ing. M.H.W.PetersNederlandse Spanbeton Maatschappij BV,Koudekerka/d RijnPraktijk en mogelijkheden vandemonteerbaar bouwenInleidingIn de twee voorgaande artikelen is beschreven hoe het fenomeen demonteerbaar bouwen inNederland wordt bestudeerd; bovendien vindt u daarin een beschrijving vaneen project datdaadwerkelijk werd gedemonteerd, verplaatst en herbouwd. In het navolgende wordt nage-gaan in hoeverre het demonteerbaar bouwen nu reeds doorwerkt in de dagelijkse praktijk vaneen leverancier van prefab-betonelementen.Demonteerbaar bouwen = bouwen in prefabIndien we de zaak wat versimpelen zouden we kunnen zeggen dat elk bouwwerk dat wordtsamengesteld met behulp van prefab-elementen eenvoudig kan worden gedemonteerd doorde elementen in omgekeerde volgorde uit het bouwwerk te nemen en af te voeren. Immers, deelementen hebben reeds een hijsbaar gewicht en transporteerbare afmetingen. Het demon-teren bevat dan het verbreken van de onderlinge verbindingen ineen volgorde tegengesteldaan die welke gevolgd is bij het oprichten van het bouwwerk.Bij de huidige bouwpraktijk kan het demonteren echter zeer bemoeilijkt worden doordat:- verbindingen worden toegepast die niet eenvoudig kunnen worden verbroken, bijvoorbeeldverbindingen door middel van uitstekende wapening die wordt omhuld met in het werk testorten beton;- aan sommige elementen worden tijdelijke voorzieningen getroffen uitsluitend ten behoevevan de montage, zoals uitstekende hijsogen, die na montage worden afgeslepen;- de stabiliteit van het bouwwerk wordt tijdens de montage vaak verzekerd door middel vantijdelijke voorzieningen zoals schoren. Ook bij de demontage zullen deze voorzieningennoodzakelijk zijn;- toepassing van onderlinge verbindingen door middel van voorspanning die na verankeringen injectie moeilijk kan worden weggenomen.Indien we deze belemmeringen willen vermijden dringt de vraag zich op: 'Waarom demonta-bel bouwen?'en? 'Wat zou het mogen kosten?'.We kunnen dan duidelijk twee categorie?n onderscheiden:1. Demonteerbaar bouwen teneinde de 'sloopinspanning' en de daarmee samenhangendeomgevingshindertot een minimum te beperken. Slechts de gebruikte grondstoffen komenvoor hergebruik in aanmerking. De mogelijkheid om bouwwerken gedurende de normalegebruiksperiode aan te passen aan gewijzigde gebruikerseisen valt binnen deze categorie.2. Demonteerbaar bouwen met het doel het bouwwerk te kunnen verplaatsen, al dan niet in zijnoorspronkelijke vorm. De elementen dienen opnieuw bruikbaar te zijn.Beperking sloopinspanningVoldoen aan de overwegingen in de eerste categorie, beperking sloopinspanning, zou voorde prefab-bouwers geen al te grote opgave zijn. Voor veel zogenaamde 'natte verbindingen'zijn 'droge alternatieven', die eenvoudiger te verbreken zijn, beschikbaar. De toepassing vandroge verbindingen loopt in Nederland achterop de ontwikkelingen in de Scandinavische enOost-Europese landen. De klimaatverschillen zijn daarvan de belangrijkste oorzaak.De kosten voor de prefabconstructiezullen er enigszins door stijgen. Tot dusver heb ik niet deindruk dat 'beperking van de sloopinspanning' door de ontwerpers als criterium wordtgehanteerd; evenmin wordt het slopen in de bestudering van de investering meegenomendoor de bouwheer.Zoals reeds aangegeven zijn ertoenemende mogelijkheden in Nederland om bouwelementente fragmenteren tot bruikbare bouwstoffen.HerbouwVoldoen aan de overwegingen in de tweede categorie, herbouw, brengt aanzienlijk meerproblemen met zich mee. Het grootste probleem is dan niet het ontwerpen van een demon-teerbare constructie, maar het ontwerpen van elementen die in verschillende situaties aanverschillende eisen kunnen voldoen.Daarbij zijn te onderscheiden de specifieke projecten en dus de elementen, waarvan deCement XXXIII (1981) nr. 6 3751-2Montage van de brugliggers voor dehulpbrug over het Slaak, ten behoeve van deuitvoering van de Krammersluizen in dePhilipsdam; later zullen de liggers wordengebruikt voor de definitieve verkeersbrugover het sluizencomplex3Zogenaamd leidingenviaduct op hetShell-terrein in Pernis; vanwege deregelmatige wijzigingen in hetleidingenverloop zijn de brugdekkendemonteerbaartweede toepassing op voorhand bekend en nauwkeurig gedefinieerd is en de universeleprojecten (elementen) waarvan de tweede toepassing kan vari?ren.Indien de tweede toepassing vooraf bekend is, kan bij het eerste ontwerp daarmee volledigrekening worden gehouden. Voorzieningen ten behoeve van montage en demontage kunnenworden ingebouwd. Deelementen worden zo gekozen dat ze voldoen aan de som van deeisendie voortvloeien uit de beide toepassingen. De op het prefab-beton aansluitende af bouw-constructies worden eveneens demonteerbaar uitgevoerd en voor beide toepassingen voor-af bestudeerd. De bouwheer investeert op voorhand een deel voor de tweede toepassing. Degang van zaken komt in de praktijk meermalen voor en verderop in dit artikel worden hiervanenkele voorbeelden beschreven.Indien de tweede toepassing niet vooraf nauwkeurig bekend is, zullen we een totaal systeemmoeten ontwerpen voor een bepaald toepassingsgebied. Het in Cement 1981 nr. 1 omschre-ven schoolgebouw is hiervan een voorbeeld. Met de gekozen elementen is het mogelijkverschillende plattegronden en een vari?rend aantal verdiepingen te formeren, zodanig dateen gebouw wordt gerealiseerd dat steeds aan de gemiddelde eisen die aan scholen wordengesteld voldoet. Zo zou het mogelijk zijn dat d?montable systemen worden ontwikkeld voorkantoren, woningen enzovoort.Daarbij ?seen uitgebreid stelsel van maatafspraken nodig. Tevens is daarbij verdere bestude-ring van de samenhang tussen draagconstructie en afbouwelement noodzakelijk. Wellichtdat de modulaire co?rdinatie zoals die in Nederland isge?ntroduceerd, hiertoe een belangrij-ke aanzet vormt.Mij zijn van deze bouwwijze geen andere voorbeelden bekend dan diverse toepassingen in desemi-permanente scholenbouw. Of het bouwen met behulp van bij sloop vrijgekomenbetonelementen werkelijk tot ontwikkeling zal komen is mijns inziensop zijn minst twijfelach-tig mede gelet op het geringe hergebruik van bouwdelen bestaande uit andere materialenzoals hout en staal.Voorbeelden van demonteerbare projecten van Spanbeton1. De toegangsbrug tot het werkeiland voorde bouw van de Krammersluizen in de Philipsdam(zie ook Cement 1978 nr. 9 en 1981 nr.1).Bij dit project is door Rijkswaterstaat onderzocht of de verbinding tussen de wal en hetwerkeiland onderhouden zou worden dooreen veerboot of een vaste brug. De brug verdiendede voorkeur. Wetende dat deze verbindingsbrug slechts een tijdelijke functie had te vervullen(?8 jaar) iseen tweede bestemming gezocht en gevonden in de definitieve verkeersbrug voorhet sluizencomplex.De brugliggers bestaan uit voorgespannen T-balken die op de fabriek worden voorzien vandwarsdragers. De liggers worden tot een samenwerkend brugdek gemaakt door middel vandwarsvoorspanning met Dywidag-staven. Ten behoeve van het demonteren zijn in hoofdzaaktwee maatregelen genomen:- de spankanalen voor de dwarsvoorspanning zijn in de hulpbrug niet ge?njecteerd; despanstaven zijn voorzien van een coating;- de voegen tussen dwarsdragers en bovenflens zijn gevuld met specie; de zijvlakken zijnbehandeld met een onthechtingsmiddel, zodat geen aanhechting tussen voegspecie enprefab-elementen tot stand komt.Bij de detaillering van het brugdek is rekening gehouden met zowel deeisen voortvloeiend uitde definitieve brug, als met die van de tijdelijke brug. In voorkomende gevallen werd aan deeisen van de tweede toepassing prioriteit verleend (foto 1-2).2. Overbrugging van leidingstraten op het Shell-terrein RotterdamDe ervaring heeft geleerd dat de chemische procestechniek zeer snel wijzigt, wat leidt totvoortdurend ingrijpende veranderingen aan het leidingenverloop. Met het doel die verande-ring zo snel mogelijk te kunnen uitvoeren moeten de viaducten worden weggenomen en laterweer in dezelfde positie worden teruggebracht. Hier zijn contactbouw-viaducten toegepast.De dwarsvoorspanstaven zijn gecoat; de kanalen zijn niet ge?njecteerd ( foto 3).3. Brug in de Oosterdokshaven, AmsterdamInde jaren '50 is in Amsterdam een brug gebouwd i de Oosterdokshaven met pref lex-liggers.Eind jaren '70 werd deze brug op die plaats overbodig en is gedemonteerd en verplaatst. Detweede toepassing was niet vooraf bekend, maar is zodanig geselecteerd dat de liggersredelijk konden worden hergebruikt.4. PostverdeelcentraDe PTT heeft een aantal postverdeelcentra in aanbouw en voorbereiding. In dergelijkebouwwerken worden zeer grote machines opgesteld. Om deze apparatuurte kunnen vervan-gen is het noodzakelijk hoger gelegen vloerdelen te demonteren. Bij het ontwerp van degebouwen wordt hiermee rekening gehouden.BesluitOm diverse redenen kan worden besloten tot het ontwerpen van demonteerbare bouwwer-ken. Beperken van de sloopinspanning is eerder een kwestie van bewustwording dan eenextra moeilijkheid voor de ontwerper.Ontwerpen voor een eersteen tegelijk een tweede toepassing kan complicaties geven maar isvrijwel altijd mogelijk. Daarvan zijn voorbeelden bekend.Het toepassen van betonnen bouwelementen die binnen een bepaalde categorie gebouwenvol ledig uitwisselbaarzijn ?seen zware opgave. Die opgave kan alleen dan met succes wordenuitgewerkt bij een volledig stelsel van maatafspraken en onderlinge afstemming van draag-constructies en afbouwelementen.CementXXXIII(1981)nr.6 376
Reacties