elke dag een stukje beter2?2014 60interview interview Elke dag een stukje beter Erik Middelkoop 2?2014 612?2014 CV Zoals zovelen moet ook Middelkoop aan het eind van zijn middelbareschooltijd een studiekeuze maken. Echt lastig vindt hij dat niet. "Techniek was eigenlijk het enige waar ik goed in was." De stap van havo naar HTS Bouwkunde is dan ook een logische. En een goede, zo blijkt later, want die studie gaat hem vrij eenvoudig af. Als hij is afgestudeerd, moet hij in militaire dienst. "De andere optie was door studeren. Maar dat zag ik niet zo zitten."Toch start hij, op advies van HTS-docent Van Abeelen, tijdens zijn diensttijd met de opleiding HTI Staalcon- structeur. Met het HTI-diploma op zak gaat hij op zoek naar een eerste baan. Die vindt hij, ondanks zijn bouwkundige opleiding, in de infrasector. Middelkoop gaat aan de slag bij Articon, het ingenieursbureau van de NS dat later wordt verkocht aan Arcadis. Zelf doet hij voornamelijk Rijkswater- staatprojecten zoals een aantal kunstwerken aan Rijksweg 35. In tegenstelling tot veel andere pas afgestudeerde HTS'ers, mag hij gelijk gaan rekenen. Ambitie "Het werd gauw duidelijk dat ik talent had. Maar bij zo'n groot bedrijf als Articon is de kans dat je boven komt drijven niet heel groot. Ik ben toen op zoek gegaan naar een wat kleiner bedrijf en kwam terecht bij Goudstikker - de Vries. Dat pakte heel goed uit. Ik heb daar een fantastische tijd gehad en kreeg heel veel kansen. De helaas veel te vroeg overleden adjunct- directeur Bert Remmerswaal, nam mij al snel mee naar verga- deringen. Ik weet nog goed dat hij mij bij de gemeente Den Haag voorstelde als 'zijn toekomstige baas', zo overtuigd was hij van mijn capaciteiten. Ik heb dat idee vrij snel zelf overge- nomen: vanaf dat moment was het mijn ambitie om directeur te worden van een constructiebureau." Maar na drie jaar gaat het in zijn ogen bergafwaarts met het bureau, onder meer door een directiewisseling. "Er kwam een manager aan het hoofd die geen verstand had van constructies. Dat was voor mij de naam? ir. Erik Middelkoop leeftijd? 44 opleidingen? HTS Bouwkunde, HTI, Betonconstructeur BV, TU Delft Civiele Techniek werkgevers? Articon, Goudstikker - de Vries, Corsmit/ Royal HaskoningDHV nevenfuncties? Platform Constructieve Veiligheid; Commissie Maatschappelijke Profilering, VNconstructeurs; Toetsingscommissie, Constructeursregister Al op vroege leeftijd maakt hij zijn ambitie waar: directeur worden van een goed constructiebureau. Veel heeft Erik Middelkoop te danken aan zijn enorme nieuwsgierigheid. Ook nu nog, bij Royal HaskoningDHV is die onverminderd groot. Zijn grootste drijfveer is om elke dag weer iets beter te worden. Heilige huisjes zijn daarbij niet veilig. 1 1 Erik Middelkoop bij het Erasmus University College in Rotterdam foto: Jasper Hof 62 Elke dag een stukje beterinterview 2 De Kroon, Den Haag halverwege stil. Maar het toeval wil dat bij een Stupré-lezing over het onderwerp, prof. Walraven in de zaal zit. Die stelt hem voor zijn lezing op papier te zetten. Dan zou het wel goed komen.Middelkoop studeert af op BubbleDeck-vloeren, een toepassing die dan net op de Nederlandse markt is. Hij heeft er al de nodige ervaringen mee, vooral bij de Millenniumtoren, het eerste Nederlandse bouwwerk met dat vloersysteem. Al tijdens zijn studie krijgt hij wat grotere, uitdagende projecten op zijn bordje. Veelal gaat het daarbij om hoogbouw. Toch zijn dat niet per se de projecten waar hij de beste herinneringen aan heeft. Een goed lopend proces, een enthousiast team of een tevreden klant, dat vooral zijn de aspecten die veel voldoening geven, ook bij kleinere projecten.Hij ontwikkelt zich al snel tot raadgevend ingenieur en op zijn 31-ste komt hij in de directie, samen met Jan Vambersky, Frans de Zwart en Jan Font Freide. "Toen al had ik dus mijn grootste ambitie bereikt."Toch bete- kent dat niet het einde van Middelkoops ambities. Een van zijn belangrijkste drijfveren is dat hij wil blijven leren en nog altijd elke dag beter wil worden. "Even, toen ik zo'n beetje alle bestaande cursussen beton en staal had gedaan, heb ik gedacht dat ik alles wel wist. Maar dat moment bereik je nooit. Ik ben mij altijd blijven verdiepen in van alles zoals in de achtergron- den van normen. Ik blijf daarbij net zo lang zoeken tot ik precies weet hoe het zit. Dat heeft me altijd veel gebracht, bijvoorbeeld als het gaat om een complexe constructie die niet goed is beschreven in de norm. Met kennis van de achtergron- den van de regels kun je een dergelijk probleem toch goed en verantwoord oplossen. Recent nog heb ik een PAO-opleiding over aardbevingen gevolgd. Dat was echt genieten. Die kan ik iedereen aanraden." Zeggenschap Er verandert in de loop der tijd veel in zijn functie. Vooral de laatste jaren, vanwege de veranderingen bij Corsmit. In 2007 wordt het bureau overgenomen door Royal Haskoning en in 2012 fuseert Haskoning met DHV. "Dat heeft nogal wat impact gehad op mijn werk. Nu ben ik in mijn eentje verantwoordelijk voor de constructeurs binnen de building- groep in Rotterdam. Maar de zeggenschap is minder. Bij Corsmit konden we als directie alles zelf bepalen. Nu wordt er veel van bovenaf opgelegd en hebben we te maken met verschillende stafdiensten. Ik heb daar wel even aan moeten wennen. Inmiddels ben ik heel blij met de fusie, maar als je me dat twee jaar geleden had gevraagd, was dat wel anders. Ik begreep toen niet goed wat het verschil was tussen een groot internationaal ingenieursbureau en een zelfstandig bureau. Ik was heel erg gewend om met collega-directieleden samen te werken op basis van een consensusmodel. Dat ging altijd heel soepel. Binnen een groot bedrijf werkt dat niet zo. Je kunt niet wachten tot iedereen het met elkaar eens is. Er aanleiding op te stappen. Mijn eerste sollicitatie bij Corsmit was gelijk raak. Ik begon als constructeur, maar de ambitie om hogerop te komen was nog altijd springlevend. En die ruimte bleek er te zijn. Ik had inmiddels ook de opleiding HTI Beton- constructeur en Betonconstructeur BV afgerond. In het feit dat ik drie toch wel pittige opleidingen elk binnen het jaar had voltooid, zagen zij het bewijs dat ik wat in mijn mars had." Dit was ook de reden om een studie aan de TU te gaan doen, naast zijn fulltime baan. "Het was een grote aanslag op mijn vrije tijd, want de baan bij Corsmit kostte al meer dan 40 uur in de week. Tijd om naar colleges te gaan was er dus niet. En voor tentamens moest ik vrij nemen. Het ging me desondanks vrij makkelijk af. Alle tentamens heb ik in één keer gehaald. Geluk- kig maar, anders is het niet te doen." Het afstudeerproject viel foto: Jasper Hof 2 Elke dag een stukje beter 2?2014 63 3 Omnisport, Apeldoorn 4 Red Apple, Rotterdam king met andere disciplines bevalt heel goed. Eigenlijk ben je als constructeur niet anders gewend, want ook in een bouw- project werk je met anderen samen. Alleen nu doen we dat wat vaker met dezelfde mensen. Het feit dat we niet moeilijk hoeven te doen over wie er bij welke afdeling zit: heerlijk! Alles komt toch uit één pot. In wezen is het model dat wij in de bouw in Nederland hebben, heel inefficiënt. Wij doen veel dezelfde dingen, maar telkens met andere partijen. Daarbij komen steeds discussies terug over wie wat nu precies doet en over meerwerk." Hoewel er een duidelijke trend waarneembaar is naar multidisciplinaire opdrachten, doet Royal Hasko- ningDHV nog genoeg traditionele projecten. Of projecten in opdracht van aannemers, bijvoorbeeld bij Design & Construct- contracten. "Ik werk persoonlijk graag voor aannemers. Die zijn zich namelijk veel bewuster van risico's. Vaak genoeg hebben zij moeten betalen voor dingen die fout zijn gegaan. Andere partijen hebben wat meer de neiging om op prijs te sturen. Aannemers doen dat ook wel, maar voor hen is het toch iets belangrijker dat het proces goed verloopt. Zij zien beter in dat een extra investering zich ruimschoots kan terugverdienen." gebeuren gewoon af en toe dingen waar je het niet mee eens bent. Ook zonder dat jij bij die beslissing bent betrokken. Het is voor een deel een politiek spel. Zodra je dat begrijpt, is het geen probleem. Achteraf denk ik wel eens hoe het toch zo lang heeft kunnen duren voordat ik het doorhad. Ik heb van dit proces veel geleerd en had het absoluut niet willen missen. Ik ben er ook sterker uitgekomen. Dat geldt denk ik voor iedereen binnen Corsmit. Van de toenmalige directie heeft iedereen een goede plek binnen de club verworven. Dat is wel eens anders; vaak zie je directies verdwijnen zodra kleine bedrijven door een grote partij worden overgeno- men." Echt een voorkeur voor een groot of klein bureau heeft Middelkoop niet. Dat hij nu beide heeft meegemaakt, ziet hij wel als een groot voordeel. "Ik vond het plezierig om als directie aan de touwtjes te kunnen trekken. Maar ook dat is relatief. Je zult altijd moeten luisteren naar wat de klant wil. Ik heb daar geen moeite mee, ook niet met het feit dat anderen nu beslissingen nemen. Uiteraard heb ik mijn mening en die laat ik ook horen. Maar zodra er een besluit is genomen, ga ik ervoor. Ook al is het niet helemaal wat ik zelf had bedacht. Dat zit kennelijk in mijn karakter. Dat ik altijd leiding heb willen geven, was niet om mijn zin door te kunnen drijven." Multidisciplinair De grote winst van een groot ingenieursbureau bestaat voor Middelkoop uit de mogelijkheid tot het doen van multidisci- plinaire projecten, en het gebruikmaken van de knowhow bij collega's van infra of industrie. "Dat was voor ons ook dé reden om aansluiting te zoeken bij een groter bedrijf. De samenwer- "Dat ik altijd leiding heb willen geven was niet om mijn zin door te kunnen drijven" 3 4 elke dag een stukje beter2?2014 64interview 5 De 2e Katendrechtse haven, Rotterdam foto: Rob 't Hart Althans, voor een fout die door onze controle als hoofdcon- structeur is geglipt. Gelukkig kwamen we er net op tijd achter en hebben we aan de bel getrokken. Maar het heeft ons wel wat geld gekost. En terecht. Als je geen echte verantwoordelijkheid hebt bij de controle is die ook niets waard. Dan kun je net zo goed gewoon bij voorbaat een stempel zetten. Ook hebben we een grote schade meegemaakt bij een second opinion op een groot project dat al een jaar in uitvoering was. We zijn er door de opdrachtgever, die zo zijn twijfels had, bijgehaald. Op basis van mijn handberekeningen is het project toen stilgelegd. Best een heftige beslissing. Later is er een 3D-model gemaakt en toen bleken mijn bevindingen te kloppen. Er moesten behoor- lijk wat aanpassingen worden doorgevoerd waardoor de schade tot Bos en Lommer-achtige omvang opliep." Bouwtoezicht Uiteraard ligt er ook bij gemeenten een belangrijke taak voor toezicht. In het algemeen heeft Middelkoop veel respect voor bouw- en woningtoezichten. "Ze hebben eigenlijk een onmoge- lijke taak. Constructeurs moeten het al met weinig budget doen. Maar voor een fractie van dat bedrag moeten gemeenten beslis- sen of iets wel of niet goed is. Ook kleinere gemeenten met een heel klein team en minder knowhow. Bij grotere gemeenten is het wat kennis betreft meestal wel in orde. Zoals hier in Rotterdam, waar echt een paar heel goede constructeurs werken. Bovendien zijn ze vaak bereid mee te denken over minder conventionele oplossingen. Ik zie ze dan ook meer als een partner dan als tegen- stander. Natuurlijk hebben we wel eens pittige discussies, maar met goede argumenten komen we er altijd uit. Wat dat betreft Aannamebeleid In de nieuwe omgeving zijn het vooral de randzaken die zijn veranderd. In de basis is Middelkoops werk nog altijd hetzelfde. "Wat mij drijft, is het beter maken van een groep jonge constructeurs en samen tot een goed product komen. Dat is echt teamwork. Bij andere bureaus zie ik nog wel eens dat constructeurs opereren als losse eilandjes, met nauwelijks interactie. Zo werkt het bij ons absoluut niet. Samenwerking is hier van groot belang en het eindresultaat telt. De mensen zijn daar ondergeschikt aan. Niet dat de kwaliteit van onze mensen er niet toe doet, in tegendeel; dat is een van onze belangrijkste speerpunten. Bij ons zijn de constructeurs over het algemeen TU'ers. HTS is in de basis een opleiding voor een goede teke- naar, zeker nu tekenaars toch meer modelleurs worden. Er zijn natuurlijk uitzonderingen. Met het HTS-diploma op zak ben ik zelf ook gelijk als constructeur begonnen. En een opleiding aan de TU is absoluut nog geen garantie. Ik ken voorbeelden van TU-studenten die cum laude zijn afgestudeerd, maar het bij ons toch niet hebben gered. Ons vak moet je liggen, je moet met de druk om kunnen gaan. Dat kun je niet altijd zien op het moment dat je iemand aanneemt. Maar we zijn er inmiddels wel goed in om tijdig te signaleren of iemand bij ons past of dat ie beter zou aarden bij een aannemer, bouw- en woningtoe- zicht of prefab-betonleverancier. Ons gaat het vooral om de potentie van een jonge ingenieur op de middellange termijn. Door de bank ligt die bij TU'ers hoger. Je moet als HTS'er dan ook een heel goed verhaal hebben, wil je bij ons beginnen als constructeur. Toch is opleiding maar één van de facetten. Je kijkt vooral naar de persoon. Maar ook andere criteria zijn bepalend. Als je bijvoorbeeld wat langer over het HTI hebt gedaan, zie ik dat toch als een negatieve kwalificatie. Tenzij daar natuurlijk een hele goede reden voor is." Interne controle Niet alleen de mensen zelf, ook interne controle speelt een belangrijke rol bij het kwaliteitsniveau dat Royal Hasko- ningDHV nastreeft. "En dat gaat niet om het doorbladeren van een berekening, maar om het onderscheppen van fouten. Dat deden we bij Corsmit al en doen we hier nog steeds. Overigens is het corrigeren van fouten niet eens het belangrijkste doel van die controles; het is een illusie dat een berekening 100% foutloos wordt. Misschien nog wel belangrijker is het leeref- fect, zowel voor degene die wordt gecontroleerd als voor degene die controleert. Een derde aspect van die controle is bewustwording." Met de interne controle onderscheidt het ingenieursbureau zich volgens Middelkoop van andere bureaus. Het heeft waarschijnlijk wel een kostenverhogend effect maar dat vertaalt zich in kwaliteit. "Ik denk dat we signi- ficant minder fouten maken dan andere bureaus. Eén keer zijn we verantwoordelijk gehouden voor een fout met gevolgen. "Op het totale bouwvolume valt het aantal schades eigenlijk wel mee" 5 elke dag een stukje beter 2?2014 65 6 De Boulevard, Enschede vind het nog altijd een belangrijk onderwerp. Er gaat name- lijk heel veel mis, vooral in het proces. De vraag waar het uiteindelijk om gaat, is: wanneer is een constructie veilig en wanneer niet? Ik hou me daar vaak mee bezig. Bij schadege- vallen bijvoorbeeld; moet een gebouw dan worden ontruimd of niet?" Of de grote hoeveelheid aandacht die de laatste tijd naar dit onderwerp uitgaat, tot resultaten leidt, durft Middel- koop niet te zeggen. "Je ziet wel dat er meer bewustwording is. Maar of constructies ook daadwerkelijk veiliger worden? Ik weet het niet. Er zijn in ieder geval allerlei hulpmiddelen om het beter te doen, ook voor de opdrachtgever. Probleem is dat er een prijskaartje aanhangt en dat als het erop aankomt, mensen dat bedrag er niet voor over hebben. We zijn dus nog heel ver verwijderd van de ideale situatie. Toch moeten we het ook niet erger maken dan het is. De gevallen die het nieuws halen zijn incidenten. Op het totale bouwvolume valt het aantal schades eigenlijk wel mee. Volgens de voorge- schriften moet de kans dat een constructie bezwijkt 1 op 10 000 zijn voor een periode van 50 jaar. Daar zitten we gewoon prima binnen. Dus hoewel er vaak maar wat wordt aangerommeld ? gezien de budgetten kan dat vaak ook niet anders ? bouwen we ook in ons vak veilig genoeg. Dat is voor een belangrijk deel te danken aan de grote hoeveelheid verborgen reserves die wij inbouwen. Wel moeten we ons realiseren dat die reserves door de moderne rekentechnieken sterk zijn gereduceerd. De noodzaak om foutloos te bouwen wordt dus wel steeds groter." Motivatie Middelkoop geniet van zijn vak. Maar hij is erg terughoudend om anderen te adviseren voor hetzelfde vak te kiezen. "Vaak probeer ik mensen juist te overtuigen toch vooral geen constructeur te worden. Als je het echt goed wilt doen, moet je enorm nieuwsgie- rig zijn en er ontzettend hard voor werken. Er zijn voldoende andere beroepen waarbij je met minder inspanning meer kunt bereiken. Ik stel dat bewust vaak een beetje gechargeerd, om zeker te weten dat iemand oprecht is gemotiveerd. Als je denkt 'dat lijkt me wel aardig', kun je beter een ander vak kiezen." ? Jacques Linssen heeft Rotterdam echt een fantastische bouw- en woningtoezicht." Over het idee om bouwtoezicht te privatiseren, is Middelkoop niet echt enthousiast. "Vooral de manier waarop het wordt gepre- senteerd is verkeerd. Het wordt gebracht als deregulering, maar aan de regels verandert niets. Ze denken dat er iemand mee is geholpen, maar ik vraag me af wie. Wat er gebeurt, is het afschui- ven van verantwoordelijkheid, terwijl iedereen constructieve veiligheid zo hoog in het vaandel heeft. Ik weet wel dat het niet meer is tegen te houden. Het past ook goed in deze tijd. Maar ik had meer gezien in samenwerking tussen gemeenten. Niet dat de nu gekozen oplossing helemaal verkeerd is; de verwachtingen zijn te hoog. Ik denk dat toezicht alleen maar duurder wordt en dat de kwaliteit omlaag gaat. Dat geldt zeker voor de grote gemeenten." Constructieve veiligheid Een oplossing voor de constructieve veiligheid is het in elk geval niet. Dat onderwerp is, naast hoogbouw, ook een belang- rijke specialiteit van Middelkoop. Hij noemt zichzelf gerust een expert op dat gebied. Al vanaf de oprichting is hij actief binnen het Platform Constructieve Veiligheid. Ook heeft hij meegeschreven aan het Compendium Constructieve Veilig- heid en het Plan van Aanpak Constructieve Veiligheid. "Ik "Vaak probeer ik mensen juist te overtuigen toch vooral geen constructeur te worden" 6