Historie verbeeld in beton8201340beton in beeldbeton in beeldHistorie verbeeldVersterking waterkering Scheldeveste BreskensHistorie verbeeld in beton 82013 41De zeedijk langs de Schelde bij Breskens is aangepast aan denieuwe eisen. Dit was het moment om techniek en historie tecombineren tot een unieke waterkering die veilig ?n mooi is. Hetspeciale aan de plek is de ligging van fort Frederik Hendrik directachter de zeewering. De dijk ligt op de plek van de voormaligekanonbatterij en volgt de flauw gebogen vorm. De vloeiendslingerende 500 m lange dijk bestaat uit rode betonzuilen eneen prefabbetonnen muur voorzien van teksten en patronen.11 Zeewering gezien vanaf de Scheldefoto's: Parklaan landschapsarchitectening. Marcel eekhout BntParklaan landschapsarchitectenin betonHistorie verbeeld in beton8201342beton in beeldCocreatieIn het kader van het tweede Hoogwaterbeschermingspro-gramma van de rijksoverheid worden verspreid langs deNederlandse kust de `Zwakke Schakels' aangepakt. Zeewerin-gen worden versterkt en verhoogd, zodat zij voldoen aan dehuidige norm om een superstorm te weerstaan. Voor hetonderdeel Scheldeveste bij Breskens was de opgave eenontwerp te maken waarin de historie van deze plek totuitdrukking komt.Technisch en esthetisch ontwerpOmdat de vaargeul dicht aan de kust ligt en er achter de dijkhuizen staan, was de ruimte beperkt om de zeewering te verho-gen ?n te verbreden. Gekozen is voor een getrapte dijk vanbetonzuilen en een T-element van 2 m hoog in de kruin van dedijk (fig. 3). Het bovenste deel van dit element vormt een 1 mhoge muur. Direct achter de muur ligt een voet- en fietspad.Een deel van de betondijk ligt onder het zandstrand. Door decombinatie van de muur en de betonnen dijk past de zeeweringin de beschikbare ruimte.In het uiteindelijke plan is dit technische ontwerp verder uitge-werkt met het gegeven van de kanonbatterij en de historie vanhet fort. De dijk aan de kant van de Schelde is opgebouwd uitbetonzuilen die een roodbruine kleur hebben gekregen, zodatde dijk refereert aan de oude vestingmuren. De toegepastehydroblocks zijn door en door gekleurd met ijzeroxide, wat eenduurzame kleur oplevert. Het reli?fpatroon van de hydroblockszorgt voor het dempen van de kracht van de golven ?n hetlevert een prachtig patroon met mooie schaduwwerking op.De muur is het hoogtepunt van het project. Deze is 500 m langen bestaat uit 132 prefab elementen die bijna allemaal verschil-lend zijn. Het was de bedoeling de elementen met houtenbalken met elkaar te verbinden. Om de muur een krachtig enrobuust karakter te geven, heeft de muur uiteindelijk eenbetonnen `deksloof' van 30 cm breed gekregen. De muurdelenhebben aan beide kanten een visbek en zijn `verbonden' dooreen kunststofstrip (hakorit) (foto 2).Waterkerende muur met informatieDe muur is een informatiedrager. Aan de zijde van de Scheldestaan in grote letters de verschillende fortnamen op de muur.Naast de letters is een reli?fpatroon opgenomen met figurenvan het fort met batterij.232 De muurdelen hebben aan beide kanteneen visbek en zijn`verbonden'door eenkunststofstrip3 Doorsnede Scheldevestebron: Parklaan landschapsarchitectenHistorie verbeeld in beton 82013 434 Bekisting met NOEplast-patroon van het fort5 Proefstort54Historie verbeeld in beton8201344beton in beeld6Hergebruik fort bij bescherming tegen vijandenOp basis van de historische verkenning bleek dat de waterkeringop deze plek een lange historie heeft. De waterkering en het fortachter de dijk zijn verschillende keren aangepast en hergebruiktbij de bescherming tegen steeds weer andere vijanden. LodewijkNapoleon heeft na de invasie van het Engelse leger in 1809 deStelling van Breskens gebouwd. Een van de onderdelen was eenfort bij Breskens met een batterij voor het opstellen van kanon-nen gericht op de Schelde. Het fort werd in de loop van degeschiedenis in verschillende oorlogen gebruikt en kreeg steedseen andere naam. Fort Imp?rial in de Napoleontische tijd en fortFrederik Hendrik tijdens de afsplitsing van Belgi?. In de TweedeWereldoorlog was het een onderdeel van de Atlantikwall. In hetkader van de`Zwakke Schakels'heet dit onderdeel ScheldevesteBreskens, nu met het water als vijand. De dijk is verschillendekeren opgehoogd, waaronder natuurlijk tijdens de Deltawerken1990 en het afgelopen jaar. Van het oorspronkelijke fort achterde dijk resteert slechts een deel van de gracht.Aan de landzijde zijn de namen en de redenen van verdedigingvan het fort aangegeven, zoals `1809 invasie Engelsen' en `1810Fort Imp?rial'. Het reli?fpatroon bestaat aan deze zijde uitkanonnen die als het ware zijn gericht op de Schelde. De lettershebben aan de landzijde kleinere afmetingen, omdat de prome-nade direct achter de muur ligt.UitvoeringDe letters zijn 8 mm diep, wat overeenkomt met de plaatdiktevan het bekistingshout. Alle letters konden hierdoor opeenvoudige manier worden gemaakt. Een voordeel van dezediepte is dat het patroon een goede diepte heeft om doormiddel van schaduwwerking zichtbaar te zijn.De figuren zijn ingewikkelder met een fijn patroon en verschil-lende diepten. Ze zijn gemaakt van rubber (NOEplast) (foto 4).Om met deze patroondiepte voldoende betondekking op dewapening te krijgen, is de muur 1 cm dikker gemaakt dan hettechnische ontwerp oorspronkelijk aangaf.Omdat de prefab elementen verschillend in maat en patroon-vorm zijn, zijn speciale beweegbare mallen met cassettesgemaakt waarvan de kopschotten konden worden verplaatst.Hierdoor was het mogelijk de unieke bochtstalen en verschil-lende lengten te maken. Voorts zijn proefstorts gedaan (foto 5)om er zeker van te zijn dat de reli?fs van het fort met batterij ende kanonnen goed zouden lossen en ook visueel goed zoudenzijn. Het zelfverdichtend beton bestaat uit een speciaal mengselmet meer hoogoven- dan portlandcement, waardoor het betonbestand is tegen chloride-indringing.Veilig, mooi ?n educatiefHet resultaat is een veilige ?n mooie waterkering. Het fiets-wandelpad is een echte promenade. De brede deksloof wordtgebruikt om op te zitten, mensen leunen op de muur en kijkenuit over de Schelde. Zowel vanaf het strand als vanaf de prome-nade worden de teksten gelezen. Nu de waterkering klaar is, ishet een bezienswaardigheid geworden om vanuit het dorp naartoe te lopen. proJectgegevensproject Versterking waterkering Scheldeveste Breskenstechnisch ontwerp Waterschap Scheldestromen en Grontmijintegraal ontwerp Parklaan landschapsarchitectenhistorisch onderzoek RAAP Archeologisch Adviesbureaubekisting Modelmakerij Noord Nederlandstructuurmatten NOE-Betonvormgevingproductie betonelementen Fassaert Betonproductie hydroblocks Haringman Betonwarenuitvoering Aannemerscombinatie Zeeuwse Stromen6 Zicht vanaf het fiets- enwandelpad