het bijna voltooide pakhuis op het terrein van het Gemeentelijk HandelsentrepotPakhuis aan de Gruquiusweg te Amsterdam*door ir. J. Siebelink, Dienst der Publieke Werken, Afd. Bouwwerken, Amsterdam U.D.C. 725.35(492.621) : 69.002.2pakhuis Amsterdam : prefabricageInleidingDoor de steeds toenemende bedrijvigheid in de AmsterdamseHaven wordt de vraag naar pakhuisruimte ook groter.Om aan deze vraag te kunnen voldoen, kreeg de afdeling Bouw-werken opdracht om voor de Dienst Havens- en Handelsinrich-tingen een pakhuis te bouwen op het terrein van het Gemeente-lijk Handelsentrepot.* Dit pakhuis is op 20 september j.l. door leden van de Betonvorenigingbezocht tijdens een excursie naar Amsterdam.Het handelsentrepot, dat zich bevindt in het havengebied Am-sterdam Oost, is gelegen aan de Cruquiusweg.Op dit terrein was naast de reeks pakhuizen, die daar langs dekade staan, nog terrein beschikbaar om een nieuw pakhuis tebouwen (fig. I).Algemene omschrijvingHet pakhuis, dat bestaat uit opslagruimten en bijbehorendedienstruimten, staat met zijn front aan de havenzijde.fig 1. situatie654 Cement I4 (1962) Nr. IIHet complex is 70 m lang, 30 m diep en 25 m hoog en het bestaatuit een begane grondverdieping en vier verdiepingen.Het totaal beschikbare vloeroppervlak bedraagt ongeveer12000 m2; de inhoud bedraagt 50 000 m3.PakhuisruimteHet pakhuis is uitgevoerd in gewapend beton als paddestoel-constructie. De kolommen staan op een stramien van 7,40 m.De hoogte van de begane grond tot de eerste verdieping bedraagt7,20 m.De overige verdiepingshoogten zijn 4,50 m.De goederen kunnen niet alleen per schip en per vrachtautoworden aan- en afgevoerd, maar er is ook gelegenheid om dit perwagon te doen geschieden, doordat aan de landzijde over de ge-hele lengte van het gebouw een perron is aangebracht.Via opritten langs de zijgevels kunnen vorkheftrucks vanaf dekade dit perron bereiken.Goederen, die op de begane grond worden opgeslagen, kunnenvanaf de kade worden binnengevoerd. Vier deuropeningen(5,50 ? 6 m2), afgesloten met stalen schuifdeuren, geven toegangtot deze ruimte.Goederen voor de verdiepingen kunnen zowel vanaf de kade alsvanaf de landzijde worden binnengebracht.Aan de voorzijde is de eerste verdiepingsvloer doorgetrokken,zodat een luifel ontstaat; tevens springt de dakconstructie ietsterug zodat ook op de bovenste verdieping een bordes aanwezig is.De kranen op de kade kunnen hun lasten op deze luifel en op hetbordes plaatsen; vorkheftrucks op de verdiepingen brengen degoederen naar binnen.De tweede en derde verdieping zijn aan de kadezijde voorzienvan basculeluiken.Dit zijn klapluiken, die in verticale stand de openingen afsluitenen in neergelaten stand bordessen vormen.Aan de achterzijde van het pakhuis staat een schacht waarin hettrappenhuis en twee goederenliften (hefvermogen 4,501, snelheid0,5 m/sec.) zijn opgenomen.Met deze liften kunnen goederen vanaf het perron naar de ver-diepingen worden getransporteerd.De gevels zijn bekleed met betonnen gevelelementen, die, nadatde betonconstructie was voltooid, gemonteerd konden worden.DienstruimtenAan beide zijden van het pakhuis bevinden zich aanbouwen waarinde dienstruimten zijn ondergebracht.ledere verdieping van het pakhuis wordt door een brandmuur intwee?n gedeeld, waardoor tien verhuurbare ruimten ontstaan.Voor het pakhuispersoneel van iedere verhuurbare ruimte is inde aanbouw een kantoor en bovendien was- en kleedruimteondergebracht.In fig. 6 (blz. 656) is de indeling van het pakhuis en de dienst-ruimten voor de begane grond- en de andere verdiepingen aan-gegeven.FunderingHet eigen gewicht en de nuttige belasting op de begane grond-vloer en de verdiepingen geven hoge poerbelastingen.fig. 2. dwarsdoorsnede van het pakhuisTen einde het aantal palen onder iedere poer te beperken en depalen zoveel mogelijk onder de kolommen te centreren werd vaneen paal uitgegaan, die berekend is op een draagvermogen van90 ton.Tijdens de voorbereidingen zijn er ten behoeve van de bouw vijf-tien sonderingen gemaakt.Deze wezen uit dat op de tweede zandlaag kon worden gefun-deerd. Deze tweede laag bevindt zich ongeveer op 19,00 m -NAPen verloopt vrij regelmatig.Op een van deze sonderingen, die representatief is voor alle an-dere, is te zien dat ook de eerste laag aanwezig is.De dikte van de eerste laag bedraagt circa 2,50 m (fig. 4).Omdat verwacht werd dat zeer zwaar en langdurig geheid moestworden om de palen door deze laag heen te slaan, werd beslotenin de palen spuitlanzen te storten.Toegepast werden gladde betonpalen met een lengte van 19 m eneen schachtafmeting van 38 ? 38 cm2(fig. 3).De palen zijn gewapend met 4 ? 22 en 2 ? 14 en gebetonneerdmet een betonspecie waarin per m3375 kg hoogovencement(klasse C) werd gebruikt.De wapening is, zoals de tekening laat zien, asymmetrisch aange-bracht.Omdat betonpalen, op een palenveld vervaardigd, nooit gekan-teld worden, is het verantwoord om de transportwapening in??n richting aan te brengen.De spuitlans werd met behulp van dunwandige stalen buizen? 42 mm gespaard.(In de voorspantechniek worden deze dunwandige buizen toe-gepast voor het maken van kabelomhullingen).De aansluitstukken, bochtstukken en aansluiting voor de nozzlezijn van getrokken gaspijp.De ongeveer 650 betonpalen die op een betonfabriek werden ver-vaardigd, zijn met behulp van een Menckstelling geheid. Dezestelling was geplaatst op een traverse, die over de put heen konrijden (foto 5, blz. 656).Dank zij de ingebetonneerde spuitlansen in de palen, de gunstigeopstelling van de Menckstelling en het regelmatige palenplan, washet mogelijk om vijftien palen per dag te heien.Cement 14 (1912) Nr. II 655foto 5. traverse met Menckstelling boven de bouwput tijdens hetheienBetonconstructieDe draagconstructie bestaat, zoals in de algemene omschrijvingreeds is vermeld, uit een paddestoelconstructie,De ronde kolommen staan op een stramien van 7,40 m en hebbenop de begane grond en eerste verdieping een diameter van 1,20 men op de tweede en derde verdieping een diameter van 0,90 m.Omdat de liftschacht deel uitmaakt van de draagconstructie, zijnde kolommen op de systemen rond deze liftschacht vervallen.De dakverdieping is uitgevoerd als staalconstructie.Door het terughouden van deze verdieping, omdat hier aan dehavenzijde een bordes vereist werd is de regelmaat in het stra-mien verbroken.De belasting op de dakvloer is slechts zeer gering ten opzichtevan de belastingen op de andere vloeren, zodat de uitvoering vanhet dak als paddestoelvloer niet verantwoord was en tot een op-bouw in staal moest worden overgegaan.De verdiepingsvloeren zijn 30 cm dik.Boven de kolommen zijn kolomplaten toegepast zodat daar terplaatse de vloer een dikte van 50 cm bezit.In de betonconstructie zijn geen dilatatievoegen toegepast.Ten einde de invloed van de krimp te elimineren, werd de con-structie in drie delen opgetrokken.In iedere verdiepingsvloer werden voorts twee 1,25 m bredestroken gespaard, die op de tekening (flg. 6) gearceerd zijn aan-gegeven.De vloerwapening werd ook ter plaatse van deze strook gelast.Nadat de vloeren gestort waren en de invloed van de verhardings-krimp was uitgewerkt (hiervoor werd een periode van tienmaanden aangehouden), werden de stroken gebetonneerd.Na verharding van dit beton kon de bekisting, die alleen nogonder deze strook aanwezig was, worden weggenomen.De verdiepingsvloeren, perron, luifel en bordes op de vierde ver-dieping zijn berekend op een nuttige belasting van 2 000 kg/m2,de begane grondvloer op 4 000 kg/m2.De constructie ?s berekend aan de hand van de G.B.V. 1950.De vloeren zijn gewapend met Demka-kamstaal en gebetonneerdmet een beton waarvan het cementgehalte 325 kg/m3bedroeg(hoogovencement klasse A).De kolommen zijn gewapend met zachtstaal.GevelvullingTen einde de duur van de bouw zoveel mogelijk te bekorten, zijnvoor de gevelvulling geprefabriceerde betonelementen toegepast.Er werd een gevelelement ontwikkeld waarvan, op eenvoudigewijze, de benodigde variante elementen konden worden afgeleid.Daarbij is getracht om het aantal variaties zoveel mogelijk te be-perken, zodat van ??n type element een grote serie gefabriceerdmoest worden.Totaal waren er 710 gevelelementen nodig.Het standaardelement is 1,84 m breed en 4,50 m hoog; het be-staat uit twee verticale ribben, een vlakke tussenplaat en aan debovenzijde een opening waarin vanuit het pakhuis draadglas gezetkon worden (fig. 7 en foto 8).De elementen zijn in de gladde bekisting gestort, het buitenopper-vlak heeft geen verdere bewerkingen ondergaan.Ten einde een K-waarde van 0,95 te bereiken, werd de plaat, die13 cm dik is, als volgt opgebouwd : aan de buitenzijde 6 cm beton,vervolgens 2 cm frigolit en aan de binnenzijde 5 cm hollith.De elementen zijn met de kraan gemonteerd. Ten einde ze tekunnen ophijsen en te monteren, zijn in de koppen van de verti-cale ribben schroefhulzen ingestort, waaraan een evenaar kanworden vastgebout (foto 8).De platen staan op de betonvloeren en zijn met een kikker-constructie, samengesteld uit hoeklijn, aan de betonconstruc-tie bevestigd.Ten einde de platen onderling waterdicht te laten aansluiten, isfig. 6. halve plattegrond van begane-grondvloer met perron (rechts) en van verdiepingsvloer (links)656 Cement 14 (1962) Nr. IIde volgende voegconstructie toegepast: aan de buitenzijde eenkitvulling, een strook'airex, een ontspanruimte, en aan de binnen-zijde een strook airex afgedekt met cementspecie (fig. 7).Omdat vroegtijdig met de produktie van de platen was begonnen,konden deze, naar gelang het betonwerk vorderde, worden ge-monteerd, zodat de verdiepingen verder konden worden af-gewerkt.De basculeluiken voor de deuropeningen van de tweede en derdeverdieping zijn gevat in een stalen frame.In deze frames zijn voorts de draaipunten opgenomen en de stalenbakken, waarin de contragewichten draaien.Zij werden vooraf gesteld en in het werk gebetonneerd.De luiken zijn op een later tijdstip ingehesen en afgesteld (fig..9).Voorbereiding en uitvoeringHet voorlopig schetsontwerp voor dit pakhuis, dat bestond uiteen zeer globale aanduiding van de indeling, werd gemaakt doorhet adviesbureau Bakker en Dicke en het architectenbureauProf. Ir. Wegener, Steenwijk en S. J. S. Wichers.Het definitieve ontwerp, de ramingen, het bestek en de detail*tekeningen, de berekeningen en uitvoering werden verzorgddoor de Afd. Bouwwerken van de Dienst der Publieke Werken,in samenwerking met de architect S. J. S. Wichers.Het bouwwerk wordt uitgevoerd door:De firma A. Faas N.V, - hei- en betonwerk; de N.V. Schokbeton- geprefabriceerde betonelementen; de N.V. Latexfalt - vloer-afwerking; De Onderneming - staalconstructie; Otis - liftinstalla-tie; Figee - basculeluiken; Cindu - dakbedekking.Het bouwwerk werd in september I960 in uitvoering genomen.Men verwacht dat eind 1962 de oplevering zal plaats vinden.foto 8. gevelelement tijdens de montagefoto 9. betonnering van de draagconstructie