foto 1. zuid-westelijke hoek van de parkeergarage foto's: J. NachbarParkeergarage te Detroit*Een nieuw gebouw aan de westzijde van een autoweg in Detroitbiedt de automobilist het gezicht op een bewerkelijke voorgevel,waarin een nieuwe constructiewijze gecombineerd is met eenzeer aantrekkelijk uiterlijk.Het vier verdiepingen tellende gebouw is een parkeergaragewaarvan de buitenmuren van de beneden-verdieping op normalewijze zijn gebouwd; hierboven echter zijn voor de drie overigeverdiepingen geprefabriceerde betonnen gevelelementen ge-bruikt, waarvan de gedraaide vorm steeds weer nieuwe indrukkengeeft door de invloed van licht- en schaduweffecten bij het pas-seren van de garage.Het ontwerp is van het architectenbureau Albert Kahn Assoc,en werd gebouwd voor het Henry Ford Hospital. De bouwkostenbedroegen 1225 dollar per parkerende auto ofwel 3,70 dollar pervierkante voet. Daarmee blijkt deze constructie naast de meestesthetisch verantwoorde ook de goedkoopste te zijn die inDetroit gebouwd is.De vier overdekte verdiepingen en de dakconstructie bezittengezamenlijk een parkeeroppervlak van 26 900 m2en bieden plaatsaan 870 auto's.Het gebouw bestaat uit twee afzonderlijke en bij benaderinggelijke gedeelten, die tegen elkaar geplaatst zijn maar in platte-grond een halve kolomafstand en in het verticale vlak een halveverdiepingshoogte ten opzichte van elkaar verschoven zijn.Tussen de beide gedeelten bevinden zich vier opritten, twee inneerwaartse en twee in opwaartse richting, twee personenliftenen drie trappen.De hoofdconstructie bestaat uit rechthoekige stalen kolommendie op onderlinge afstand van 8,27 ? 8,54 tot 9,71 m geplaatst zijn* ontleend aan Interbuild, augustus 1960124en waarlangs de geprefabriceerde voorgespannen betonplatenomhoog gevijzeld zijn; deze platen kragen aan de vier zijden 3,05en 4,27 m buiten de kolommen uit.De aanzienlijke kolomafmetingen, waarvan de grootste in derichting van het verkeer geplaatst is en dus geen hindernis vormtvoor het parkeren, verleent de constructie de nodige stijfheid.De verdiepingshoogte bedraagt 2,60 m.Ten einde de vloeren te beschermen tegen scheuren is deze vaneen elastische afschermingslaag voorzien.Een interessant onderdeel van het project en datgene wat met denodige zorg moest worden uitgevoerd waren de geprefabriceerdevoorgespannen betonplaten, die langs de stalen kolommen om-hoog gevijzeld moesten worden. Dit was de eerste keer dat inDetroit deze methode met voorgespannen betonplaten werdtoegepast en op economisch gebruik kon worden getest.De resultaten waren echter teleurstellend, de kosten bleken 13%hoger te liggen dan bij het gebruik van de normale constructie-methode; de extra kosten bleken in hoofdzaak betrekking tehebben op de voorspanning, die alleen was aangebracht om tege-moet te komen aan de veiligheidsfactor, nodig om de platen tevrijwaren van scheuren. De kosten voor het omhoog vijzelen vande platen waren in vergelijking hiermee van geen betekenis.Nog een andere interessante maatregel om de constructie te be-schermen tegen allerlei factoren, was een verwarmingsinstallatiedie thermostatisch te regelen is. Via deze installatie worden dieplaatsen beschermd, die gemakkelijk door vriezing ongunstigkunnen worden be?nvloed.Het meest interessante onderdeel van de constructie is de toe-passing van geprefabriceerde parabolisch gevormde gevelele-menten. Deze zijn aan de onder- en bovenzijde 60 cm breed en inCement 14 (1962) Nr. 2het midden slechts 45 cm ; de onder- en bovenzijde van het gevel-paneel zijn 90? ten opzichte van elkaar gedraaid ; de hoogte van deelementen bedraagt 2,25 m en de dikte varieert van 6,5 tot 8 cm.Zowel het verschil in dikte als in breedte waren het resultaat vande gekozen vorm. Elk element is gewapend met acht horizontaleen drie verticale draden staal. Aan het staal zijn bovenin invoegersvastgelast.De mallen voor de fabricage vormden het grootste probleem. Deaannemer dacht in het begin gebruik te kunnen maken van beton-nen mallen, maar de elementen bleken toen te zwaar en te grofte zijn; hetzelfde kon gezegd worden van de vervaardigde ele-menten In plaatstalen mallen. Ten slotte zijn de gevelpanelen ge-maakt in mallen van fibroglas, dat op staal bevestigd werd. Deplaatsing van de vormen op de triltafel gaf goede resultaten.Nadat de betonspecie getrild was, werden de elementen 24 uurin de mal gehouden, en daarna 7 dagen in een vochtige omgevingbewaard. Gedurende de fabricage werd er zorg voor gedragendat de gevelpanelen niet besmeurd werden.Voor het beton, dat na 28 dagen een druksterkte bereikte van315 kg/cm2, werd voor toeslagmateriaal kwarts en fijn Ottawa-zand gebruikt; ook werd wit cement toegepast.De gevelelementen wegen per stuk 1200 kg en zijn met behulpvan een hijskraan gemonteerd. Voor deze lopende werkzaam-heden waren 7 arbeiders nodig.De panelen die tussen twee verdiepingsvloeren zijn aangebracht,werden aan de bovenzijde bevestigd met gegalvaniseerde hoek-profielen, die aan de invoegers werden aangebracht. Aan de onder-zijde zijn de panelen geplaatst in daarvoor aangebrachte sparingenin een grondbalk.De uitkragende betonplaten, waarop en waaraan de gevelelemen-ten zijn bevestigd, bleken voldoende stijfheid te bezitten.De genoemde sparing van 2,5 cm is van groot belang omdat zonderdeze sparing zelfs een lichte plaatbuiging reeds breuk en knik totgevolg zou hebben.De kosten van de panelen bedroegen 50 dollar per stuk.De parkeergarage, die binnen een termijn van 7 maanden ge-bouwd is, blijkt een van de meest opvallende gebouwen van dittype te zijn. Specialisten in de Verenigde Staten beschouwen ditontwerp volkomen harmonisch met de omgeving, en zijn enthou-siast over het 'open effect' van de gevels.foto 2. mal van fiibroglas voor het storten van de gevelelementenfoto 3. gedemonteerde mal met wapening voor de elementenfoto 4. gevelelementen gezien vanuit het interieur van de parkeergarageCement 14 (1962) Nr. 2 125