De VBN werkt aan een nieuwestructuurDe Nederlandse betonmortelindustrie, meteen huidig produktieniveau van circa 7miljoen m3 per jaar, speelt in op een teverwachten vermindering in hetbetonmortelverbruik, o.a. doorproduktinnovatie en uitbreiding van dedienstverleningCement XXXII (1980) nr. 5De Vereniging van Betonmortelbedrijven inNederland (VBN) heeft zich de laatste tijd ver-diept in de toekomst van de bouwnijverheid inons land en de rol die de VBN daarin kanvervullen. De VBN bestaat thans 22 jaar. In deloop van ruim twee decennia is de verenigingmet de zich sterk uitbreidende betonmortelin-dustrie meegegroeid. Op het ogenblik is 80%van de Nederlandse betonmortelbedrijvenhierbij aangesloten, hetgeen neerkomt op 164centrales van de in totaal 199. De jaarlijkseomzet in Nederland heeft zich geleidelijk ge-stabiIiseerd op een niveau van ca. 7miIjoen m3per jaar. Van deze omzet vertegenwoordigenVBN-Ieden gezamenlijk 90%.De VBN is zich bewust van haar betekenisbinnen de bouwnijverheid en van haar ver-antwoordelijkheid jegens haar leden ten aan-zien van toekomstige ontwikkelingen; zekernu wordt verwacht dat in komende jaren deomvang van de produktie zal afnemen, zoalsblijkt uit het twee jaar geleden gehoudenmarktonderzoek. De conclusies uit dit onder-zoek hebben geleid tot een reeks van maatre-gelen die tot doel hebben dehuidiqe strucfuurvan deze bedrijfstak te vernieuwen. De VBN isvan mening dat de bakens beter kunnen wor-den verzet zolang nog sprake is van een ge-zonde industrie.Inspelen op een teruglopende marktUit het genoemde marktonderzoek, verrichtdoor Krekel, Van der Woerd en Wouterse,Management Consultants, is naar voren ge-komen dat ten opzichte van het niveau van1977 rekening moet worden gehouden meteen teruggang van het afzetvolume van be-tonmortel van ca.2% in 1980en8% in 1985.Deteruggang in 1985wordtvoornamelijkveroor-zaakt door de ontwikkelingen in de wo-ningbouw, waar. het betonmortelverbruikwaarschijnlijk afneemt door enerzijds een ge-ringere totale produktie, anderzijds het afne-men van het quantum aan meergezinswonin-gen. Wel moet worden opgemerkt dat de ver-wachte ontwikkelingen per provincie sterkuiteenlopen.De prognose van een afnemend betonmortel-verbru ik geldt voor het geval geen actiewordtondernomen om deze teruggang op te van-gen. Maar het VBN-onderzoek is erop gerichtom de bedrijfstak ook in de toekomst gezondte hou den. Getrachtwordt ditte berei ken doorde volgende maatregelen te nemen:2791. Geleidelijke aanpassing van de capaciteitin die regio's waar dat noodzakelijk is.2. Vernieuwing en aanpassing op de marktd.m.v. produktinnovatieen -differentiatie,marktonderzoek en uitbreiding van dedienstverlening.3. Het vaststellen van een aan de sector aan-gepast kwaliteitsbeleid, waarin ondermeer de mogelijkheden van kwaliteitscer-tificering worden afgetast.4. In het kadervan netstructuurverbetertnes-project moet tevens worden nagegaan ofhet huidige marktsysteem wel bevredi-gend functioneert en of dit geen vernieuw-ing behoeft in zoverre, dat beter wordt te-gemoet gekomen aan de wensen van afne-mers en opdrachtgevers.Om dit geheel van struktuurverbeterendemaatregelen goed te kunnen beheren is eenapart branchebeleid noodzakelijk, waarin hetsociaal beleid is ge?ntegreerd en dat gevoedwordt door een slagvaardig en aan dedrijfstakaangepast informatijesysteem. Te-vens zal in dit geheel aandacht moeten wor-den gegeven aan algemeen maatschappelijkevraagstukken, zoals op het gebied van de mi-lieuhygi?ne en energie.Teneinde het aldus geformuleerde structuur-project in de praktijk zo goed mogelijk tenuitvoer te kunnen brengen, is het noodzake-lijk dat de industrie gedurende enige tijdwordt gevrijwaard van ongebreidelde uitbrei-ding van de capaciteit zowel van binnenuit alsvan buitenaf. Daartoe is de Minister van Eco-nomische Zaken verzocht om op grond van deBedrijfsvergunningenwet 1954 voorde be-tonmortelindustrie een Bedrijfsvergunnin-genbesluit toe te passen. Bij de invoering vanditBesluit zijn alIebestaande betonmortelbe-drijven gehouden een vergunning voor debedrijfsuitoefening aan te vragen, terwijl voortussentijdse capaciteitsuitbreiding eveneenseen vergunning vereist is. Een Bedrijfsver-gunningenbesluit kan slechts voor zeer be-perkte tijd worden afgekondigd en wordt danook uitsluitend beschouwd als een tijdelijkhulpmiddel om een meer permanente verbe-tering in de structuur van de betonmortelln-dustrie aan te brengen.Op 19 maart jl. hebben de ministers van resp.Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening enEconomische Zaken deze beschikking voorde duur van ??n jaar verleend. Debeschikkingzal binnen het jaar worden omgezet in eenbesluit dat twee jaar rechtskracht heeft. Detotale beschikbare periode van uitvoering vande structuurplannen bedraagt daarmeemaximaal 3 jaar.Betonmengsels samenstellen is eenspecialiteit!Tijdens een VBN-studiedag in 1978 werd deaanwezigen het beeld van de verfindustrievoorgehouden. Deze industrie was ca. 20 jaargeleden een nog tamelijk ambachtelijke be-drijfstak. Het schildersbedrijf kon er verf, lijn-olie, pigment en bindmiddel bestellen enmengde deze bestanddelen naar eigen in-zicht. Op het ogenblik zijn de verffabrikantenleveranciers van beschermingstechniekenenonderhoudssystemen. Ook verhuren zij hulp-materieel om de verfsystemen te kunnen aan-brengen. Architecten gebouwbeheerderbe-slissen aan de hand van verfbestekken, dieopalgemeen erkende 'know how' zijn qeba-seerd. De verfindustrie mag gelden als eengoed voorb?eld voor de wijze waarop kanworden ingespeeld op een verdere groei naarindustrialisatie. De verfbestekkengevenu itingaan een specialisme dat niet meer wegte denken valt. Beheerders die de zekerheidwensen dat hun gebouwen zo goedkoop mo-gelijk in stand worden gehouden, rekenenniet meer in de kosten van potten verf, maarmet de totale onderhoudskosten overeenreeks van jaren. Afhankelijk van de aard vanhetproject kan een keuze worden gemaakt uitde ontwikkelde verfbestekken; schepen vra-gen om een ander bestek dan betonnen ge-bouwen of houten sporthallen.De betonmortelindustrle, bestaande uit eengroot aantal fabrikanten over het gehele landverspreid, bevindtzich in de uitzonderlijke po-sitie dat zij in staatis de bouwwerken te bedie-nen van betonspecie in elke gewenste hoe-veelheid en kwaliteit en op elk gewenst mo-ment. Voor deze industrie is het nodig dat debetonmortelfabrikanten nauwer worden be-trokken bij de problemen van het bouwwerk,om de afnemers van advies te kunnen dienenbetreffende het samenstellen van beton-mengsels en het verwerken van betonspecie.Overeenkomstig de huidige voorschriften ennormen wordt tegenwoordig al in veel bestek-ken de vereiste betonsterkte opgegeven; decentrale h?eft de vrijheid om de samenstellingzelf te bepalen, zodat met een minimum aankosten de gevraagde kwaliteit kan worden ge-leverd overeenkomstig de bestaande voor-schriften.In navolging van de verfindustrie, zou het ver-groten van het dienstenpakket dat een beton-mortelcentrale de afnemer kan bieden, neer-komen op produktdifferentiatie, dat wil zeg-gen het bieden van een keuze uit 'betonrnor-telbestekken', die zijn gebaseerd op het typeen de omstandigheden van veel voorkomendebouwwerken. De kwaliteit van het produkt zoudan door certificaten moeten worden gega-randeerd.Wanneer de betonmortelindustrie de leveringvan haar produkt begeleidt met advies inzakehet storten en verwerken, en wellicht daarvoortevens materieel ter beschikking stelt, komt zijtegenover de afnemer in een geheel anderepositie te staan. Niet alleen als leverancier vanbetonmortel, maar tevens als specialist in hetsamenstellen ?n verwerken van betonmortel.Dit zou op den duur ook tot uiting kunnenkomen in de grotere mate van verantwoorde-lijkheid van betonmortelbedrijven voor de ge-leverde kwaliteit. Hetspreekt vanzelf dat zo'nruimere taakstelling van het betonmortelbe-drijfaan zowel dat bedrijf als de afnemer voor-delen moetbieden. De VBN stelt dat haar pro-dukt als gevolg van de aldus ingebrachte'know how' meer waard zal worden, maar is ertevens van overtuigd dat de afnemer hiervoorruimschoots zal worden vergoed door bespa-ringen in.de uitvoering ?n een beter produkt.Besparingen door deskundig adviesDe adviezen kunnen betrekking hebben opOoor de levering van het produkt tebegeleiden met advies inzake het storten enafwerken en daarvoor tevens materieel terbeschikking te stellen, is de betonmortelindustrie niet alleen leverancier maar tevensspecialist in het samenstellen ?n verwerkenvan betonmortelCement XXXII (1980) nr. 5 280Naast structurele veranderingen zijn er ooktechnologische vernieuwinqen,Deze computer bestuurt een speciemolen;na opgave van de gewenste kwaliteit volgtautomatisch berekening van desamenstelling, afwegen van de diversehoeveelheden, zetmeetcontrole. etc.vragen en behoeften die bij een bouwwerkvoorkomen, zoals de kwaliteit van de beton-mortel en de mogelijkhedenvan verschillendesoorten beton, het opvangen van produktie-pieken en het aantrekken van vaklieden envoor de kleine aannemer die niet over eenstandaardbekisting beschikt de calculatieen de planning.Een betonmortelbedrijfkan op verschillendewijzen dienstbaar zijn aan bouwwerken:? Door beheersing van de verhardingsduurvan betonmortel, zodat de tijdstippen vanstorten, verwerken en ontkisten binnen zekeregrenzen aan de behoefte worden aangepast.? Met het aanbieden van nieuwe betonsoor-ten, waarbij wordt gedacht aan diverse soor-ten lichtbeton, beton voor isolatiedoeleinden,met kunststof-, glas- en staalvezels versterktCement XXXII (1980) nr. 5beton, beton met bijzondere eigenschappenzoals grote taaiheid, gekleurd beton, vloeibe-ton, e.d.? Door het op de markt brengen van specialemortelspecies om te metselen, voor het ma-ken van vloeren, om te stucaderen en om deafwerking betermogelijk te maken.Om te kunnen komen tot zo'n ruime pro-duktdifferentiatie zal nog veel onderzoek enresearch nodig zijn. Binnen de Nederlandsebetonwereld verricht de VBN momenteel stu-die en research, onder meer in samenwerkingmet de Betonvereniging. In internationaal ver-band (ERMCO) bestaan er goede contactenmet de zusterorganisaties in andere Westeu-ropese landen. Maar voor de toekomstplan-nen, zoals de ontwikkeling van 'betonmortel-bestekken' en de daarbij behorende innovatiezal in eerste instantie een eigen onderzoek-programma nodig zijn, specifiek gericht op deactiviteiten van de bedrijfstak.Een duidelijker profileringDe verwezenlijking van de hier beschrevenidee?n zal de betonmortelindustrie eennieuw, eigen gezicht geven. De VBN tracht deherstructurering tot stand te brengen in eentijd van 3 jaar. In die periode zullen investerin-gen moeten plaatshebben om de bedrijvenvoor te bereiden op uitbreiding van hun taak.Een vergroting van de 'know how' vereist im-mershet aantrekken van gekwalificeerd per-soneel c.q. de opleiding daarvan. Hetzelfdegeldt voor de mogelijkheid tot de verhuur vanmaterieel, zoals betonpompen, kubels, ont-vangbakken en wellicht ook bekisting.Bovendien moeten 'de aannemingsmaat-schappijen ervan overtuigd worden, dat zijmet de hulp van eenbetonmortelbedrijf goed-koper uit zijn. Verder dienen eventuele reser-ves ten opzichte van nieuwe produkten teworden weggenomen door reglementering insamenwerking met overheid, bouw- en wo-ningtoezichten, keurinqs- en controlerendeinstanties.281In een gesprek met deVBN-voorzitter, de heerP.M.van den Broecke, en de VBN-secretaris,drs.J.A.Meerman, werd er met nadruk op ge-wezen dat de VBN nog onvoldoende geprofi-leerd is. De vereniging gaat verloren tussen devele organisaties en verenigingen die hetwoord 'beton' in hun naam hebben verwerkt,en anderzijds wordt zij met de andere toeleve-rende bedrijfstakken overschaduwd door hetuitvoerend bouwbedrijf. Groot is daarom dewens zich duidelijker te presenteren. Het pro-dukt dat de betonmortelindustrie in de toe-komt op de markt brengt moet even karakte-ristiek worden als de truckmixer in het stads-beeld en op de Nederlandse weger!.De VBN ziet overigens de wens naar grotereherkenbaarheid in combinatie met een ge-richte samenwerking binnen debetonwereld.Gezamenlijk-moet er immers steeds opnieuwop worden gewezen, dat beton een duurzaammateriaal is, dat slechts weinig onderhoudvergt en dat grote vormmogelijkheden bezit.Vooral de Nederlandse architecten blijkenzich daarvan dikwijls nog te weinig bewust tezijn, wellicht omdat de opdrachtgevers enbouwheren hieraan onvoldoende aandachtschenken.BesluitVorig jaar hebben de VBN-Ieden reeds in gro-te meerderheid hun fiat aan het herstructe-ringsplan gegeven. De structuurcommissieop tri-partite basis dat wil zeggen samen-werking door overheid, werkgevers enwerknemers- kan thans gestalte geven aanhet plan. Dit wordt begeleid door de StichtingNederlandse Herstructurerings Maatschappij(Nehem).Het beoogde resultaat zal dan een bedrijfstakzijn die met optimisme de toekomst tegemoetkan zien. Verwacht wordt niet dat de plannennadelige consequenties zullen hebben voorde werkgelegenheid binnen de betonmortel-industrie.ing.M.G.P.Nelissen