ir.A. van der Niet *directeur Ingenieursbureau Bouvy, Van derVlugt en Van der Niet, Scheveningen*Bewerking van gegevens ontleend aanTRAVAUX', maart 1970: 'Ouvrages duBoulevard p?riph?rique de Paris'Al1Overzicht ringboulevard om Par?s2Situatie van de gereedgekomen werken inhet noordel?k deel van de ringboulevardEnkele werken in deParijse ringboulevardUD.C.624.21.012.46:624.072.2Uitvoering viaducten en bruggen met behulp van voorgespannen beton en geprefabriceerdeliggersInleidingDe ringboulevard in Parijs zal na voltooiing, alle belangrijke toegangswegen tot de stadverbinden en aansluiting geven op de autosnelwegen. Voor de aanleg wordt, evenals voorde kleine ring in Antwerpen, gebruik gemaakt van de terreinen van de voormalige vesting-werken, die als een gordel om de stad liggen.Het voornaamste probleem wordt gevormd door zowel het grote aantal radiale verkeers- alsspoorwegen dat gekruist moet worden, om niet te spreken over de talloze leidingen voorwater, elektriciteit, gas, telefoon, olie, enz. Deze leidingen moesten worden ontweken ofomgelegd, zonder de functionering ervan te onderbreken.Fig. 1 geeft een overzicht van de ringweg en de aanduiding van de gedeelten die gereed,in uitvoering of in voorbereiding zijn. Spoorlijnen, eindstations en autosnelwegaansluitingenzijn schematisch aangegeven. De Seine wordt door de ringboulevard tweemaal gekruist,stroomop- en stroomafwaarts, via de bruggen Pont Aval en Pont Amont. In dit artikelworden twee belangrijke onderdelen van de ringweg beschreven die kort geleden gereedkwamen, nl.:1. Het gedeelte van de boulevard tussen de Porte Saint-Ouen en de Porte d'Asni?res.2. De Pont Amont.1. De ringboulevard tussen Porte Saint-Ouen en Porte d'Asni?resDit noordelijk gedeelte van de boulevard is verdeeld in drie percelen, te weten:a. Porte Pouchet;b. Batignolles;c. Porte Clichy;en beslaat een totale lengte van ca. 2100 m (fig. 2). Deze indeling is bepaald door detotaal verschillende aard van de constructies, wegens plaatselijke omstandigheden. Depercelen zijn afzonderlijk aanbesteed, waarbij de percelen a en b aan ??n aannemer zijngegund, in verband met de door hem voorgestelde uitvoeringswijze, waarop later wordtingegaan.Cement XXII (1970) nr. 8 313JDwarsdoorsnede van het viaductPorte Pouchet4Stortschema in drie fasen van het r?dek,b? viaduct Porte PouchetFunderingsconditiesDeze lopen sterk uiteen. Waar kalksteenlagen van voldoende dikte op geringe diepte aan-wezig waren, zijn de kunstwerken op staal gefundeerd, met een toelaatbare gronddruk van3 tot 3,5 kgf/cm2? Waar deze gunstige omstandigheden ontbraken, is een fundering toegepastop boorpalen met diameters van 0,65, 1,00 en 1,20 m. Noodgedwongen is soms gefundeerdop mergel- en kiezelmergellagen, die veel scheuren vertoonden. In dat geval is een buisingestort, ruimte biedend om onder de paal een injectiegat te boren tot ca. 12 m onder devoet. De mergelIagen zijn daarna via de buis ge?njecteerd met een mengsel van zand,cement en vliegas. Per paal heeft men daarbij hoeveelheden injectiespecie vari?rend van10 tot zelfs ruim 200 ton gebruikt.Bij tussenliggende slappe lagen heeft men de wanden van de boorgaten moeten steunenmet dikspoeling (bentoniet). Op andere plaatsen is een boorbeitel ingezet om dunne maartoch harde lagen zandsteen te doorbreken.a. De kunstwerken b? de Porte PouchetHet hoofdkunstwerk heeft een totale lengte van 340 m, opgebouwd uit overspanningen van25 tot 40 m.De dwarsdoorsnede van het dek (fig. 3) bestaat uit 8 langsribben, breed 0,70 m, hart op hart4,35 m, verbonden door een dekplaat, die in dikte verloopt van 0,22 tot 0,34 m bij de aan-sluiting aan de ribben. Aan het ene uiteinde is het dek verbreed van 34,50 m tot 49,50 m,waarbij het aantal ribben toeneemt tot 11. De totale constructiehoogte is 1,80 m.De tussensteunpunten bestaan uit twee op staal gefundeerde pylonen met achthoekige door-snede. Daarop rust een zware, in het dek opgenomen dwarsdrager die 2,50 m breed is.De opleggingen op de vijf centrale pijlers bestaan uit rubber-opleggingen, die op de overigesteunpunten zijn teflon-gHjdopleggingen. Het ter plaatse gestorte brugdek is in langsrichtingvoorgespannen met Freyssinet-kabels 12 X ~".De aannemer, die een gedeelte van het dek noodgedwongen als werkterrein moest gebrui-ken voor het vervaardigen van voorgespannen liggers ten behoeve van het aansluitendeviaduct Batignolles, heeft om die reden eerst 3 velden over de volle breedte gestort. Deoverige 7 velden zijn in twee fasen gestort, elk over de halve breedte, waarbij de stalenbuissteiger zijdelings verschoven is. De dwarsdragers boven de pylonen zijn gelijk met deeerste halve breedte meegenomen ten behoeve van de stabiliteit.Bij het storten is om de 30 meenkrimpvoeg van 1 m breedte opengelaten, die pas kortv??r het aanbrengen van de voorspanning is gevuld. De uitvoering in 3 fasen (fig. 4) vergdesjJeciale voorzieningen voor de voorspanning. Na storten en verharden van de eerste drievelden zijn de kabels in dat gedeelte gespannen en verankerd en voor de overige veldenverlengd met behulp van koppelingen (STUP).Onze Franse vakbroeders, die hun Freyssinetkabels nog steeds inclusief kabelomhullingI' PH.t\SECement XXII (1970) nr. 8 314, 25.00, 32.212" et 3'PHASEi Ij! lij 'jl '!' Ij'i I i I I I39.~4?:c ]~.zL:?_~~,3L~;'?----~o..Q-'L?{_3P18"l.27.55/6Ligging voorspankabels in de liggers viaductBatignolJes5Rijdek viaduct Porte Pouchet na tweede fase;de dwarsdragers boven de tussensteunpun-ten zijn reeds over de volle breedte aanwezig1e PHASE 2e PHASE7Dwarsdoorsnede over rijdek viaductBatignolJes; koppelingsmethodenbij toekomstige verbredingen (fase 2)?~i'?'Q/!CD ..----,"~\/'-+ I LV'-j.'~,:'(.. --'::t'tL ~pvplcur;-~Cement XXII (1970) nr. 8plaatsen (naar onze opvattingen onnodig gecompliceerd), moesten voor de derde fase dekabels invoeren n? het plaatsen van de kabelomhulling, daartoe gedwongen door de aan-wezigheid van de dwarsdragers (fig. 5). Het is helaas niet bekend of deze werkwUzehun sympathie gewonnen heeft.b. De kruising van de begraafplaats BatignollesDit viaduct heeft een totale lengte van 438,70 m, bU een dekbreedte van 35 rn en bevat 2overspanningen van 32,10 m en 10 van 35,81 m. Het plaatsen van tUdelUke tussensteunpuntenbuiten de definitieve pUIers was niet toegestaan, waarmee ter plaatse storten vrUwel uitge-sloten was. Voorgeschreven was dan ook het toepassen van geprefabriceerde liggers, diemet behulp vaneen lanceerbrug geplaatst moesten worden. De liggers bezitten een hoogtevan 2 m en zUn voorgespannen met 14 Freyssinetkabels 1208 mm, waarvan de helft op dekop en de helft in de bovenflens is verankerd (fig. 6).De bekende Franse manier omde kabels in groepen van vier te rangschikken zonder tussen"ruimte, treffen we ook hier aan. De lijfdikte verloopt van 0,18 naar 0,36 m. Dwarsdragers zUnalleen toegepast boven de opleggingen. Daartussen vormt de tussen de bovenflenzen ge-storte dekplaat de enige dwarsverbinding.Voorzieningen zUn getroffen om het dek in een later stadium te verbreden ten behoeve vanin- en uitvoegstroken van nieuwe aansluitingen. Figuur 7 laat zien dat voor verbredingenkleiner dan 7 m, op een wapening met zachtstaal in de dekplaat is gerekend. BU verbre-dingen groter dan 7 m zullende in de dekplaat aanwezige voorspankabels met koppelingenverlengd worden.De onderbouwWaar mogelUk bestaan de pUIers uit portalen met rechthoekige stUlen, hart op hart ca. 20 men een voorgespannen bovenregel, in hoogte verlopend van 0,90 tot 2,20 m.Daar bepaalde graven op het kerkhof niet verplaatst konden worden, deden zich bUzondereproblemen voor. Figuur 8 toont in welke bochten de ontwerpers zich figuurlUk, en de con-structie letterlUk gewrongen hebben om gelUke overspanningen te realiseren en toch padente ontwijken en graven te ontzien.PUler 1 heeft een funderingssleuf met gestyleerde S-bocht. De daarop rustende stUlenvanhet portaal staan scheef ten opzichte van de bovenregel, en zUn om die reden in drie delengesneden door middel van staande voegen, ten einde excessieve buig- en torsiemomentente onderdrukken. Franse vindingrijkheid leidde tot de bUzondere vorm van de funderings-sloven van pUler 2, waarvan het bovengrondse gedeelte overigens de normale afmetingenvertoont. Dit laatste kan onmogelUk gezegd worden van pUler 3. Vier dicht opeen staandevierkante kolommen dragen samen een ver uitkragende bovenregel met kolossale afmetin-3158Grillig gevormde funderingen op debegraafplaats Batignolles9P?ler 3-bestaat uit vier dicht opeenstaandekolommen die een ver uitkragende kolossalebovenregel dragen/0Plaatsen van 2 liggers per veld11Over twee vooraf geplaatste liggers wordende liggers voor het uiterste veld getranspor-teerd naar de lanceerbrug9X!l:~e..--?--".gen, 4 m hoog en 5,70 m breed. Foto 9 toont deze stille, doch opvallende getuige van verre-gaande eerbied voor de doden.De voorgespannen balken zijn met rubber-opleggingen op de even pijlers en met betonschar-nieren op de oneven pijlers opgelegd. Het aantal dilatatievoegen is daarmee tot de helftgereduceerd. Niet onvermeld mag blijven dat de asfaltslijtlaag aanvankelijk normaal over devoegen is doorgetrokken. Daarna is de sparing voor de voegconstructie met een diamantzaagingezaagd, waardoor een zeer vlakke overgang is verkregen. De oneven pijlers hebbenalleen een schijnvoeg, die rotatie toelaat.UitvoeringDe voorgespannen liggers zijn vervaardigd in een cyclus van 24 uur, waarvan 15 uur isgebruikt voor de verharding en 9 uur voor alle overige werkzaamheden. De stoomcurvebegint 2 uur na het storten met een temperatuurstijging van 15?C per uur tot 70 ?C, welketemperatuur vervolgens 9 uur constant is gehouden. Daarna werd de verwarming gestaakten de ligger op natuurlijke wijze afgekoeld. Na ontkisten en gedeeltelijk spannen zijn deIig.gers naar de opslag verplaatst, waar, na injecteren en dichtzetten van de sparingen, deliggers gereed zijn voor transport.De liggers zijn, beginnend met het verst verwijderde veld geplaatst, zodat de afbouwwerk-zaamheden zonder hinder of oponthoud doorgang konden vinden. Daartoe zijn over devolle lengte 2 liggers per veld gelegd, voorzien van rails, waarover loopkatten de liggersaanvoerden naar de loopkatten van de dubbele lanceerbrug (foto 10-//).De dekplaat is gestort op een bekisting die verrolbaar over de verzwaarde Iiggervoetenisuitgevoerd. Daaropvolgend zijn successievelijk de einddwarsdragersgestort: De dekplaatvorderde met een snelheid van 1 veld per week door toepassing van ingestorte elektrischeverwarmingsdraden.c. Kunstwerken aan de Porte ClichyHet viaduct ter plaatse van de kruising met Porte Clichy heeft vier overspanningen van25 m, resp. 2 van 26 en 25 m, terwijl de rijdekbreedte 35 m bedraagt. Het rijdek(fig. 12) bestaat uit een 0,90 m dikke voorgespannen plaat. De pijlers zijn opgebouwd uitdrie trapeziumvormige pylonen, rustend op een gezamenlijke, op palen gefundeerde sloof.Na de beschrijving van de onderbouw van het viaduct Batignolles zijn we nauwelijks ver-baasd over de bijzondere vorm van twee der hier toegepaste funderingssloven (fig. 13), dietussen de palen ruimte bieden aan een hoofdrioolbuis en een toekomstige metrotunnel.In de middenberm van het rijdek zijn een aantal gaten gespaard (die voorlopig met beton-platen zijn gedicht) ten behoeve van de kolommen voor een toekomstig viaduct dat op eenCement XXII (1970) nr. 8 316-t~---~1),lOf2:Joorsnede viaduct Porte ClichytL!!.Q..~-----lI , a 1,.,"I~ a; ?.!:.1 ['I:.';'.. ... ..~--':~T~-gm~r-~,--~_z::::1n;I:::::-~Tmr"!Jf.---.-~rr-~-"--"'-~'--,.,.''~-'."..,.--'~~::'~::f':~I11111;',d'/1':25.0026.0026.00hogere verkeersetage zal kruisen. Het rijdek is in drie langs-fasen gestort (fig. 14). TussenBatignolles en Clichy is een 205 m lang verbindingsviaduct aangebracht, dat geen belang-rijke wegen kruist (fig. 15). Deze oplossing (hooggelegen rijdek op kolommen) is verkozenboven een aardebaan tussen keermuren op palen. De ruimte onder het rijdek dient alsgarage voor de voertuigen van de stadsreinigingsdienst. Het rijdek rust op 4 langsribben,die worden gedragen door rechthoekige kolommen hart op hart 7 tot 14 m.Het dek is gestort in 26 fasen met een cyclus van 8 dagen op een verrolbare steiger,waarbij van betonpompen gebruik is gemaakt. Het dek is voorgespannen met kabels vanhet systeem BBRB (oussiron).2. De Pont Amant over de SeineUit de situatie (fig. 16) blijkt dat de brug zelf in een recht trac? ligt, met een kruisingshoekvan 82 (centesimale) graden. Voor het doorgaande verkeer zijn 2 rijbanen, elk met 4 rij"stroken, voldoende. Over een bepaalde lengte aan beide uiteinden zijn extra in- en uitvoeg-stroken nodig. Ter wille van de eenvoud en uit welstandsoverwegingen heeft men in elkerijbaan 5 rijstroken van 3,50 m breedte over de volle lengte doorgevoerd.De ingewikkelde verkeerswisselaars, met name die aan de rechteroever, doen denken aande overeenkomstige situatie bij Brienenoord-Zuid, in de volksmond bekend als de 'pieren-pot'. Bekommerd vraagt men zich af, hoe een weldenkend mens hier zijn weg moet vinden.13Fundering viaduct Porte Clichy14Rijdek Porte Clichy in uitvoering; eerste faseover t van de breedte is gestort (links), voorde tweede fase (rechts) is de steiger reedsverschoven, de derde fase (strook bovenmiddelste rij pylonen) zal het sluitstuk vormen15Langsdoorsnede verbindingsviaduct tussenBatignolles en Clichy~~~~~~~~~~~~~~~~~_ _~~~~~20",-..."",-'~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~-~~---.l. i 11,~T 11 11 n I1-~ti [I 11I,I1 :1 liI I'IF-C =hl~ lil lil~.~ t~ .~~ ~~ '.~.~ ~.~ ~~. M [(=)~~~~ ~.~ G~ g~11 I1 JI ~III 'I ~~ ij~ ~.~ ? ? "'" ~.~ ~ij III UU lrll IJl J"I, ! .~I'.'" :Ii io853' 900 9.ua ? 00 900 '00 .., .. soa '.00 . .... ,Cement XXII (1970) nr. 8 31716Situatie Pont Amont met verkeersemplace-menten aan beide oevers van de SeineIVRYXII"Echongeur deBERCYCHARENTON17Langsdoorsnede Pont AmontCement XXII (1970) nr.8AanbestedingHet bestekontwerp voorzag in een stalen bovenbouw met 8 hoofdliggers in staal St. 52,hart op hart 5,32 m, waarop een dek van gewapend beton, dik 0,20 m wordt aangebracht.De mogelijkheid tot het indienen van alternatieven was opengehouden. Als resultaat van debesteding ontving men:20 inschrijvingen op het bestekontwerp; 16 varianten op het staalontwerp; 4 alternatievenin voorgespannen beton.De aanbieding van Campenon-Bernard werd aanvaard, omvattend een brugdek in voorge-spannen beton, opgebouwd uit gelijmde prefab-elementen, van hetzelfde type als het uit-voeringsontwerp van de Pont Aval.De onderbouw (algemeen overzicht fig. 17)Het uitvoeringsontwerp van de onderbouw volgt voor de steunpunten te land de opzetvan het bestekontwerp. De fundering van de rivierpijlers wijkt daarvan volledig af. Degedurfde en oorspronkelijke conceptie loont alleszins de moeite van een nadere bespreking.Als algemeen funderingsniveau zijn de kalksteen- en krijtlagen op 26 ? 30 m diepte onderhet normale waterpeil gekozen. Boven deze gesteentelagen bevinden zich leem- en slappekleilagen, waartussen een in dikte sterk wisselende laag fijn zand is opgesloten. De bovenstegrondlagen bestaan uit alluviale zandafzettingen.De uitvoeringswijze van de rivierpijlerfundering kan het beste aangeduid worden door eenbeschrijving van de opeenvolgende werkzaamheden aan de hand van fig. 18. Per rijbaanwordt een stalen damwandkuip Larssen 111 van 17,80 X 5,80 m geheid, reikend in de leem-laag tot 19,00 +. Binnen deze kuip worden 2 kleinere kuipen van 4,50 X 3,70 m geheid metLarssen V planken, reikend in de tweede leemlaag tot 8,00 + (op stuit).In de tussenruimte tussen grote en kleine kuipen wordt een 1,50 m dikke betonkoek onderwater gestort. Na verharding wordt de kuip leeggepompt en de grond uit de kleine kuipen'in den droge' ontgraven tot het niveau van onderkant damplanken (8,00 +). Daarna gaatmen voorzichtig verder met ontgraven, waarbij de wanden van de ontgraving successieve-lijk gesteund worden door in het werk gestorte betonringen 0,50 tot 0,80 m hoog, totdat hetvereiste funderingsniveau is bereikt.~~~-~--_.~-----1.- - - __U!A.,SH7i6199318++10,77.'-+10,77!+10.77.'~~~~~~~- ~.~ ~80 -~---+-! ...J.,70 ? B+ -+ + -+ +-t--- 10,00 t 10,00 +-1,-""o,""'OO'----.,t~_1-"'0""_.0"'__0-t-Deze werkwijze is succesvol verlopen voor pijler 3. Bij pijler 2 is aanzienlijke lekkage opge-treden tijdens de ontgraving tussen 13,00 + en 9,00 +, wat te wijten was aan uit het slotgelopen planken in de aldaar aanwezige zandlaag. Aanvankelijk is gepoogd de lekkage opte heffen door injecteren met een cement-klei-mengsel. Het zand bleek echter een te fijnekorrelsamenstelling te hebben. Daarna is overwogen:? injecteren met siliconen en harsen;? bevriezing;? bronbemaling op zandlaag.De laatste methode is gekozen. Het phreatisch oppervlak van de zandlaag bleek onafhanke-lijk van het Seinewater, dank zij de afdekkende leemlaag. Toegepast zijn 10 bronnen metdiepwelpompen. De omhullingsbuis is getrokken, nadat de filterbuis was omgeven metgrof zand ter plaatse van de filteropeningen en met zwelkei ter plaatse van de doorboordeleemlaag. Gedurende 50 dagen is gepompt met een totaal-opbrengst van 50 m"fuur. De fun-deringswerkzaamheden zijn op deze wijze zonder hindernissen voltooid.De pylonen, die elk een kokerligger van het dek dragen, hebben beneden in doorsnede eenafgeknotte ruitvorm, die massief is uitgevoerd in verband met scheepsstoten. Naar boventoe verloopt de doorsnede naar een rechthoekige holle koker, met wanddikten verlopendvan 0,90 m naar 0,60 m. Op de pylonen is plaats voor 2 rijen rubber-opleggingen, waarmeeeen elastische inklemming wordt verzekerd en tijdelijke stempels voor het in balans houdenvan de uitkragingsarmen overbodig worden.De in het zicht blijvende vlakken van de pylonen bestaan uit prefab-betonelementen dik0,13 m waarin wit cement is toegepast, die als buitenbekisting fungeerden. Tijdens de uit?voering van de bovenbouw zijn deze vlakken beschermd met een plastic kleeflaag.CalcoireAI/,vitl/,SfQv.l~e.gloi..3l!.l10rne.soiJIe:.d'/u/euil18Geschematiseerd uitvoeringsplan rivierpijlerDe bovenbouwElke rijbaan is samengesteld uit twee identieke kokerliggers (fig. 19) breed 9,95 m, waar?tussen een voeg van 0,50 m. De lengte van de elementen is 3,33 m; de hoogte verloopt van2,80 m aan de uiteinden naar 4,80 m boven de rivierpijlers. In het veldmidden van de hoofd-overspanning is de hoogte 2,95 m. Boven elke rivierpijler zijn speciale elementen geplaatst,met van gaten voorziene dwarsschotten in omgekeerde V-vorm.Ondanks de in- en uitvoegstroken die over de volle lengte doorlopen, zijn bij de landhoof?den verbredingen van het dek nodig. Aan de linkeroever is de verbreding opgevangen doorde randkokerligger zijwaarts af te buigen. Aan de rechteroever is de verbreding opgevangendoor het aanbreien van een derde lijf. Op deze wijze is het overstek aan de buitenzijdeconstant, hetgeen uit esthetisch oogpunt de voorkeur verdiende.Vervaardiging elementenDe elementen zijn vervaardigd in 2 stalen mallen, elk bestaande uit een vaste zijkist en eenbeweegbare bodem, volgens de zogenaamde strengpersmethode. Dit houdt in, dat eengereedgekomen moot met zijn kopvlak dienst doet als bekisting voor de volgende moot enpas daarna wordt weggehaald. Het spreekt vanzelf dat hiervoor uitvoerig meetwerk is ver-richt om de gewenste lijn in de brug te krijgen.De betonspecie is verwerkt met een temperatuur van 35 tot 40?C, wat werd bereikt doorhet zand en grind voor te verwarmen met stoom. In de winter is bovendien met ingestorteelektrische verwarmingsdraden gewerkt. Er werd ontkist na 12 uur. De produktie was 1 mootper mal per dag, behalve voor de pijlerelementen.19Dwarsdoorsnede over brugdek " 5Cement XXII (1970) nr. 8 31920Het derde lijf aan de linker oever is gesteld21Plaatsen van een pijlerelement22Uitvoering bovenbouw Pont AmontCement XXII (1970) nr. 8Ook de derde lijven zijn in dezelfde mal vervaardigd. De scheef weglopende elementen zijnin speciale houten mallen gemaakt. In totaal zijn 326 moten met een gewicht van 45 tot 64ton, plus 13 derde lijven in 1 jaar tijds vervaardigd.MontageDe elementen zijn gemonteerd met een zware kraan, die zich te land op rupsbanden Ver"plaatste, en te water op drijvende bakken.De totale montage heeft 11 maanden gevergd, waarmee het gehele werk in 2 jaar is voltooid.Als epoxyhars is de welbekende Rox TP 38 toegepast.De sluitstukken van de eindvelden zijn geplaatst op stalen buissteiger, wat tevens gelegen-heid bood voor het stellen van de derde lijven, die vervolgens via aanstorting van dek- enbodemplaat benevens dwarsvoorspanning aan het brugdek zijn gekoppeld (foto 20).De foto's 21 en 22 geven een beeld van de uitvoering. Het voltooide kunstwerk in onderaan-zicht wordt getoond op foto 23.Foto 23Enkele gegevens over de hoeveelheden materiaalOppervlakte brugdek 11 300 m2.Beton voor prefab-elementen 6700 m3(0,59 m3/m2brugdek)Hoogwaardig staal: strengen in 240 ton} 380 n (57 k /m3)draden 0 8 mm 140 ton to gBetonstaal QR 24 60 ton}. 60 ( k / 3)QR 40 400 ton ? 4 ton 69 g m320