C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 458Derde fase voltooit de renovatie van de Subiaco OvalDoeltreffende constructie voorAustralisch voetbalstadionSteve Djulbic, Barwood Parker Australia, consulting engineersHet Subiaco Voetbalstadion is hetcentrum van het Australische voetbalin het westen van Australi?. In driefasen werd totaal 54 miljoen Aus-tralische dollar uitgegeven aan deverbetering van de accommodatie.Fase 1 in 1995 (15 miljoen dollar)bestonduitdebouwvantribunesaande zuidkant van het veld en fase 2 in1997 (5 miljoen dollar) uit een uit-breiding van de verlichting om tele-visieopnamen tijdens avondwed-strijdenmogelijktemaken.Fase3,demeest recente fase, bestond uit hetbouwen van tribunes rondom hetgehele speelveld voor 34 miljoendollar. Deze fase omvatte ook debouw van accommodaties voorteamtraining en kantoren.Inditartikelwordtingegaanopfase3.1 | Standaarddoorsnedeover de tribunesC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 4 59De hoofdtribunes (fig. 1) bestaanuit portalen op radiale stramien-lijnen met hartafstanden vanmaximaal12m.Terplaatsevandeexpansievoegenomdevijfvakkenstaandubbelekolommen.Depor-talen gaan over vier verdiepingennaar het dak op een hoogte van 21m boven de fundering.De prefab kolommen van hetportaal hebben een massa vanmaximaal 20 ton. In elke kolom isaan de onderkant een stalen fun-deringsplaat ingestort voor eensnelle en eenvoudige montageaan bevestigingsbouten in de fun-dering. De kolommen zijn ver-bonden door korte, ter plaatsegestorte liggers in radiale richtingen door prefab liggers in tangen-tiale richting. Voorgespannenholle vloerplaten met druklaag opdeze prefab liggers vormen deloopgangen van de tribunes.Dezitplaatsenopdebovensteringzijn opgelegd op vrij uitkragendeprefab liggers met nagerektvoorspanstaal, met een lengte vanmaximaal 17 m. De liggers zijn intwee helften aangevoerd engedeeltelijk van een sponning inhet zijvlak voorzien om de massabeneden 25 ton te houden. Zewerden op de kolommen van hethoofdframe vastgebout aan in dekolommen ingegoten draadein-den, die door gaines in de liggerssteken. Met het aanbrengen vaneen moer en borgschijf en hetinjecteren van de gaine is deverbinding voltooid.De zitplaatsen op de eerste ringzijn ter plaatse gestort op hel-lende kanaalplatenS t a b i l i t e i t v a n d ec o n s t r u c t i eStabiliteit van de constructie inradiale richting is verkregen doorhet stijve portaal, gevormd doorde twee kolommen en de drie terplaatse gestorte liggers hiertus-sen. Een ter plaatse gestorte stijveverbinding tussen de prefabliggers en de kolommen verzorgtde stabiliteit in tangentialerichting. Hiertoe werden de pre-fab liggers opgelegd op tijdelijke2 | Ter plaatse gestorte stijve verbinding tussen prefab liggers en kolommena. uitsparingen in prefab liggers en in kolomb. uitsparingen aangestort tot bovenkant liggersc. kolomsparing aangestort tot bovenkant druklaaga.b.c.C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 460aan de kolom bevestigde hoek-stalen. Aan de uiteinden van deliggers was een goot uitgespaarden in de kolommen een gat, waar-door de wapening kon wordenaangebracht (fig. 2a). De tijdelijkedraagconstructie was relatieflicht, omdat deze alleen hetgewicht van de prefab liggershoefde te dragen.De sparingen in de liggers en indekolomwerdeneerstgevuldmetbeton, opdat de statische belas-ting van de kanaalplaten en dedruklaag, door een doorgaandeligger zou worden gedragen. Delaatste 270 mm van de kolomspa-ring werd gevuld nadat de druk-laag was aangebracht (fig. 2c).Voordelen van dit ontwerp zijnonder meer:? geen bekisting en kostbareconsoles nodig;? doorgaande liggers, dus min-der constructiehoogte;? gevormde portalen zijn bestandtegen zijdelingse belasting;? fraaier oppervlak van prefabbeton dan van ter plaatsegestort beton.V o o r g e s p a n n e np r e f a b z i t t r i b u n e sDe zittribunes overspannen maxi-maal 12 m aan de achterzijde vande tribune. In eerste instantiewerdgekozenvoorelementenvantweetreden(fig.3b),waardoorhetaantal benodigde elementen datmoest worden gefabriceerd engeplaatst met de helft kon wordenteruggebracht ten opzichte vanelementen met ??n trede (fig. 3a).De constructiehoogte van de doorde treden gevormde liggers wasechter onvoldoende voor de over-spanning van 12 m.Daaropiseensysteemontwikkeldvan ??n ligger met twee treden,waarbij de dubbele trede voor deeffectieveconstructiehoogtezorg-de (fig. 3c). Door het halveren vanhet aantal liggers werd dehefboomsarm 60% groter enwerd het gewicht van de ele-menten met 40% verminderd.De treden die aan elke zijde vande ligger uitsteken, zijn vrij-dragend en rusten dus nietop het naastgelegen element.Horizontale schuifkrachten dooronstabiele torsiemomenten, ver-oorzaakt door ongelijkmatigedynamische belasting, wordenopgenomen door deuvels aan elkuiteinde van de treden.Voordelen van dit systeem tenopzichte van het aanvankelijkbeoogde systeem:? door de grotere effectievehoogte en het lagere gewichtvan de elementen vermin-derde de benodigde hoeveel-heid voorspanning: vier kabels? 12 mm ten opzichte van tienvoor een systeem met ??nligger per trede;? de reductie van 40% van destatische belasting van deelementen leverde flinke be-3 | Ontwikkeling tribune-tredena. ??n ligger per tredeb. twee liggers per tweetredenc. ??n ligger per tweetredena.b.c.C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 4 61sparingen op in de afmetingen wapening van de dragendehoofdliggers;? het kabelverloop is eenvoudi-ger dan bij een element mettwee liggers, omdat alle kabelsop ??n niveau liggen;? het systeem met dubbele tredenis veel stugger dan dat metenkele treden en heeft een veelbetere trillingskarakteristiek;? eenvoudiger montage enminder risico van schadedoordat de elementen niet opelkaar steunen;? snellere fabricage en transportvan de elementen.M o n t a g eIn figuur 4 is de montage in fasenvan de tribunes aangegeven. Demontage had plaats in vakken vanmaximaal 60 m (tussen dedilatatievoegen). s4 | Gefaseerde montage tribunes1 oprichten kolommen en damwand,aanbrengen montagevoorzieningen2 montage prefab beton3 aanbrengen ter plaatse gestort beton4 verwijderen montagevoorzieningen1 23 4