themaOV SAAL houdt Randstad bereikbaar620144themaOV SAAL houdtRandstadbereikbaar1Spooruitbreiding met grote uitdagingen in techniek en bereikbaarheid004_008_01_Inleiding.indd 4 29-09-14 14:0762014 5Met OV SAAL (Openbaar Vervoer Schiphol ? Amster-dam ? Almere ? Lelystad) neemt de spoorcapaciteit opeen trac? van 60 km aanzienlijk toe, om de groei vanhet aantal reizigers in de noordelijke Randstad op tevangen. De technische complexiteit in een overvolleomgeving en de opdracht de bereikbaarheid voorreizigers te blijven garanderen, zijn pittige uitdagin-gen voor het grootste spoorproject dat momenteel inuitvoering is. Rob Kniesmeijer van het ministerie vanInfrastructuur en Milieu en Jaap Balkenende vanProRail maken de tussenbalans op."In 2006 speelde de overheidsdiscussie over de Zuiderzeelijn (deniet-gerealiseerde spoorverbinding van Schiphol of Amsterdamnaar Groningen, red.)", blikt Rob Kniesmeijer terug. Hij is een vande beleidsmedewerkers die het document heeft uitgewerkt datleidde tot OV SAAL. Inmiddels is hij gedelegeerd opdrachtgeveren projectbegeleider. "In de Randstad werd een grote toenamevan treinreizigers voorzien door de economische ontwikkelingvan Schiphol en de Zuidas, waarbij station Amsterdam Zuid zouuitgroeien tot een tweede Amsterdam Centraal. Daar kwam in2008 de taakstelling van Almere bij voor woninguitbreiding, metmeer reizigers en meer treinverkeer tot gevolg. Ook de Hanzelijntussen Lelystad en Zwolle zorgde voor een toename van devervoerscapaciteit. Het kabinet nam het formele besluit totvergroting van de spoorcapaciteit tussen Schiphol, Amsterdam,Almere en Lelystad en startte de trac?procedure in samenwerkingmet ProRail voor OV SAAL Korte Termijn."Korte termijnHet onderzoek naar de plannen op korte termijn (tot en met2016) heeft geleid tot twee Ontwerp-Trac?besluiten: ??n voorhet trac? Weesp ? Lelystad (Flevolijn) en ??n voor het trac?Hoofddorp ? Diemen (Zuidtak). Deze betreffen onder meerspooraanpassingen en geluidsmaatregelen (op de Flevolijn) enspoorverdubbeling (op de Zuidtak). Verder zijn aanpassingennodig aan de Vechtbrug bij Weesp en maatregelen om treinenelkaar sneller te laten opvolgen. Het kabinet heeft in totaal860 miljoen (prijspeil 2013, inclusief btw) uitgetrokken voordit kortetermijnpakket (planstudie, realisatie en beheer en onder-houd). De realisatie is gepland voor de periode 2010-2016.Trac?besluit Zuidtak"De realisatie van de Zuidtak is een zorgvuldig traject waarbijdiverse varianten technisch vergaand worden geanalyseerd",vervolgt Jaap Balkenende, projectmanager bij ProRail. "Wewerken hiervoor samen met adviesbureaus, ecologen, archeolo-gen, alle betrokken provincies, gemeenten, deelgemeenten enwaterschappen.""Na een uitgebreide inspraakronde kwamen we tot een voor-keursbesluit en in mei 2010 heeft de overheid het Trac?besluitvoor de Zuidtak vastgesteld. Alle betrokken partijen waren heteens met het hoofddoel van OV SAAL: betere bereikbaarheid vande noordelijke Randstad door uitbreiding van de capaciteit vanhet spoor", zegt ook Kniesmeijer. "De bezwaren waren minimaalen hebben we adequaat beantwoord. Zo hebben we samen metRijkswaterstaat meer geluidsvoorzieningen getroffen voor ondermeer woonboot-bewoners bij de Schinkelbrug in Amsterdam."1 Aanleg tweede spoorbrug over de Amstel; tijdens de werkzaamheden kan dedrukke infrabundel bestaande uit twee sporen, de noord- en zuidbaan vanrijksweg A10 en de metro ongehinderd blijven functionerenfoto: Jane van RaaphorstScope OV SAALOV SAAL korte termijn Cluster CTraject Riekerpolder ? station Duivendrecht (Zuidtak): twee extrasporen, lengte 8 km. Indienststelling: eind 2016.Dit deel is opgebouwd in twee contractdelen:- Zuidtak West: Riekerpolder ? station Amsterdam Zuid.Realisatie: Alliantie Amsterdamse WALTZ (Westelijke AlliantieTeam Zuidtak), een samenwerking tussen ProRail en deCombinatie Nieuwe Meer Sporen, bestaande uit Van Hattumen Blankevoort en VolkerRail.- Zuidtak Oost: Amsterdam Zuid - station Duivendrecht.Realisatie: Alliantie Amstelspoor, een samenwerkingtussen ProRail, BAM Civiel, BAM Rail, BAM Wegen,BAM INfratechniek en BAM Infraconsult.OV SAAL korte termijn Cluster ATraject Weesp ? Almere (Flevolijn): geluidsmaatregelen en infra-structurele aanpassingen. Gereed begin 2017.Dit deel is opgebouwd in drie contractdelen:- Vechtbruggen Weesp: geluidsreductiemaatregelen en snellereopeningstijden. Realisatie Hollandia.- Geluidsvoorzieningen Almere (Almere Geluid): tussen AlmerePoort - Almere Oostvaarders: 24 km geluidsschermen, 260 maan raildempers. Realisatie: Redubel.- Infra-aanpassingen Almere Centrum (Almere infra): twee keer-sporen, verlengen perronsporen, aanpassen wisselverbindingenRealisatie: Dura Vermeer.OV SAAL middellange termijnSpooruitbreiding bij station Weesp en de realisatie van hetbeveiligingssysteem ERTMS (na 2020).004_008_01_Inleiding.indd 5 29-09-14 14:07themaOV SAAL houdt Randstad bereikbaar620146Ouder-AmstelHoofddorpHaarlemmermeerAmsterdamAmsterdamZuidRaiHoofddorpSchipholDuivendrechtDiemen ZuidWeespDiemenen regelgeving die zich op Nederlands en Europees niveau ook nahet Trac?besluit heeft gewijzigd, de technische uitdagingen in eencomplexe omgeving, de bereikbaarheid en veiligheids- en duur-zaamheidsaspecten", somt Balkenende op. "Procesbeheersing ? endaarmee kostenbeheersing ? is mogelijk door transparant enbetrouwbaar te zijn. De menselijke benadering blijft, naast deinzet van Systems Engineering, een belangrijk element."AlliantiesOV SAAL Zuidtak is in twee gesplitste contracten op de marktgezet om ze beheersbaar te houden: Zuidtak West (Riekerpolder? station Amsterdam Zuid) en Zuidtak Oost (Amsterdam Zuid? Duivendrecht). Deze contracten worden gerealiseerd door tweeallianties (zie kader Scope OV SAAL en artikel `Optimalisatiedankzij allianties' elders in deze uitgave). "Het grote voordeel vandeze samenwerkingsvorm is dat opdrachtgever en opdrachtne-mer gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor beperking van derisico's en daarmee faalkosten", legt Balkenende uit. "De mee- ?ntegenvallers worden gedeeld. Zo blijven de risico's voor marktpar-tijen acceptabel, waardoor er ruimte ontstaat voor optimalisaties.Volgend op het Trac?besluit maakte de overheid een budget van617 miljoen vrij voor de Zuidtak en ProRail gaf de beschikkingom dit deel van OV SAAL te realiseren. "De overheid houdttoezicht op resultaat, tijd en geld", legt Kniesmeijer uit. "ProRaillevert elke drie maanden een voortgangsrapportage en tussentijdsstemmen we veelvuldig af. Zo kunnen we eventuele tegenvallerstijdig signaleren en met oplossingen komen. Kostenbeheersing iscruciaal voor zo'n groot project in een complexe omgeving.""We hebben met zeer veel aandachtspunten te maken: het Zuidas-dok voor de uitbreiding van de A10 die ter hoogte van de Zuidasondergronds wordt, de verbinding met de Noord/Zuidlijn, wet-XSAAL = OV SAAL en SAANiet alleen de capaciteit van het spoor op de corridor Schiphol-Amsterdam-Almere-Lelystad wordt vergroot (OV SAAL), ook desnelwegen op dit traject (A9/A10/A1/A6) worden de komendejaren verbreed. Dit Rijkswaterstaatproject staat bekend onder denaam SAA (Schiphol ? Amsterdam ? Almere). Het spoor en deweg liggen in dit gebied als mikadostokjes over en langs elkaar,waardoor de werkzaamheden elkaar raken en be?nvloeden. Ditheeft ook effect op het auto- en treinverkeer en een aanzienlijkeimpact op de omgeving van de bouwprojecten en het omlig-gende wegennetwerk. Bijvoorbeeld vanwege geluidsoverlast enomleidingen voor omwonenden, bedrijven en scholen.De grootste uitdagingen voor beide projecten zijn: hoe houdenwe Schiphol, Amsterdam en de verdere noordelijke Randstadbereikbaar, en hoe houden we al die reizigers op de weg en overhet spoor goed ge?nformeerd en tevreden? Met deze doelenvoor ogen zijn voor beide projecten onder de naam XSAAL geza-menlijke ambities opgesteld en samenwerkings-afsprakengemaakt.De speerpunten zijn:1 Slimmer plannen en bouwen: door het integraal plannen enafstemmen van de bouwfaseringen wordt de hinder voortreinreizigers, automobilisten en omwonenden beperkt.2 Doorstroming en minder hinder: door de doorstroming zomin mogelijk te verstoren en reizigers passende alternatievenaan te bieden, staat de wens van de gebruiker centraal.3 Proactieve, samenhangende communicatie en omgevings-management: met synergie uit samenwerking, eenduidigeboodschappen, afgestemde communicatie-inspanningen engezamenlijke middelen, wordt een beter resultaat behaalddan bij afzonderlijke acties het geval zou zijn.De gezamenlijke aanpak leidt tot betere resultaten op de projec-ten, minder omgevingshinder en meer begrip en tevredenheidonder verkeersdeelnemers en omwonenden.KW29PaalmatrasKW27 A2KW25Pergola A10KW13AmsteveensewegKW10 SchinkelbrugKW3-4-5 RiekerpolderKW20RozenoordbrugKW16Europaboulevard& stationAmsterdam RAIOuder-AmstelHoofddorpHaarlemmermeerAmsterdamAmsterdamZuidRaiHoofddorpSchipholDuivendrechtDiemen ZuidWeespDiemenOuder-AmstelHoofddorpHaarlemmermeerAmsterdamAmsterdamZuidRaiHoofddorpSchipholDuivendrechtDiemen ZuidWeespDiemenOuder-AmstelHoofddorpHaarlemmermeerAmsterdamAmsterdamZuidRaiHoofddorpSchipholDuivendrechtDiemen ZuidWeespDiemen004_008_01_Inleiding.indd 6 29-09-14 14:07OV SAAL houdt Randstad bereikbaar 62014 7MuidenLelystadAlmerePoortMuziekwijkWeespLelystad ZuidCentrumParkwijkBuitenOostvaardersWeespHollandsebrug? Topografische Dienst EmmenTrac? OV SAALBestaand spoor4 sporenStationMaatregelLegendaOverzichtskaart OV SAALeerste faseN2 Overzichtskaart OV SAAL met deelprojecten die elders in deze Cement wordenbeschrevenConstruct biedt hiervoor voldoende mogelijkheden." De overheidheeft voor deze opdrachten een budget van 184 miljoen terbeschikking gesteld.BetrouwbaarParallel aan de spooruitbreiding OV SAAL heeft het ministeriehet Programma Hoogfrequent Spoorvervoer opgestart om hetinzetten van meer treinen per spoor mogelijk te maken. Knies-meijer en Balkenende zijn er beiden stellig van overtuigd dat debetrouwbaarheid van het spoor in Nederland goed is. "Internatio-naal gezien staan we op de derde positie, na Japan en Zwitser-land", weet Kniesmeijer. "Dat neemt niet weg dat het altijd beterkan", aldus Balkenende. "ProRail werkt aan een veilig, betrouw-baar, punctueel en duurzaam spoor tegen minder kosten. We zijnerop gericht met zo min mogelijk hinder te bouwen." Knies-meijer: "Het aantal klachten tijdens de uitvoering is tot nu toeminimaal. Met goede alternatieven blijven we de bereikbaarheidgaranderen. Door goed af te stemmen, raakvlakken te bespreken,gezamenlijk alternatieven te bedenken en te communicerenIk ben positief over de resultaten die we tot nu toe hebbenbehaald. Wel had de ontwerpfase, mede door alle tussentijdseontwikkelingen en wijzigingen, meer tijd nodig dan was inge-schat. We zijn er met alle betrokkenen goed uitgekomen. Dankzijversnellingsmaatregelen, waaronder een grote negendaagsebuitendienststelling in 2016, blijft voltooiing van OV SAAL eind2016 staan."Trac?besluit Weesp ? LelystadHet Trac?besluit voor Weesp ? Lelystad (Flevolijn) is in december2011 vastgesteld, nadat aanvullende geluidsmaatregelen warengenomen. Dit deel is onderverdeeld in drie contractdelen: AlmereGeluid, Vechtbruggen Weesp en Almere infra (zie kader ScopeOV SAAL). Deze contractdelen worden vanwege de aard van dewerkzaamheden anders gegund. "Samenwerken in alliantiesvraagt om een investering met toegevoegde waarde", benadruktBalkenende. "De technische mogelijkheden en de bereikbaarheidstaan op deze projecten minder onder druk, waardoor er minderoptimalisaties zijn te behalen. De contractvorm Design &Almere Poort - Almere OostvaardersAlmere CentrumVechtbruggen WeespMuidenLelystadAlmerePoortMuziekwijkWeespLelystad ZuidCentrumParkwijkBuitenOostvaardersHollandsebrug? Topografische Dienst EmmenTrac? OV SAALBestaand spoor4 sporenStationMaatregelLegendaOverzichtskaart OV SAALeerste faseNOV SAAL= Cluster C: Hoofddorp - Weesp (2012-2016)= OV SAAL Zuidtak West= OV SAAL Zuidtak Oost= Cluster A: Weesp - Lelystad (2012-2017)SAA= A10-oost: knooppunt Amstel ? knooppuntWatergraafsmeer (2012-2014)= A1 - A6: Diemen ? Almere Haven Dreef (2014-2020)= A9 Gaasperdammerweg: Diemen ? Holendrecht-Noord (2015-2020)= A9 Amstelveen: Holendrecht-Zuid ? Badhoevedorp (2016-2020)= A6: Hoge ring ? Almere Buiten-Oost (2017-2020)2MuidenAlmerePoortMuziekwijkDuivendrechtDiemen ZuidWeespCentrumParkwijkBuitenOostvaardersWeespDiemenHollandsebrug? Topografische Dienst EmmenTrac? OV SAALBestaand spoor4 sporenStationMaatregelLegendaOverzichtskaart OV SAALeerste faseNMuidenLelystadAlmerePoortMuziekwijkWeespLelystad ZuidCentrumParkwijkBuitenOostvaardersWeespHollandsebrug? Topografische Dienst EmmenTrac? OV SAALBestaand spoor4 sporenStationMaatregelLegendaOverzichtskaart OV SAALeerste faseNMuidenLelystadAlmerePoortMuziekwijkWeespLelystad ZuidCentrumParkwijkBuitenOostvaardersWeespHollandsebrug? Topografische Dienst EmmenTrac? OV SAALBestaand spoor4 sporenStationMaatregelLegendaOverzichtskaart OV SAALeerste faseNMuidenLelystadAlmerePoortMuziekwijkWeespLelystad ZuidCentrumParkwijkBuitenOostvaardersWeespHollandsebrug? Topografische Dienst EmmenTrac? OV SAALBestaand spoor4 sporenStationMaatregelLegendaOverzichtskaart OV SAALeerste faseN004_008_01_Inleiding.indd 7 29-09-14 14:07themaOV SAAL houdt Randstad bereikbaar6201483 Door in samenspraak met de stakeholders van OV SAAL te zoeken naarmogelijke oplossingen wordt hinder voor de omgeving beperktontstaat er begrip." XSAAL (zie kader XSAAL = OV SAAL enSAA) draagt hieraan in belangrijke mate bij. In deze strategischealliantie werken ProRail en Rijkswaterstaat samen om, ondanksde vele projecten op het spoor ?n aan de weg, de noordelijkeRandstad bereikbaar te houden en de omgeving optimaal teinformeren."Ik vind OV SAAL heel interessant", besluit Kniesmeijer. "Allemaatschappelijke issues kom ik tegen: van de bescherming vanplant en dier tot de overkruising van enkele cruciale verkeers-aders zoals de Amstelveenseweg, Europaboulevard en A2/A10. Erwordt hard gewerkt en ik heb er vertrouwen in dat OV SAAL metde vereiste kwaliteit, volgens planning en binnen het budgetwordt gerealiseerd. Naar de toekomst toe heb ik de persoonlijkewens dat de spoorverbindingen met het directe buitenlandworden verbeterd." Balkenende tot slot: "Ik vind het bijzonder deverantwoordelijkheid te hebben gekregen voor zo'n uitdagendproject in samenwerking met zo veel partijen en in samenhangmet een groot aantal projecten en uiteenlopende belangen. Ik hebgeleerd dat het belangrijk is een betrouwbare partner te zijn omhet vertrouwen van alle betrokkenen te verwerven. Er wordt hardgewerkt en de resultaten mogen er zijn, ook op het gebied vanmilieu en veiligheid. De allianties werken op niveau 5 van deCO2-prestatieladder en hebben op de veiligheidsladder niveau 3weten te bereiken. Ik heb vertrouwen in de uitvoering en heteindresultaat van OV SAAL, voor alle deeltrac?s." Rona Kousoureta-van DamOmgevingsmanagementOmgevingsmanagement zorgt voor optimale afstemming tusseneen project en haar omgeving, met als doel de medewerking vanbuitenaf en hierdoor de projectvoortgang te optimaliseren. Ookbij OV SAAL speelt omgevingsmanagement een belangrijke rol.Het project ontrolt zich in Amsterdam in en om een infrabundelvan rijkswegen (A4, A10), treinverkeer (Schiphol ? Duivendrecht),metroverkeer (o.m. lijn 51), vaarwegen (Schinkel, Amstel), lokalehoofdontsluitingswegen (o.m. Amstelveenseweg en Europaboule-vard) en diverse belangrijke fiets- en voetpaden. Bovendienbevindt luchthaven Schiphol zich in de directe nabijheid van hetproject. Tijdens de realisatie moet deze en andere infrastructuur zoongestoord mogelijk blijven functioneren.Al ruim v??r de uitvoering van het project zijn de omgevingsma-nagers van OV SAAL in overleg getreden met belangrijke stakehol-ders als de gemeente Amsterdam, Rijkswaterstaat, GVB en Water-net. De belangen van de diverse betrokkenen komen hierbij aanbod. De eisen en wensen die uit deze overleggen naar vorenkomen, worden vervolgens uitgewerkt en waar mogelijk ingepast.Alle voorgenomen wegfaseringen en buitendienststellingenworden pas doorgevoerd nadat met de betrokken stakeholdersovereenstemming is bereikt.Door in samenspraak met alle stakeholders te zoeken naar moge-lijke oplossingen wordt hinder voor de omgeving beperkt en eenpositieve houding van omwonenden en reizigers gestimuleerd.Dit komt de voortgang van het project ten goede. Omgevingsma-nagement voert de regie over al deze inspanningen.3004_008_01_Inleiding.indd 8 29-09-14 14:07