ing.J.C.M.M.Bov?eWaco-Liesbosch Beton, NieuwegeinJ.C.H.CouwenberghBond van Fabrikanten van Betonwaren inNederland, WoerdenKwaliteitszorg in debeto.nindustrieAchtergronden, inhoud en perspectief van hetKwaliteitsplan BetonindustrieIn dit themanummer wordt duidelijk dat erin de bouwpraktijk sprake is vanuiteenlopende opvattingen omtrentkwaliteitszorg. Dit geldt ook voor deinzichten die opdrachtgevers en afnemershebben ten aanzien van de inspanningen,verworvenheden en resultaten op hetgebied van de kwaliteitszorg in debetonindustrie.Het lijkt ons derhalve dienstig door eenschets van het verleden, heden entoekomst een duidelijker inzicht teverschaffen in de zorg om de kwaliteitbinnen de Nederlandse betonindustrie.IntroductieDe BFBN, Bond van Fabrikanten van Betonwaren in Nederland, is de overkoepelende be-drijfstak-organisatie voor fabrikanten, die gerede betonprodukten in fabrieken maken. Dezebedrijfstak-organisatie is zeer heterogeen van samenstel/ing. Voor het bereiken van eendoelgerichte belangenbehartiging en betere aanspeekbaarheid als producentengroep, heb-ben de fabrikanten zich binnen deze branche-organisatie verenigd in autonomesectorvereni-gingen. Zulke sectorverenigingen zijn er voor bouwelementen, systeemvloeren, heipalen,straatstenen, tegels en banden, buizen en bouwblokken en -stenen. Niet in afzonderlijkeverenigingen of stichtingen ondergebracht zijn de produktgroepen dakpannen, duikers, in-dustrieplaten, dakbekledingen en produkten voor de agrarische sector.Kwaliteitszorg in het verledenPartijkeuringen, interne kwaliteitsbewakingsschema's, garantiemerkenPartijkeuring houdt in beoordeling van een partij van een bepaald produkt in overeenstem-ming met de afnemerseisen. Sinds jaar en dag worden partijkeuringen uitgevoerd. Dezegelden voor vele situaties als zeer bruikbaar.Reeds in 1963 gaven enkele fabrikanten van voorgespannen beton de eerste aanzet vooreen raamwerk van interne kwaliteitsbewaking (IKB). In zo'n schema was voorzien in proces-controle en controle op het gerede produkt. Duidelijk werd aangegeven op welke punten enhoe vaak, onder verwijzing naar normen en richtlijnen, moet worden gecontroleerd.De fabrikanten van betonstraatstenen voerden in 1969 met KOMO het garantiemerk voorstraatstenen in. Het daarbij gehanteerde IKB-schema week uiteraard op relevante puntenaf van het schema dat de fabrikanten van voorgespannen beton hadden ontwikkeld. Enkelejaren later volgden de fabrikanten van banden en tegels met een garantiemerk op hun pro-dukten. Zowel bij de straatstenen, als bij banden en tegels, voerden externe keurmeesterscontroles uit op basis van steekproeven op de gerede produkten. Dit werk wordt door KOMOuitbesteed aan KIWA en TNO (fig. 1). De garantiemerken zijn inmiddels omgezet in certlfica-ten. Produktnormen en (KB-schema's vormen de basis voor deze certificatie.1Schema externe controle op de uitvoeringvan het KeuringsplanKWALITEITSPLAN\/lIAT WAAROP HOE FREK REGMEETAPPDOSEERAPPCONTROLEOPSlBETONPAGDGER PRCONTROLEREGISTRATIE-FORMULIERENIII PRODUKTIEII eigenvan de keurmeesterI _I PROCESproducent:plaats van controle:certificaat nr.;datum van controle:keurmeester:nr.:afmetingen: b x h I x wgemeten:lengte:lengte gemhoor-:e " ?door KIWA uitgevoerde controleo mg opmerkingen 0 m g opmerkingenr ontvangst I producent I keurmeester IKIWAIparaaf I I I I IbednjtscontroleHOOFDGROEPIdoseer- en mengapp.controte j-opstaq mat. .betonproduktiegereedproduktCement XXXVII(1985)nr. 4 257Tabel 1Toleranties voor vooraf vervaardigdebetonelementenCertificatie van vervaardigingIn 1970 werden de eerste certificaten van vervaardiging verleend aan fabrikanten van voor-gespannen beton in samenwerking met Rijkswaterstaat, KOMO en ingenieursbureaus. Hier-bij werd al meer dan bij de garantiemerkregelingen het geval was, de nadruk gelegd opprocescontrole, ook door de externe keurmeester.Landelijk meetonderzoekUit deze tijd dateert ook het door de BFBNingestelde onderzoek naar maatafwijkingen bijvooraf vervaardigde betonelementen en het vaststellen van fabricagetoleranties op statis-tische basis. Aanleiding tot dit onderzoek was het plan om in de VB 1974 tolerantietabellenvoor geprefabriceerde betonelementen op te nemen.Om te komen tot re?le waarden voor fabricagetoleranties is destijds door de BFBN beslotenom landelijk proefmetingen te verrichten. Hiertoe werd door de Werkgroep BouwelementenGewapend Beton en de Werkgroep Bouwelementen Voorgespannen Beton een sectie Metenopgericht, die tot taak kreeg de proefmetingen aan betonelementen voor te bereiden en tedoen uitvoeren. Hiervoor werd allereerst een Meetinstructie opgesteld. Deze is later alsuitgangspunt genomen voor de opstelling van de NPR3681 'Betonelementen, meetmetho-den'.Aan het onderzoek hebben 16 bedrijven deelgenomen die tienduizenden meetgegevenshebben ingebracht. Deze zijn verwerkt door de Stichting 'Het Mathematisch Centrum' teAmsterdam. Hieruit resulteerden uiteindelijk tolerantietabellen op basis van een 90% sprei-dingsgebied (tabel 1). Deze tabel kan eenvoudig voor een 98% spreidingsgebied wordenomgewerkt door alle waarden de factor 1,41 te vermenigvuldigen. Een ongefundeerdevernauwing van deze waarden (die gelden voor de betonwarenindustrie als geheel) is weinigzinvol, gezien de aanmerkelijk grotere maatafwijkingen in de ruwbouw [1]. De ontwerp-NPR 2889 'Betonelementen, maximaal toelaatbare maatafwijkingen' gaat thans uit van het98%-spreidingsgebied.-90% mmeIS lS mme. ?? .sc. ie .S .So. 10 ZSe. ieqeveleleenen?ee ,. .. ee10 10 .. 10 10H. 15 eeI.- - - -helpaten 100 ec "0t.ov9 consoles 8mm10 .. la07ce ..Ol T TT vleerpl-_vloer-pl.Ae '.o ,1 ..lS ..1 ..J ammkolommen6 mmkcpelndenlabeien consolesqevelelerneoj-entaremvlceel iqqe-svloereternenten6-mm- mmeterneefen. 2mmvoordi :in.scmsCement XXXVII (1985)nr. 4Opleiding KwaliteitszorgfunctionarisDeeerder genoemde meetinstructie werd ge?ntegreerd in de opleidingen Kwaliteitszorgtune-tionaris Deel I en 11. Het was een schriftelijke cursus met een praktische meetinstructiedag.De opleiding was een gezamenlijk project van PBNA en BFBN. Inhoudelijk lag het accentop de te hanteren, per produktgroep verschillende, IKB-schema's en de eerder genoemdemeetinstructie. Daarbij lag uiteraard de nadruk sterk op de controlefunctie van de kwaliteits-dienst binnen de bedrijven.Behalve bovengenoemde opleiding tot Kwaliteitszorgfunctionaris verzorgt de BFBN sindsjaar en dag de cursus Betonvakman en sinds enkele jaren de cursusleidinggeven en Elemen-taire bedrijfskunde (tabel 2).258Tabel 2Opleidingen en cursussen van de BFBNcursusniveaulager beroeps-onderwijs(LTS-niveauen andere onderwijs-vormen, bijv. MAVO)opleidingenbetonindustrieBetonvakmano.a.:betontechnologiemeet- en regel-techniekwiskundenatuurkundemechanicahydrauliekpneumatieksmeermiddelenbestemd voorproduktie-medewerkersoverige opleidingenop betongebiedbetonmodelmakersbetontimmerenbetonstaalvlechtenhechtlassenbetontechnologiebekistingenKwaliteitsborgingbetonindustriemiddelbaarberoeps- Leidinggeven en lager- enmidden-onderwijs (MTS) elernentaire bedrijfs- kaderkundeTabel 3Kernpunten uit de norm NEN 2646kernpunten uit de norm NEN 26461. vastleggen kwaliteitssysteem2. personele organisatie3. eigen beoordeling kwaliteitssysteem4. voorbereidende activiteiten5. instructies6. registratie7. corrigerende maatregelen8. ontwerpbeheersing9. beheersing documentatie10. beheersing keurings- en meetmiddelen11. kwaliteitsbeheersing toegeleverdeprodukten en diensten12. produktiebeheersing (procescontrole)13. doorafnemer toegeleverde produkten(ingangscontroie)14. keuring gereed produkt (eindcontrole)15. steekproefprocedures16. afwijkende goederen17. aanduiding keuringsstadium18. bescherming en handhaving kwaliteit19. nazorgCementXXXVII (1985)nr. 4betontekenenbetonlaborantmicrocomputersgrondmechanicakwaliteitscontroleurs, uitvoeringbekistingenproduktiechefs, uitvoering voorspan-keurmeesters techniekcomputerkundebetonconstructeur/tekenaarMantelcontractIn 1979 sloten KOMO en BFBN het zogenaamde mantelcontract. KOMO en BFBN sprakenhierin de intentie uit zich te beijveren voor certificatie. Daarbij werd aangetekend dat erduidelijk een maatschappelijke behoefte aan een certificaat voor deze of gene produktgroepaanwezig moest zijn. Verder werd afgesproken dat een certificatenregeling steeds in overlegmet de betreffende fabrikantengroepering zou worden gerealiseerd.De eerste certificatenregelingen die in de geest van dit contract tot stand kwamen, waren deattesten met certificaat voor systeemvloeren. In die contekst zijn ook de attesten voor bouw-blokken en -stenen en de certificaten voor duikerelementen tot stand gekomen.Kwaliteitszorg anno 1985Opleiding Kwaliteitsborging BetonindustrieIn 1980 gaf het NNI de normen 'Kwaliteitsborging' NEN 2646 tlm 2648 uit. Deze normenbeschrijven de algemene voorwaarden die aan kwaliteitssystemen zijn te stellen (tabel 3).Kwaliteitssystematiek houdt in een integrale aanpak van kwaliteitszorg binnen het gehelevoortbrengingsproces. Deze normen zijn opgesteld naar analogie van de bekende AOAP's(Allied Ouality Assurance Publications) 1, 4 en 9.Om bij deze ontwikkeling aan te sluiten, werd in samenwerking met de Stichting Kwaliteits-dienst voor de Industrie (KOl) de cursus Kwaliteitszorgfunctionaris omgewerkt en uitgebreidtot de huidige cursus Kwaliteitsborging. Deze cursus vereist een MBO-niveau als vooroplei-ding. opleiding wordt in 12 mondelinge lesdagen gegeven in het BFBN-ontmoetingscen-trum te Woerden. In de lessen komen onder rneer[de normen 'Kwaliteitsborging' uitgebreidaan de orde. De organisatie van de kwaliteitszorg krijgt ruim aandacht. Het gebruik van ondermeer het Ishihawa-diagram en de toepassing van statistische methoden, zoals de Pareto-analyse, worden geleerd. Kortom, aan probleemanalyse wordt veel tijd besteed. De uitgebrei?deIKB-schema's en de praktische meetinstructie completeren het programma.Certificatie en IKB-schema K.19Het IKB-schema K.19 is in samenwerking tussen KOMO en fabrikanten van systeem vloeren,bouwelementen, heipalen en duikerelementen tot stand gekomen. Het is op dit ogenblik hetmeest complete IKB-schema ten behoeve van de interne kwaliteitsbewaking binnen prefab-betonfabrieken.De opgedane ervaring met het certificaat van Vervaardiging en de attesten met certificaatvoor systeemvloeren, heeft ten dienste gestaan bij de certificatie van bouwelementen vanbeton. De sectorverenigingen BEVLON (vloeren) en BELTON (bouwelementen) hebben geza-menlijk met de attesten- en certificatencommissies AC02 en C04 dit schema verder bijge?steld. Dit schema vormt een uitstekend basisdocument voor de certificering van.systeem-vloeren en bouwelementen (tabel 4).Ten aanzien van het laboratorium en bijzondere vakbekwaamheden zijn speciale voorwaar-den geformuleerd. Het autoriseren en beheer van de werktekeningen zijn in de certificaten-regeling als onderdeel van belang aangemerkt. Deze certificatenregeling omvat het geheleproduktieproces van de betreffendebedrijven. Het verleende certificaat geeft in het aanhang-sel een beschrijving van het toepassingsgebied, zoals voor welke pronukten en in gewapendof voorgespannen beton.Deze certificaten zijn dus geen produktcertificaten in de klassieke zin, maar feitelijk produk-tiecertificaten. Dit verklaart de toenemende vraag in bestekken naar produktenuit gecertifi-ceerde fabrieken.259Tabel 4Gedeelte van het onderdeel Produktie vanhet Raamschema InterneKwaliteitsbewaking (K.19). Het totaleRaamschema omvat de onderdelenLaboratoriumlmeetapparatuur, Doseer- enmengapparatuur, Controle en opslag vanmaterialen, Beton, Produktie en GereedproduktOntwerp NPR 2889, maximaal toelaatbare maatafwijkingenBij de aanvang van de certificatie van systeemvloeren zijn de fabrikanten overeengekomenin hun eigen bedrijven volgens stringente afspraken gedurende twee jaar meetgegevens teverzamelen. Deze gegevens zijn door een werkgroep van BEVLON uitgewerkt. Ook BELTONheeft onder haar leden nog een enqu?te naar meetresultaten gehouden. AI deze gegevenszijn ingebracht in de NPR 2889, die zich thans in de laatste kritiekfase bevindt.Zoals reeds eerder gesteld, zal deze NPR uitgaan van het 98%-spreidingsgebied.Certificatie en produktnormenOok bij de betonstraatstenen en tegels en banden zijn de IKB-schema's aangepast. Deproduktnormen zijn herzien. De externe controle door KIWA op de interne kwaliteitsbewakingbinnen deze fabrieken legt inmiddels ook andere accenten. Hier is eveneens meer dan voor-heensprake van algehele procescontrole naast de beoordeling van het gerede produkt. Defrequenties van die externe controlebezoeken zijn derhalve in overeenstemming gebrachtmet de eigen verantwoordelijkheid van de producent voor zijn interne kwaliteitszorg.Kosten van kwaliteitszorgIn 1982 is binnen de BFBN een methodiek ontwikkeld om kwaliteitskosten die verscholenzitten in de bedrijfskosten, te kwantificeren en te kwalificeren. Deze methode is kortwegKKO genoemd en wordt inmiddels met veel succes ook in andere branches toegepast.Waarom een kwaliteitskostenonderzoek? NEN 2646 t/rn 2648, de normen Kwaliteitsborging,zijn opgesteld voor het gezamenlijke bedrijfsleven. Ze hebben een zeer algemeen en abstracthoofd-groepwat moet wordengecontroleerdwaarop moet wordengecontroleerdhoe moet wordengecontroleerdhoe vaak moet wordengecontroleerdnotatieproduk-tiemallen vlg. VB art. C-805.2 visueel dagelijks, elke mald.m.v. meting aan de hand van bij elke nieuwe mal enattest en/ofgeaut. tekeningen ingrijpende wijzigingneenjawapening- aanbrengenjuiste verwerkingbekistingsolievlg. VB art. A-803visueelvisueeld.rn.v, meting a.d.h.v. attesten/of geaut. tekeningendagelijks, elke maldagelijks, elke malafhankelijk van visuelebeoordelingneenneenneen- dekking- hechtlassenkrachtlassenbeoogde waarde vlg. speet- d.m.v. metingficatie en VB art. A-707hoedanigheid v.d. lassen visueelvlg. VB art. A-801 ,A-802 visueelbij zelf lassen:mechanischbij extern lassen:verificatie keuringsrapportleveranciermechanischdagelijks, elke maldagelijksdagelijksvlg. VB art. A-801.2.5,A-802.2elke leveringafhankelijk van visuelebeoordelingneenneenneenjajajarichten torsieplekkenmechanischeeigenschappen vlg. NEN6008visueel ??nmaal per dag neenjavoorgerekt staalvoorspanstaal juiste ligging van het visueelvoorspanstaal a.d.h.v. attesten/of geaut. tekeningenverontreinigingen en aan-tastingen vlg. VB art. F-820d.m.v. metingelke baan of mal voorelk stortafhankelijk vanvisuelebeoordelingneenneenvoorspankrachten/of verlengingbeoogde waarde d.m.v. meting verricht opmeerderedraden/strengenten minste ??nmaal per twee jaweken per baan of per malverankerenCement XXXVII (1985)nr. 4verontreiniging en slijtage260visueel dagelijks jakarakter. De aansluiting naar individuele bedrijven verloopt problematisch vanwege het wei-nig specifieke karakter van de normen. Bovendien ontbreekt in de individuele bedrijven veelalhet inzicht in de noodzaak of de wenselijkheid om deze normen in te voeren.Een en ander was aanleiding om te onderzoeken of het verzamelen en analyseren van kwa-liteitskosten een middel zou kunnen zijn om de kloof tussen theorie en praktijk te dichten.Immers, een onderzoek naar kwaliteitskosten in het individuele bedrijf brengt aan het lichtof de noodzaak bestaat tot een gerichte inspanning voor een betere systematiek van kwali-teitsborging. Dit inzicht draagt in belangrijke mate bij tot de motivatie om bestaande syste-men te verbeteren. Bovendien geeft een kwaliteitskostenonderzoek inzicht in eventuele knel-punten. Het kennen en doorgronden hiervan vormen een uitstekend uitgangspunt voor selec-tieve verbeteringsacties. Juist bij het selectief veranderen of opnieuw opzetten van systemenvoor kwaliteitsbeheer kunnen de genoemde normen als ideaal denkmodel goede dienstenbewijzen.Kwaliteitszorg in de toekomstIntegrale kwaliteitszorgUit het voorgaande moge blijken, dat de fabrikanten in de betonindustrie heel wat gelegenis aan de zorg om kwaliteit. Ligt bij de IKB-schema's het accent nog vooral op het fenomeencontrole, thans is in toenemende mate sprake van een meer integrale aanpak van de kwali-teitszorg.Integrale kwaliteitszorg houdt in een georganiseerde zorgvuldigheid van werken. Met anderewoorden: een systematische aanpak - door alle medewerkers van hoog tot laag - van dezorg om de kwaliteit van het gehele voortbrengingsproces. Het voortbrengingsproces is eenlogische aaneenschakeling van disciplines, die elk voor zich een specialisme vertegenwoor-digen. Dit specialisme komt vooral tot gelding bij gemotiveerde mensen.MotivatieMotivatie heeft betrekking op de factoren die de keuze, de kracht en de volharding vandoelgericht gedrag bepalen. Het gaat om al datgene wat de mensen in beweging brengt enbijdraagt tot zijn gedrag. Het is wel duidelijk dat dit gedrag gericht is op zijn behoeftebevre-diging.2Kwaliteitskosten in relatie tot dekwaliteitsindex--------A--------Gedragswetenschappelijk is hierover al veel studie verricht en er bestaan dan ook tallozebehoeften-theorie?n, maar geen ervan is allesomvattend. De meest bekende behoeften-theorie - in samenhang met werkorganisaties - is wel de behoeften-theorie van Maslow.Uitgangspunt in zijn theorie is dat mensen voortdurend in een gemotiveerde toestand zijn,maar dat de aard van de motivatie varieert [2].Zo dienen de door Maslow genoemde ego-behoeften bij produktiemedewerkers een sterkestimulans te krijgen. Voor het lager- en middenkader ligt die behoefte er duidelijk en dientingevuld te worden. Bij het hoger kader speelt dit motief als regel geen hoofdrol meer. Dezelfactualisatie-behoefte daarentegen begint nu te groeien bij het lager- en middenkader enis voor het hoger kader reeds in sterke mate aanwezig.Een andere moderne onderzoeker is Herzberg. Hij spreekt over functieverrijking. In zijn be-schouwing Over de relatie mens en zijn werk spreekt hij over een nieuwe management-stra-tegie. Hij stelt dat de mens over het algemeen niet ontevreden is met het bedrijf, maar welmet de manier waarop hij in het bedrijf kan functioneren. Motiverende aspecten zijn onder-meer de inhoud van het werk, opleiding, erkenning en verantwoordelijkheid. Demotiverendezaken kunnen zijn o.a. slecht ondernemingsbeleid, falende procedures en gebrekkigecom-municatie.Het gaat te ver om in dit verband nog uitgebreider op actuele zaken als motivatie en functie-verrijking in te gaan. Met betrekking tot kwaliteitszorg geldt de vraag: hoe speelt de Neder-landse betonindustrie hier in de naaste toekomst effectief op in?95preventie90beoordelingKwaliteitsplan BetonindustrieIn 1984 startte het Kwaliteitsplan Betonindustrie. De branche ontving hiervoor ruime finan-ci?leondersteuning van het Ministerie van Economische Zaken. In het Kwaliteitsplan zijndrie fasen te onderscheiden:a. Kwaliteitskosten onderzoek KKO;b. Follow-up KKO;c.lnvoering en evaluatie van kwaliteitssystemen.Kwaliteitskosten OnderzoekHet KKO is een pragmatische benadering om kwaliteitskosten zichtbaar te maken. Dezeworden gerubriceerd in preventiekosten, beoordelingskosten, interne en externe faalkosten.Hieraan doen ruim 40 bedrijven mee. Bij 30 bedrijven heeft dit onderzoekreeds plaatsgevon-den.Nu al kan worden geconcludeerd dat in zijn algemeenheid te weinig wordt ge?nvesteerd inpreventie-activiteiten. Het is duidelijk (uit figuur 2 die door de onderzoeksresultaten wordtbevestigd) dat door het doelgericht opvoeren van de preventiekostende beoordelings-enfaalkosten zullen afnemen met als resultaat een lager niveau van de totale kwaliteitskosten.Dit streven is zeker de moeite waard. Immers een hogere kwaliteitsindex levert tot een bepaal-de hoogte een produkt op dat:Cement XXXVII(1985) nr. 4 2613Doelboom kwaliteitsbeleidbron: Iit. 2Cement XXXVII (1985)nr.41.beter (= met een hogere trefkans) voldoet aan de gestelde eigenschappen;2.tegen een lagere kostprijs (=fabricagekosten inclusiefkwaliteitskosten) wordt geproduceerd;3. met een grotere zekerheid op tijd wordt geleverd.Per definitie zijn preventiekosten alle kosten die verband houden met de opzet, invoeringen instandhouding van het te hanteren systeem. Men kan ook zeggen dat het alle activiteitenen maatregelen betreft die gericht zijn op de kans op verkleining van afwijkingen in hetproces. De belangrijkste gereedschappen om dit te realiseren zijn:A. kennis in de vorm van voldoende opleiding en instructie (door zelfbeoordeling actief-corrige-rend optreden);B. goede wil in de vorm van voldoende motivatie, om door middel van participatie het gesteldedoel te bereiken.Figuur 3 geeft goed de werking van dit hele mechanisme weer.hoofddoel van .,?." lijn is de kwaliteitszorgop andere" tussendoelenFotlew-up KKOHet KKO is geen doel op zich. Het is een middel voor meer aandacht voor een integraleaanpak van kwaliteitszorg. Uit de gevonden trends en knelpunten worden maatregelen terverbetering geformuleerd. Maatregelen die in het organisatorische vlak liggen of puur tech-nische verbeteringen betreffen. In alle gevallen zullen zij leiden tot systeemverbeteringen.In deze tweede fase kan gebruik gemaakt worden van externe adviseurs. Dit gebeurt ook.Over het algemeen echter nemen de bedrijven de zaken zelf ter hand. Dit juichen wij ooktoe. Want het is juist de zelfwerkzaamheid die de brug slaat tussen alle theorie?n en filoso-fie?n over kwaliteitsborging en de praktijk van alledag. Doen is belangrijker dan al het vrijblij-vende gepraat over kwaliteitssystematiek.Dat praktisch bezig zijn met verdieping van de kwaliteitssystematiek blijkt geen eenvoudigezaak. Het is een lange weg, die stap voor stap wordt afgelegd.Invoering en evaluatie van kwaliteitssystemenDe zorg om kwaliteit van de bedrijfsorganisatie is veel meer dan de zorg om het IKB-schema.Dat is onderkend. Maar invoering van een goed functionerend kwaliteitssysteem, zoals be-schreven in de normen, vergt tijd en bovenal veel energie. Essentieel voor de instandhoudingvan een goed functionerend kwaliteitssysteem zijn de 'eigen beoordeling' en een goede'kwaliteitsbeheersing'. Hierbij speelt de inbreng van elke individuele medewerker door mid-del van zijn bijdrage aan het voortbrengingsproces, zijn eigen controle op basis van voldoen-deopleiding en voldoende motivatie een belangrijke rol. In toenemende mate zal de contro-lefunctie van de kwaliteitsdienst afnemen ten gunste van meer preventie-activiteiten. Derealiteit gebiedt te zeggen dat het in dat geval noodzakelijkzal zijn het gemiddelde opleidings-niveau, zeker van het middenkader en produktiemedewerkers, omhoog te brengen.BedrijfskringenBedrijfskringen zijn ontstaan in Amerika, tot volle bloei gekomen in Japan en thans ook totontwikkeling gekomen in Europa. Een bedrijfskring beoogt - via georganiseerde participatiein het oplossen van problemen - het scheppend vermogen en de vindingrijkheid van deproduktiemedewerkers tot hun recht te laten komen ente benutten. Het is een kleine, officieelgeorganiseerde, groep bedrijfsmedewerkers van een bepaalde afdeling, die op basis vanvrijwilligheid problemen onderkennen, kiezen, analyseren en oplossen, de oplossing presen-teren aan het hoger kader en zo mogelijk de oplossingen invoeren. Wanneer op een systema-tische wijze een integrale aanpak van kwaliteitszorg binnen de organisatie wordt gebezigd,dan kunnen bedrijfskringen een positieve bijdrage leveren.Aan bedrijfskringen ligt een speciaal opleidingsprogramma ten grondslag, dat er in voorzietde deelnemers op hun niveau voldoende te scholen (ook statistisch) om daarna met behulpvan een begeleider (mentor) effectief werkzaam te kunnen zijn. Het opleidingsprogramma2621 DOORBRAAKOPLOSSINGENOPSPORING OP HOUOEN?VANPROBLEEM OORZAKEN VERBETERDESITUATIE----.ClJFERS ALSSTUURMiDDELHET AlTIJD BETERMARKETINGWERKV?ORBEREIOJNG - - 'EN ORGANISATIE?QNTWIKKEUNGVERWERVENVAN MATERIAALMATERIEEL. OIENSTEN. 11PERSONEEL4Structuur van het programma 'Kwaliteit opalfe fronten'kan aangekocht of in eigen bedrijf gerealiseerd worden. Alvorens bedrijfskringen in te voeren,moet de bedrijfsorganisatie wel rijp worden gemaakt voor deze aanpak. Want: inspraakzonder inzicht leidt tot uitspraak zonder uitzicht.Kwaliteit Op Alfe Fronten (KOAF)Ten behoeve van het hoger- en middenkader (in het algemeen) is door de8tichting Kwalltelts-dienst KOl te Rotterdam een verdergaand opleidings- en actieprogramma ontwikkeld, metde nadruk op actie. In het kader van het Kwaliteitsplan Betonindustrie zal KOAF wordeningezet.Oe doelstelling van 'Kwaliteit op alfe fronten' is: kwaliteit om het totale functioneren van hetbedrijf te verbeteren (fig. 4). Het belangrijkste verschil met de bedrijfskringen bestaat hierindat het een multi-disciplinaire aanpak betreft via zgn. projectgroepen. Eenstuurgroep formu-leert de projecten, die in projectgroepen worden uitgewerkt (fig. 5). Oe vrijwillige basis isthans niet meer aanwezig en er wordt een zwaar accent gelegd op de individuele zelfwerk-zaamheid.Het opleidingsprogramma kan eveneens aangekocht en in eigen bedrijf gerealiseerd worden.Het KOAF-programma bestaat uit een serie van 14 audiovisuele banden, waarin de totalestructuur door middel van twee aan elkaar gekoppelde circuits van elk zeven modulen wordtuiteengezet.directie5Schematisch overzicht van de relatieBedrijfskringen - KOAF stuurgroep,-IIIprojectgroep'- - - -projectgroep ---IbedrijfskringII'- -.-bedrijfsleiding+ hoofden stafdienststafmedewerkers+ (lijnlchefsdirect leidinggevendenuitvoerendendoelgroep opleidings-programma kwaliteitop alle frontendoelgroep bedrijfskringenopleidingsprogrammaCement XXXVIf (1985)nr. 4Kwaliteitszorg en informaticaBinnen de betonindustrie is thans slechts op zeer beperkte schaal informatica in de kwali-teitszorg ingevoerd. In de toekomst zal dit punt beslist meer aandacht krijgen.Tot slotHet Kwaliteitsplan Betonindustrie loopt tot en met 1986. Oederde fase zal dan zijn ingezet.In het plan zijn aanzetten gegeven tot de invoering van kwaliteitssystemen en realisatie vankwaliteitsborging. Wanneer zal een en ander werkelijk gerealiseerd zijn? 1991 is een streef-datum. Het lijkt nog ver weg, maar is toch al dichtbij.Literatuur1.A.J.M.Koemans en M.E.M.E. van Kuik, Onderzoek naar maatafwijkingen bij vooraf vervaar-digde betonelementen en het vaststellen van fabricagetoleranties; Cement 28 (1976), nr. 9,blz. 380-3842.Handboek Kwaliteitsbeleid - deel I; uitgave Kluwer-KOI3. KOI-Kringkrant; KOl, Rotterdam4. KOI-Ooorbraak-krant; KOl, Rotterdam263