en nabij deCFRP-strips om mogelijke sliptussen strip en muur, en tussende aluminium balken en de muurte volgen. Dit zijn de verplaat-singsopnemers K1 ? K10 infiguur 1.Voordat met opwarmen werdbegonnen, werd de muur voorge-spannen door met de hand demoeren op de staven aan te draai-en. Krachtopnemers volgden con-tinu de voorspanning in elk paarvoorspanstaven. De krachten wer-den geleidelijk in kleine stapjesvergroot in de volgorde:V2,V5,V3,V4,V1,V6 om plaatselij-ke spanningspieken te voorko-men. Nadat de volledige belastingwas aangebracht werden de krach-ten gedurende twaalf uur gevolgd.De relaxatie bleek verwaarloosbaarklein te zijn.Gedurende het beproeven wer-den de aluminium boven- enonderbalken verwarmd door heetwater door koperen buizen tepompen. De koperen buizenwaren vast tegen de aluminiumbalken bevestigd om optimaleenergieoverdracht te verkrijgen.Met 21 thermokoppels, verdeeldover de lengte van elke balk, werdde temperatuurverdeling gevolgd.Door de doorstroomsnelheid vanhet water te regelen werd hettemperatuurverschil tussen deboven- en onderbalk geminimali-seerd. De temperatuur werdgeleidelijk 29 ?C verhoogd gedu-rende de looptijd van de proef,ongeveer vier uur (fig. 3). Hetregelen van de doorstroomsnel-heid van het water veroorzaaktegrote temperatuurschommelin-gen in het water en slechts kleinein de aluminiumbalken.Verder werden twee thermokop-pels in de muur aangebracht.Een in de eerste laag (M1), diecontact maakte met de onder-balk, en de andere in de derdelaag (M2) van onder om deopwarming van de muur te vol-gen. Gedurende de proef warm-de de eerste laag 17 ?C op en dederde laag slechts een onbedui-dende 3 ?C.Uitvoering proefOm de reparatiepraktijk tesimuleren werd een eerderbeproefde muur versterkt (fig.4). De stenen in het gescheurdedeel van de muur werden zovoorzichtig mogelijk verwijderd,zodat de rest van de muur nietwerd beschadigd. Deze stenenwerden vervangen door nieuweongescheurde stenen van hetoorspronkelijke type. Dezelfde1:1:6 mortel als die van de oor-spronkelijke muur werdgebruikt. Er werden driegescheurde lagen boven enonder de opening gerepareerd,met daartussen een kleingescheurd deel in het bovenstelinkerdeel. Dit werd gedaan omde interventie uit de reparatie-praktijk na te bootsen. Daarbijkunnen haarscheuren gemakke-lijk over het hoofd wordengezien. Na de reparatie bleef demuur in dezelfde ruimte bij20 ?C en 70% RV als waarin hijwas gebouwd. Het gerepareerdegebied werd vochtig gehoudengedurende de eerste 48 uren omoptimaal te kunnen verharden.In totaal werd na de reparatie23 dagen gewacht voordatbeproefd werd.Twee weken na de reparatie wer-den vier CFRP-strippen (b x d x lLB1LB2LB3RB1RB3RB2LO3LO1LO2RO3RO1RO2MB1MB2MO2MO1RB, LB, RO and LO LVDT's: measure over length 350 mmMB and MO LVDT's: measure over length 500 mmMOTMBTRB, LB, RO en LO LVDT's meten over lengte 350 mmMB en MO LVDT's meten over lengte 500 mmMBT en MOT LVDT's meten over lengte 1000 mmpositie LVDT's op ongewapende kantLB2-A-RB-ACRB-AM-LO2-A-RO -AMRO -ACMB1-A-AAMRB, LB, RO and LO LVDT's: measure over length 350 mm-V1 V2 V3 V4 V5 V6positie LVDT's op gewapende kantRB, LB, RO en LO LVDT's meten over lengte 350 mmMB en MO LVDT's meten over lengte 500 mmMBT en MOT LVDT's meten over lengte 1000 mmMBT-AMMBT-AC-MOT-AMMO1-AMOT-ACRO-AMRO-ACa.b.2 |Positie van de vervor-mingsmetingen op deongewapende kant (a) ende gewapende kant (b)van de muurO n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eSteencons tr uc tiescement 2006 374= 100 x 1,2 x 2000 mm3) op deachterzijde van de muur gelijmd(fig. 4b, c). Bij het aanbrengenvan de strippen werd de stan-daard werkwijze gevolgd. Eerstwerd de wand met een borstelschoongeveegd en de strippenontvet. Daarna werd een twee-componenten epoxylijm aange-bracht in een laag van 5 mm omde oneffenheden van de wand teoverbruggen. Daarna werd elkestrip met de hand aangebrachten aangedrukt met een roller.Om de hechting te controlerenwerden acht aluminium cilin-ders op de muur gelijmd.Na 24 uur werden de cilindersvan de muur getrokken, waarbijin alle gevallen breuk optrad inhet steenoppervlak.Gedurende de voorbereiding(drie weken) trad 5-6% relaxatiein de voorspanning op. Kortvoor de aanvang van het opwar-men van de balken werd hetvoorspanniveau (-0,7 N/mm2)hersteld. Daarna werden de ver-vormingsopnemers geactiveerden het opwarmen van de balkengestart.G e d r a g v a n m e t C F R P -g e w a p e n d m e t s e l w e r kTerwijl in de ongewapende muureen grote brede scheur optrad,ontstonden in dezelfde, maar nugewapende muur verschillendescheuren (fig. 5). In het bovenstedeel van de muur ontstonden achtscheuren en in het onderste deelzeven. Alle scheuren liepen doorde volle muurdikte en werden heteerst zichtbaar aan de niet-gewa-pende kant van de muur.Scheur (1), de grootste, waarvanhet bovenste deel na het vorigeexperiment niet was gerepareerd,scheurde verder, daarbij de repara-tielijn volgend. Dit begon bij eentemperatuurtoename in de balkenvan ongeveer 10 ?C.Scheur (2) trad op bij 12,5 ?C. Bij18 ?C ontstonden twee scheurenaangeduid met (3) in figuur 5. Bijongeveer 22 ?C ontstond scheur(4) halverwege tussen de bovenstescheuren (1) en (3), kort daarnagevolgd door scheur (5) in hetgebied rechts onder de opening.Bij 27,5-29 ?C ontstonden descheuren (6) en (7). Voor zoverkon worden vastgesteld met bij-voorbeeld de opnemers RO-AMen RO-AC in figuur 2b trad ergeen slip op tussen de balken ende muur en ook niet tussen deCFRP-strippen en de muur.Figuur 5 toont dat elke scheurzich, ten minste voor een deel vande scheurlengte, langs het steen-mortelcontactvlak in stootvoegenvoortplantte. Enige schuifslip hadplaats langs een lintvoeg aan delinker bovenhoek van de opening(scheur 1), maar verder werd geenafschuiving langs lintvoegen waar-genomen. In plaats daarvan plant-ten de scheuren zich verticaalvoort door de stenen.In figuur 6 worden de resultatenvan enkele vervormingsmetingenweergegeven en vergeleken metde vervormingen gemeten aan deongewapende muur in een vorigeproef [3]. De gewapende muurscheurde niet plotseling; eensprong in de grafiek `vervormingversus temperatuur' ontbrak, ter-wijl die er wel was bij de ongewa-pende muur. In plaats daarvannamen de vervormingen geleide-lijk toe met de `thermische' belas-ting en bereikten ze een maxi-mum van 0,3 mm bij 20 ?C. Inhet ongewapende geval was degrootste scheurwijdte bij die tem-peratuur 0,55 mm.Omdat de CFRP-wapeningslechts aan een kant van de muurwas aangebracht en de alumini-um randbalken dergelijke vervor-ming niet konden verhinderen,traden buigingseffecten op. Ditbleek uit de vervormingsmetin-gen die aan de ongewapende kantin alle gevallen groter waren dandie op dezelfde plaats aan de metCFRP-gewapende kant. De ver-houding tussen deze vervormin-gen lag tussen 1,3 en 3. Degevonden vervormingsverschillentussen voor en achter werdenbevestigd door microscopischemetingen van de scheurwijdten.De grootste scheurwijdte vanscheur (2) (fig. 5) was 0,1 mm aande gewapende en 0,3 mm aan deongewapende kant bij een tempe-ratuurverhoging van 29 ?C. Niette-min werden door de wapeningzelfs de grootste inelastische ver-vormingen aan de ongewapendekant tot acceptabele grootte terug-gebracht.N u m e r i e k e m o d e l l e r i n gTer ondersteuning van het ont-werp van de proefopzet, de matenvan de CFRP-strippen en de tem-peratuurniveaus waarop moestworden beproefd, werden analysesmet DIANA uitgevoerd. Tevenswerd zodoende een instrumentontwikkeld en getoetst om hetgedrag van CFRP-gewapend met-selwerk te voorspellen.De schematisatie van de verhin-derde krimp van het met CFRP-gewapende metselwerk verliepvolgens dezelfde lijn als de analy-se van de ongewapende muurbeschreven in [3].Om de mechanische schade aande muur te beschrijven werd hetanisotrope Rankine continu?m-model gebruikt [4]. De in tabel 1gegeven invoerparameters werden0,05,010,015,020,025,030,035,040,045,050,00 50 100 150 200 250 300 350 400M2M1watertijd (min)temperatuurverhogingdT(?C)TB gemTO gem3 |Temperatuurmetingenvan het circulatiewater,de aluminium balken enhet metselwerk4 |Reparatie van de gemet-selde muur en het aan-brengen van de CFRP-strippenO n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eSteencons tr uc tiescement 2006 3 75bepaald door apart uitgevoerdedruk-, afschuif- en trekproeven opkleine proefstukken van hetzelfdemetselwerk.Het eindige-elementenmodel,weergegeven in figuur 7, bestonduit vierknoops vlakspanningsele-menten voor de muur en de alu-minium balken, vierknoops vlak-spannings interface-elementenvoor de lijm tussen de alumini-um balken en het metselwerk enzes tweeknoops staafelementenvoor de voorspanstaven.Met de gebruikte vlakke span-ningsbenadering wordt geeninformatie over buiging uit hetvlak verkregen, maar dit wordtgeaccepteerd omdat deze studievooral ten doel had de gebruiktereparatiestrategie te toetsen en degemiddelde scheurwijdten te voor-spellen.Modellering CFRP-wapeningElke CFRP-strip werd gemodel-leerd met vierknoops vlakke span-ningselementen die twee rijen ele-menten overlappen die de muurvoorstellen. Dit betekent dat deinvloed van de excentriciteit vande aan een kant van de muur aan-gebrachte wapening niet in deberekeningen werd meegenomen.De CFRP-materiaaleigenschappenzijn in tabel 1 gegeven. Om hetloskomen van de CFRP-strippenna te bootsen werden interface-elementen geplaatst tussen derijen CFRP-elementen en desamenvallende muurelementen.Om zowel de hechtsterkte als deschuifslipweerstand te limiterenwerd een interface-materiaalwet[5] gebruikt voor deze gelijmdeverbinding met de parameters uittabel 1. De hechtsterkte werdgebaseerd op de gemiddelde weer-stand van met dezelfde epoxy opde muur gelijmde stalen cilinders.Bij elke hechtproef werd de steenen/of de mortelhuid aangetast,terwijl de lijm onbeschadigd bleef.Voor de hechtschuifsterkte uwerdeen ondergrens van 1,0 N/mm2aangehouden. Deze waarde isgebaseerd op de steensterkte dieeen zwakke schakel bleek te zijnin de onthechtingsproeven. Verderwerd een behoudende waarde van0,1 gebruikt voor de wrijvingsco?f-fici?nt en ondergrenswaardenvoor de hecht- en schuifbreuk-energie.Verloop proefEr is geen poging gedaan de initi-ele schade te simuleren, hoewelde eerste scheuren ontstondendoor voortschrijding van de scheu-ren uit het eerste experiment.Eerst werd het eigen gewicht vande muur en de balken aange-bracht en daarna werd de muurvoorgespannen met de stalen sta-ven tot -0,7 N/mm2. Vervolgenswerd de temperatuur van de alu-minium balken verhoogd metongeveer 7 ?C/h.Opgemerkt wordt dat het opwar-men van het metselwerk (fig. 3)werd verwaarloosd om zodoendede maatgevende situatie voorschuifslip langs het balk-muur-contactvlak te kunnen nabootsen.Voorspelling scheurpatroon enscheurwijdteDe berekende muurvervorming inverschillende stadia van de proefis gegeven in figuur 8.Scheurvorming begon bij onge-veer 9 ?C op ongeveer dezelfdeplaatsen als in de ongewapendemuur [3]. De scheuren werdenoverbrugd door de wapening,waardoor er bij het verder verwar-Tabel 1 | Modelparametersaluminium staal lijm metselwerk CFRPE = 70 kN/mm2E = 210 kN/mm2kn= 3035 N/mm3E = 4 kN/mm2E = 165 kN/mm2 = 0,25 = 0,25 ks= 1265 N/mm3 = 0,2 = 0,2T=24 10-6 /?C - - - - = 2700 kg/m3 = 7850 kg/m3 = 900 kg/m3 = 1900 kg/m3 = 1900 kg/m3ft= 1,0 N/mm2ftx= 0,5 N/mm2ft=1500 N/mm2u= 1,0 ? 0,1 fty= 0,25 N/mm2GfI= 0,02 N/mm gfx= 0,0007 N/mm2GfII= 0,05 N/mm gfy= 0,00035 N/mm2m = 100 000 N.s/mm2E = elasticiteitsmodulusm = scheurviscositeitGfI= mode I breukenergieGfII= mode II breukenergie = dwarscontractieco?ffici?ntkn= stijfheid loodrecht op de interfaceks= schuifstijfheid van de interfaceft= treksterkteftx= treksterkte evenwijdig aan delintvoegfty= treksterkte loodrecht op delintvoeggfx= breukenergie in combinatiemet ftxgfy= breukenergie in combinatiemet fty = dichtheidu= schuifsterkteT= thermische uitzettingsco?ffici?nt = normaalspanning (trek positief)7 7 7 7137 4623757 75 |Scheurpatroon aan deongewapende kant vande muurO n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eSteencons tr uc tiescement 2006 376men steeds meer scheuren ont-stonden. Volgens het model zoude grootste scheurwijdte beperktblijven tot hoogstens 0,15 mm(fig. 9).D i s c u s s i eDe voorspelde verdeelde scheur-vorming is bevestigd door hetwaargenomen scheurpatroon inde proefmuur (fig. 5, 8). Deplaats van elke scheur op zichzelfis niet zo belangrijk en wordtonder meer bepaald door materi-aalonvolkomenheden die nietwerden beschouwd. Belangrijkeris dat werd voorspeld dat er ver-schillende dicht op elkaar liggen-de scheuren zouden optreden endat dit werd aangetoond door dewaarnemingen tijdens de proef.De proefmuur ging krom staan,waardoor de scheuren aan deongewapende zijde groter werden(fig. 6, 9). De grootst gemetenscheurwijdte (tijdens de grootstetemperatuurverhoging van 29 ?C)was 0,1 mm aan de gewapendeen 0,3 mm aan de ongewapendezijde. Kromming (buiging uit hetvlak) werd in het rekenmodel nietmeegenomen, wat leidde tot eenonderschatting van de scheur-wijdten (fig. 9), maar toch werdeen redelijke overeenstemminggevonden. Ondanks de resteren-de scheuren in het verzwaktedeel van de eerste proef, be?n-vloedde de CFRP-wapening descheurwijdten gunstig doorkrachten over te dragen naardichtbijgelegen metselwerk,waardoor een dicht scheurpa-troon ontstond.De grootste wijdte van 0,4 mmbij 29 ?C in het gerepareerdegebied vraagt om betere reparatievan beschadigd metselwerk voor-dat uitwendige CFRP-wapeningexcentrisch wordt aangebracht.Opgemerkt wordt dat er geendelaminatie - loskomen van destrippen - of schuifslippen werdberekend in het epoxy, terwijlenige schuifslip tussen de alumi-nium balken en het metselwerkwerd waargenomen aan de ein-den van de muur bij hoge tempe-raturen. Verder was de grootsteberekende hoofdspanning in deCFRP-strippen 175 N/mm2, waar-bij de grootste spanningensamenvielen met de scheuren inde muur.C o n c l u s i eMet metingen aan een muur dieaan twee evenwijdige randen werdvervormd, werd de scheurbeper-kende werking van CFRP-wape-ning aangetoond. Uit een eerdereproef bleek dat in gemetseldemuren plaatselijk grote scheurenkunnen optreden als de drogings-en thermische vervormingen wor-den verhinderd door constructieveelementen zoals betonvloeren. Indit artikel werd aangetoond dathet opnieuw ontstaan van dezeonacceptabele scheuren metCFRP-wapening kan worden voor-komen.Het losraken en slippen van dewapeningsstrippen - een belang-rijke bezwijkmogelijkheid van dittype wapening - werd slechts kortaangetipt. In tegenstelling tot ver-eiste korte hechtlengten om descheuren te overbruggen en span-ningen naar het metselwerk overte brengen om scheurverdeling terealiseren, werd geen slippenwaargenomen of afgeleid uit ver-vormingsmetingen op de wape-ning en het metselwerk in degescheurde gebieden.Hoewel er slechts aan een kantwerd gewapend, kan wordengesteld dat de scheurbeheersing6 |Vervormingsmetingenaan de ongewapende [3]en de met CFRP-strippengewapende muur.Gemeten scheurwijdtenzijn aangeduid met wcaluminium balkaluminium balkstalenstaafCFRP strip7 |Eindige-elementenmodel-0,60,40,200 10 20 300,60,40,200 10 20 300,30,20,100 10 20 300,30,20,100 10 20 30CFRP - gewapendongewapendvervorming(mm)temperatuurverhoging (?C) vervorming(mm) temperatuurverhoging (?C)vervorming(mm)temperatuurverhoging (?C)vervorming(mm)temperatuurverhoging (?C)LB3LB2LB2LB3wc(LB2)wc(LB3)LB2-A(gewapende kant)RB1RB2wc(RB2)RB-ACRB3gewapende kantRB1RB2RB3LO3LO3LO2wc(LO2)LO2-A(gewapende kant)RO1RO2RO3wc(RO2)RO-AC(gewapende kant)RO1RO2RO3CFRP - gewapendongewapendCFRP - gewapendongewapendCFRP - gewapendongewapendO n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eSteencons tr uc tiescement 2006 3 779 |Voorspelde en gemetenvervormingen in de lin-ker bovenhoek (a), waarde grootste scheuroptrad, en scheurwijdten(b)succesvol was. De scheurwijdteaan de ongewapende kant wasdrie keer zo groot als die aan degewapende kant, maar bleef bin-nen acceptabele grenzen voorgrote temperatuurverschillen.Toch blijft dit een onderwerp voorverder onderzoek.Reparaties moeten zorgvuldigworden uitgevoerd, want de groot-ste scheuren traden op in het eer-der gescheurde deel met de scheu-ren die expres niet warengerepareerd.De gevonden overeenkomst tus-sen het numeriek voorspelde enhet gemeten gedrag van de gemet-selde proefmuur met CFRP-wape-ning toont aan dat het rekenmo-del een betrouwbaar voorspellendgereedschap is. Extrapolatie naarproblemen met andere randcondi-ties blijkt geoorloofd.Het onderzoek werd gesteunddoor Sika B.V, Spanstaal Neder-land en Ankerplast Belgium. Dezesteun werd op prijs gesteld. nL i t e r a t u u r1. Jong, P. de, Bouwschade terlering. Cement 1992 nr. 2.2. Schwegler, G., Earthquakeresistance of masonry structu-res strengthened with CFRP-sheets. Brick and Brickwork(eds. L.G.W. Verhoef and F.H.Wittmann), AEDIFICATIOPublishers, Freiburg, 2000.3. Van Zijl, G.P.A.G., P.A. deVries & A.T. Vermeltfoort,Masonry wall damage by res-traint to shrinkage. ASCEJournal of Structural Enginee-ring, 130(7), 2003.4. Van Zijl, G.P.A.G., R. de Borst& J.G. Rots, A numericalmodel for the time-dependentcracking of cementitiousmaterials. Int. J. Numer. Meth.Engrg., 52(7), 2001.5. Louren?o, P.B. & J.G. Rots,Multisurface interface modelfor analysis of masonry struc-tures. ASCE Journal of Enginee-ring Mechanics, 123(7), 1997.8 |Scheurbeheersing metCFRP-wapening in met-selwerk volgens nume-rieke simulaties. Rekgrenslijnen op de ver-vormde muur bij 11 ?C(a), 14 ?C (b) en 29 ?C (c)a. b. c.0,80,70,60,50,40,30,20,100 10 20 30vervorming(mm)temperatuurverhoging (?C)0,80,70,60,50,40,30,20,100 10 20 30vervorming(mm)temperatuurverhoging (?C)experimentnumeriekexperimentnumeriekongewapendvoorkantCFRP-gewapendachterkantongewapendCFRP-gewapendwc1(voor)wc2(voor)wc2(voor)