ing.J.de JongAfdeling Kwaliteitszorg en Produktontwik-keling Mebin BV, 's-HertogenboschNieuwe aanpak in de leveringvan betonmortelVoordracht gehouden op de Betondag 1981,19 november jl. te UtrechtAFZET BETONMORTELIN 1.000.000 m3drijfstak ookin de toekomst in staat zal zijnde van haar gevraagde bijdrage aan hetbouwproces op concurrerendewijzete reali?seren.E?n van de deelonderwerpen waaraan in hetstructuurproject ruim aandacht wordt be"steed, is het produktbeleid enin directe sa-menhang daarmee het kwaliteitsbeleid. Hetverdere gedeelte van mijn betoog zal zichuitsluitend op deze beide. zaken richten enwel om de volgende redenen: de werkgroepdie zich binnen het structuurproject over de-ze thema 's heeft gebogen is niet alleen tot deconclusie gekomen dat ook hier vernieu-wing noodzakelijk is, maar heeft bovendienal een samenhangend pakket aanbevelingenterzake gedaan. Binnen de VBN zijn daarnaactiviteiten op gang gekomen om deze aan-bevelingen operationeel te maken en thansis het zover dat de blauwdruk gereed is ombetonmortel meer produktgericht en betergeborgd ten aanzien van de kwaliteit op demarkt te brengen.De betonvoorschriftenOm aan te kunnen geven wat dit precies gaatinhouden is eerst nog een ander historischoverzicht van de Nederlandse betonmortel-industrie noodzakelijk, betrekking hebben-de op het produkt en de daarbij behorendeontwikkelingen. Hetzal duidelijkzijn dat vanden beginne af aan betonvoorschriften debasis hebben gevormd voor produktom-schrijving en het opstellen van technischespecificaties voor fabrieksmatig vervaardig"de betonspecie. Dat de praktische resultatendaarvan om het eufemistisch te zeggen nietaltijd overeenkwamen en komen met de be-doelingen van die betonvoorschriften,hoopik in dit betoog aan te tonen.We hadden in eerste instantie te maken metde Gewapend Betonvoorschriften GBV1950. Beton werd uitsluitend beschrevenbinnen grenzen voor de mengverhouding involumedelen voor de diverse grondstoffen.Het was dus alleszins begrijpelijk en legaaldat de betonmortelindustrie inhaakte op hettraditionele patroon van die tijd om beton-specie en beton op samenstelling te benoe-menen het produkt op die wijze aan de mante brengen. Een gewoonte die een lang, omniet te zeggen hardnekkig leven beschorenzou zijn. Bij alle betrokkenen overigens; van?daag anno 1981 komt het nog wel voordat inDaarom heeft de Vereniging van Betonmor-telfabrikanten in Nederland, de VBN, reeds in1978 het initiatief genomen om in tripartite-overleg met overheid en werknemersorgani-saties de toekomst onder ogen te zien. Debijdrage in dit overleg van de NederlandseHerstructureringsmaatschappij NEHEMmag hierbij zeker niet onvermeld blijven.ResuItaat van dit alles is het thans in uitvoe-ring zijnde Structuurproject Betonmortelin-dustrie, waarin eerder genoemde partijensamenwerken bij het vaststellen en tot uit?voering brengen van maatregelen die totdoel hebben tot een bedrijfstak te komenmet:~ een aangepaste markstructuur; en~ een veelsoortig produktaanbod waarinbestaande ondernemingen zich dankzij ver-nieuwing zullen kunnen handhaven. Op diewijze is het mogelijk het evenwicht tussencapaciteit en afzet te herstellen.Hiervan uitgaande mag verwacht worden datde betonrnortel industrie als een gezonde be-Ontwikkelingen in de betonmortelindustrieDe technische ontwikkelingen in de beton-mortelindustrie hebben in de afgelopen pe-riode, samenhangend met het gestaaggroeiende marktvolume, vooral betrekkinggehad op de fenomenen produktie en trans"port. Hierbij kan opgemerkt worden dat wemet het huidige aantal van tweehonderdcentrales en rond dertienhonderd truck-mixers in Nederland waarschijnlijkhet meestfijnmazige 'betonmortelnet' ter wereld heb-ben.Intussen doen zich al enige tijd een aantalverschijnselen voor waardoor de situatie inde betonmortelindustrie ingrijpend gaat ver-anderen. Om te beginnen betreft dit na eenperiode vanstabilisering, een duidelijke ver-mindering van de marktbehoefte en in detweede plaats de optredende verschuivin-gen ten aanzien van materiaaltoepassingenbinnen het resterende bouwvolume. Studieshebben u itgewezen dat de gevolgen voor debetonmortelindustrie niet zullen uitblijven;voor de komende jaren dient rekening teworden gehouden met een daling van hetproduktieniveau die in bepaalde regio's detwintig procent kan overschrijden. Voortzet-ting van het tot nu toegevoerde beleid zou dethans reeds bestaande problemen, speciaalwordthier gedoeld op de overcapaciteit, totonaanvaardbare proporties laten uitgroeien.1980197019601950InleidingEen uiteenzetting over de betonmortelin-dustrie 'nieuwe stijl' zoals die zich binnenafzienbare tijd in depraktijk van alle dag zalmanifesteren, dient logischerwijs te begin-nen met een kort overzicht van de historie ende ontwikkelingen tot aan vandaag. Welnu,ruim dertig jaar jaar geleden werd in ons landhet eerste initiatief genomen om betonspe-cie als toeleveringsprodukt voorde bouwnij-verheid fabrieksmatig te gaan vervaardigen.Na een aarzelend begin met tegen het eindevan de vijftiger jaren een jaarproduktie van800000 m3 , is een periode ontstaan waarinvan een stormachtige ontwikkeling gespro-ken kan worden en het produktieniveau opjaarbasis groeide tot ruim 7 miljoen m3.Alleen al op basis hiervan is de conclusiegewettigd dat het eerder genoemde initiatiefis uitgegroeid tot een volwaardige bedrijfs-tak, hetgeen tevens het bewijs vormt dat methet produkt betonrnortel ~ een naam die,hoewel ingeburgerd, taalpuristen nog altijdkoude rillingen bezorgt ~ in een behoeftewerd en wordt voorzien.87654321O...l=;=:::::::=-~.-~_ _--,-__~-,-Cement XXXIV (1982) nr. 1 22Levering van betonmorte/; op sterkte of opsamenstelling?bestekken voor betonwerken evergreensonder de betonsamenstellingen uit die tijdzoals 1C : 2Z : 3G of het al even bekenderecept 1 : 11!2: 2%, als opperste betontechno-logische wijsheid van toepassing wordenverklaard.De komst van de GBV 1962 vermocht hiernauwelijks iets aan veranderen. Wel werd,achteraf beschouwd, een verschijnsel ge-introduceerd dat gerust als 'de grote ondui-delijkheid' kan worden gekenschetst.Men ging beton, althans gewapend beton,onderscheiden in kwaliteiten opbasisvan dekubusdruksterkte; K160, K225 en K300 zijn,hoewel verleden tijd, voor velen van ons nogzeer bekende begrippen. Naast deze inde-ling in betonkwaliteiten bevatte het voor"schrift echter zodanig beperkende bepalin-gen voor de betonsamenstelling, waarvanminimum-cementgehalte en maximum-water-cementfactorwel de belangrijkste wa-ren, dat de praktijk van alledag aan beton opsamenstelling de hoogste prioriteit bleeftoekennen. Er veranderde eigenlijk niets.Serieuze problemen, voortvloeiende uit dittweesporenbeleid deden zich vooral voor indie gevallen waarin de ontwerper/construc-teur met hogere, niet in de GBV 1962 gedefi-nieerde, betonkwaliteiten moest werkenzoals bijvoorbeeld bij voorgespannen be-tonconstructies. De oplossing werd danveelal gevonden in het voorschrijven en toe-passen van door de ontwerpers zelf ontwik-kelde betonsamenstellingen. Daar was watons betreft niets op tegen onder voorwaardedat de betonmortelleverancier gevrijwlmrdwerd tegen het geven van garanties voor heteindprodukt, het verharde beton. Op velebouwwerken is gedurende de bouwvergade-ringen veel tijd besteed om partijen wat ditonderwerp betreft, vanuit verschillendestandpunten op ??n lijn te krijgen.Cement XXXIV (1982) nr. 1Belangrijk in dit verband was het verschijnenen van kracht worden van de norm 'Leveringvan betonrnortel' in 1971. Deze bevatspeIre-gels voor de afspraken die producent en af-nemer vooraf over alle technische zaken diemet de levering te maken hebben, moetenmaken. Door uitvoerig aan te geven wat hetverschil is tussen leveren op samenstellingen leveren op sterkte werd getracht hetmeest verbreide misverstand rond de leve"ring van betonmortel uit de weg te ruimen.Met tot op heden gering succes helaas.Maar toen kwamen na jaren van voorberei-ding en al een zekere legendevorming voor-af, in 1974, zoals we dat toen noemden, denieuwe betonvoorschriften uit: de thans vankracht zijnde Voorschriften Beton VB 1974.U weet het nog wel, veel zou veranderen enveel zou moderner worden; alle beton-technische disciplines in ons land werdendan ook via intensieve voorlichtingscam-pagnes voorbereid ophet naderend gebeu-ren. In het kader van dit betoog is wellicht devolgende zinsnede uit het voorwoord vandeel A van de VB 1974 typerend:..... nieuweinzichten over de korrelverdeling hebbengeleid tot een betere omschrijving van hetbetonmengsel... 'Ten aanzien van de produktbenoeming isinde VB 1974 duidelijk sprake van een door-braak. De defini?ring van betonsoorten af-hankelijk van het gewicht per eenheid vanvolume en de daarbij behorende benamin-gen grindbeton, lichtbeton en zwaarbetonvormt daarvoor het eerste bewijs. De uitbrei-ding van het aantal betonkwaliteiten van drietot acht stuks komt meer dan voldoende te-gemoetom hettotaletoepassingsgebiedvangewapend en voorgespannen beton te kun-nen bestrijken. Wellicht is ervoordetoepas-singen van ongewapend beton in zijn alge-23meenheid behoefte aan nog lagere kwalitei-ten dan B 12,5. Verder is het opnemen vanbepaalde duurzaamheidsaspecten een be-langrijke stap vooruit en de introductie vanhet begrip consistentiegebieden voor be-tonspecie moet gewaardeerd worden alseenzinvolle poging tot ordening in een veelheidvan vaak omstreden mogelijkheden.Bij deze opsomming mag zeker de intredevan de statistische analysemethode niet on-vermeld blijven. Met behulp van dezetechnieken is het immers mogelijk geblekenbeter inzicht in de diverse materiaaleigen-schappen te verkrijgen.Een andere nieuwigheid in de VB 1974, dezogeheten betonklassen, zijn echter naarachterafblijkt, een minder gelukkige vondst.In betonklasse Ikomtvoordedaarin opgeno-men betonkwaliteiten dein de eerdere voor-schriften gesignaleerde kwaal weer om dehoek kijken: dimensionering op sterkte endimensionering op samenstelling lopendwars door elkaar heen.Het is dan ook nog steeds zo dat betonrnortelin de praktijk vooral gezien wordt als eenbasisprodukt, bestaande uit cement, zand,grind en water die in de gewenste verhou-ding worden gemengd en waaraan op ver-zoek eventueel hulpstoffen worden toege-voegd. Dit betekent dat voorschrijvende in-stanties alsmede directe afnemers van be-tonm0 rteI participeren bij het vaststelIen vande betonrecepturendie uiteindelijkwordentoegepast en zodoende mede verantwoor-delijk zijn voor de daarmee samenhangendekwalitatieve aspecten. Een situatie die van-wege de ingebouwde kans op onduidelijk-heid, aanleiding kan geven tot vervelendegevolgen. Temeer daar het huidige markt-beeld in de bouwnijverheid tengevolge vanallerlei maatschappelijke, economsiche entechnologische ontwikkelingen, in vergelij-Grondslagen van het nieuwe produktbeleidking met de achter ons liggende periodeingrijpend is veranderd. De technische eneconomische behoeften van vandaag verei-sen voor de kwaliteitszorg duidelijkheid alsvoorwaarde vooraf. Slechts dan IS zinvollecommunicatie mogelijk met behulp waarvanalle betrokkenen kunnen streven naar eenoptimaal kwaliteitsniveau, uitgaande vanondubbelzinnige regelgeving in voorschrif-ten, normen en andere bepalingen.Nieuw produktbeleidIk hoop U in het voorafgaande te hebbenduidelijk gemaakt dat daartoe voor beton-mortel om te beginnen een vicieuze cirkelmoet worden doorbroken en wel die cirkel,die begint bij de formele produktaanduidin-gen in onze, soms verwarring zaaiende, be-tonvoorschriften en die zich sluitbij de prak-tische interpretatie daarvan via bouwbestek-ken in de betoncentrale en op de bouw-plaats.Binnen het structuurprojectis uitgaandevandie doorbreking, een voor alle betrokkenendermate aantrekkelijk perspectief voor denabije toekomst ontwikkeld, dat ik U thanskan mededelen datde betonmortelindustrieop zeer korte termijn, te weten begin 1982,haar produktbeleidgaat wijzigen, of mis-schien kan beter worden gezegd gaat aan-passen. Uitgangspunten hierbij zijn de Voor-schriften Beton VB 1974 en uiteraard denorm NEN 3502 'Levering van betonmortel'.De combinatie van vrijwel alle administratie-ve bestekbepalingen met deze norm en debetonvoorschriften leidt tot de conclusie datbetonmortelals regel op sterkte, danwel opgebruikseisen moet worden geleverd enslechts bij uitzondering wanneerhetnietan-ders kan, op samenstelling.Door de VBN is een systeem ontwikkeldwaarbij betonmortel, gebaseerd op de inde-lingen voor betonkwaliteiten, en consisten-tiegebieden wordt gerubric?erd als een sa-menhangend geheel van afzonderlijke pro-dukten met specifieke eigenschappen. Ditsysteem bestaat uit twee hoofdgroepen:In de eerste plaats een zogenaamd stan-daardassortiment betonmortel, waarin dekwaliteiten tot en met B 22,5 zijn opgeno-men, oneerbiedig wel confectiebeton ge-noemd, en vervolgens een assortiment ho-gere betonkwaliteiten. Dit assortiment, be-ginnend bij B 30en oplopend toten metB60,biedt tevens mogelijkheden voor datgeneCement XXXIV (1982) nr. 1wat we als maatwerk kunnen betitelen, waar-bij bedoeld zijn aspecten als: versnelde ver-harding, lichtbeton, vezelbeton en anderespecificaties.In de beide groepen vormen betonkwaliteitannex betonklasse, het consistentiegebieden de cementsoort de belangrijkste parame-ters voor produktkeuze en prijs. Dit betekentdat de afnemer niet zelf de samenstellingbehoeft vast te stellen en eventueel geduren-de de loop van het werk moet wijzigen om deverlangde betoneigenschappen te behalen.Tevens kan worden vastgesteld dat het prijs-systeem voor betonmortel doelmatigerwordt. Om te beginnen ontstaat er ten op-zichte van vandaag een betere aansluitingtussen kwaliteitseisen en produkteigen-schappen, terwijl bovendien tussentijdseprijsmutaties voor aanpassingen in de re-ceptuur ter handhaving van de kwaliteitachterwege blijven.Verder zal door het catalogiseren dOor iede-re individuele fabrikant van zijn produktas-sortiment vooraf informatiebekend zijn overhet totale marktaanbod van de Nederlandsebetonmortelindustrie.CertificeringDe nieuwe aanpak voor betonmortel is zekerbedoeld om afte rekenen metdeveleslordig-heden en misverstanden rond ons produkt,die helaas voorheen vele leveringen en toe-passingen ontsierden. Het is derhalve te ho-pen, en vanaf deze plaats gaarne een oproepdaartoe, dat zowel bij besteksomschrijvin-gen als de dagelijkse afroepen door afne-mers ingehaakt wordt op dit nieuwe systeemvoor produkt- en kwaliteitsdifferentiatie.Maar er is meer. Door' de nieuwe aanpakwordt het eindelijk ook mogelijk de bestaan-de regeling voorde keuring van en controleop betonmortelbedrijvenuit te breiden metde dimensie die haartoteen volledigecertifi-ceringsregeling maakt. Er zal namelijk nietalleen sprake zijn van een nieuwe stijl doorhet samenwerkingsverband tussen KOMOen de Betonvereniging, waardoor de zaakeen andere identiteit krijgt, maarvooral doorde gewijzigde, aan de moderne opvattingen24aangepaste, inhoud van de regeling zelf. HetKOMO/Betonvereniging-certificaatbetekentnamelijk dat betonmortel voorzien van ditetiket, voldoet aan debetreffende normen envoorschriften en tevens d
Reacties