De toekomst van debetonwarenindustrieVoordracht tijden s de Openingszitting door ir.C. J.Louw, voorzi tter Com -missie Uitvoering Research (CUR)Mijnheer de voorzitter, dames en heren.Met het verzoek een visie te w illen geven op de toekomst van de beton warenindustrie heef tUw bestuu r mij de prof etenmantel om de schou ders gelegd. Ee n aangen ame ta ak, want e enprofeet he eft altijd gelijk. Niema nd kan n? zijn ongelijk bew ijzen en over tien of vijftien jaaris er niemand, die de rede van vandaag herleest en zo het wel zou geschieden is er nogaltijd het excuus van de politicus , d at de omsta ndigheden zijn verande rd.De onrust onder de studenten in vele landen van de w ereld is een protest tegen het pate r-nalisme van bestuurders en d ocenten, een uiti ng van het gev oelen dat het e en leugen isvol te houden, dat de oude ren de waarheid kennen en de jon geren deze vol ontzag moetenovernemen. Het studentenp rotest stelt, dat ouderen en jonge ren elkande rs mondigheid inhet zoeken na ar de waarheid m oeten e rkennen en dat zij het d aarom same n m oeten do en,bijna niet meer beseffend wie de leiders en wie de geleiden zijn.Zo, dames en heren, zou ik deze profetisc he vis ie vandaag w illen ontw ikkelen. Niet eenautoritair spreke r, geen pr ofeet als Elia, als Mohammed, als M arx, als Spengle r of als Kahn.De beton warenindustrie is Uw industrie, zijn to ekomst is Uw toekomst, Gij zijt er vol van,Uw denken en willen is er van doort rokken. D e t aak van U w gastspreker is n iet een leraa r,een orator, een roepend profee t te zijn. Zijn t aak is zachtken s enkele tonen voort te bren -gen, die Uw binnenste doen res oneren, zodat U en niet de sp reker het lied gaat zingen vande toekomst.Sinds de mensen be wust leve n, willen zij vandaag de ge beurtenissen van morgen kenne n.De Grieken gin gen naar Delphi s orakel, de Ge rmanen trokken conclusies uit de vlucht vande vogels, w aarzegsters me t glazen bol en sp eelkaarten hebben een go edbeklante zaak ende huidige futur oloog is een magi?r, die de co mputer en d e w etenschap g ebruikt in eeneveneens verge efse poging de horizon van de menselijke beperktheid te overschrijden.Een Nede rlands dichter heeft ge zegd: 'In 't verle den ligt het h eden, in het nu wat komen zal'.Deze stelling van de causaliteit in de geschiede nis is het funda ment van de m oderne weten-schappelijke vo orspellerij. Ex trapoleer met verstand de o ntwikkelingsgang der dingen en gijhebt een b eeld van morgen. All een, en dat is te leren uit de e volutie van mens, dier en plantop deze aarde, is de ontwikkeling niet eenduidig, maar grillig.Geen klassieke rekensom met ??n antwoord, do ch een vraagstuk uit de w aarschijnlijkheids-rekening met ve le mogelijke antw oorden. Achteraf kan de uitko mst verklaard worden uit d ehistorische gegevens en in dat opzicht heeft de di chter g elijk. Vooraf is zekerheid, nau w-keurigheid onmogelijk en heeft de dichter ongelijk.Wij spelen dus een spel. Gedr even door het verlangen de toekomst te kenn en en tegelijkwetend dat het niet mogelijk is zulk s te doen. Maar toch spelen ?n omdat het leuk is ?nomdat wij uit ervaring weten dat spelen leerzaam is. Homo ludens.De betrekkelijk sterke positie v an de beton warenindustrie beru st voor een belangrijk dee lop de lage prijs van het product. Dat is niet te verwonderen, als men bedenkt dat de grond -stoffen w einig kosten. Zand en grind heeft men voor het opsch eppen of kunnen door middelvan een eenv oudig mechanisch proc?d? uit opper vlakte-gesteenten w orden verkregen.Cement wordt gemaakt door zachte steen te b reken, te ve rhitten en fijn te m alen. Ook di tis geen dure bewerking en da ar de steen niets kost is ce ment een bijzonder goedkopegrondstof. Over de p rijs van de derd e compo nent, het water, hoeven we hel emaal niet tepraten.De be werkingskosten, zeker als de producten op industri?le wijze w orden ver vaardigd, zijnook niet hoog. Het resultaat is, gemeten per eenheid van ge wicht of van volume, een zee rgoedkoop bouwmateriaal.Nu moete n wij ons door de lage prijs niet in slaap laten wiegen. De eigens chappen, ver -geleken met die van andere materialen, zijn natuurlijk mede bepalend voor de keuze. En ikgeloof dat w ij ons zorgen moeten maken over het feit dat er zo w einig vorderi ngen worde ngemaakt in de verbetering van de basis -eigenschappen van het materiaal beton .Laten wij twee hi ervan eens nader o nder de loupe neme n.Het eigen gewicht van beton is en blijft ongeveer 2,4 ton per kubieke meter. Aangezien deCement XXI (1969) nr. 6 224producten nogal volumineus zijn betekent dat zware elementen.Voor sommige toepassingen is dat grote ge wicht een voordeel, maar in een heleboel anderegevallen is het in de letterlijke zin des woords alleen maar dood gew icht, en dus onecono-misch. Een antw oord daa rop is gegeven door de ont wikkeling van lichte toeslagmaterialen,die een betonsoort oplever en m et ongevee r dez elfde sterkte als norma al beton. De reductievan het eigen gewicht bedraagt in dit geval ongeveer 1/3.Het is niet zo moeilijk voorbeelden te vinden van veel toepas singen, w aarin het bijzonderprettig zou zijn als het soortelijk gew icht nog meer werd verlaagd. Wat wordt hieraan ge -daan?Beton is naar zijn aard een ges teente en dus zeer goed in sta at om gro te dr ukken te weer -staan. Ger ekt of getrokken is de sterkte echter ma ar klein, heel klein zelf s.Bij ongew apend beton moet d e sterkte van het eindproduct dan ook mee stal verkregenworden do or de afmetingen, bijv. de dikte, groot te maken. Gewapend en vo orgespannenbeton zijn uitgevonden om dit euvel van een veel te kleine tr eksterkte met staal te com-penseren. Mooi e en nuttige uitv indingen, die zelf natuurlijk o ok w eer beperk ingen in detoepassing mee brengen. Waaro m wordt niet s erieus gezocht naar middelen om de t rek-sterkte van het beton zelf aan zienlijk te verg roten? Vele tient allen jaren gele den is er eenantwoord gegev en, namelijk beton met vezels i n pl aats van grove toeslag. Da ar is het bijgebleven en dat ene antwoord is naar mijn mening niet genoeg.Stel, dat U w b eton bijv. een vijfmaal zo gr ote treksterkte zou kunnen krijgen, dan zou inveel gevallen d e w apening overbodig worden. En in andere gevallen zouden de dikte-afme-tingen kleiner kunnen worden gekozen en daarmee het eige n gew icht van de elementenworden gereduceerd.Met deze t wee voorbeelden wil ik demonstreren dat gij, fab rikanten van bet onwaren enbetonelementen, niet bezig b ent met de f undamentele v erbetering van U w p roduct.Aan research wordt veel te weinig gedaan.Hier in Nede rland wordt voor d e hele bou windustrie hooguit 1 ?/oo van de tot ale omzet aangericht speur werk uitgegeven. Ik denk dat het in U w bedrijfstak niet beter is.Andere industrie ?n, de chemische bijv., best eden veel meer, soms w el tot 1 0% van h unomzet, aan research. En dat is dan nog van een omzet aan producten die p er kilo of perliter veel duurder zijn dan Uw beton.Mijne Heren, h et gebrek aan speurwerk e n o ntwikkeling is een grote bed reiging voor detoekomst van U w industrie. Besef w el dat U w werkelijke concu rrent niet is de man die hiernaast U zit, die hetzelfde product maakt als U, op ongeveer de zelfde w ijze, en die ongevee rdezelfde fouten maakt als U. Nee, Mijne Heren , U w echte concurrenten zitten niet in dezezaal. Uw echte concurrenten zijn de grote chemische indust rie?n, die nieuw e p roductenontwikkelen met nieu we eigens chappen, steun end op h et werk van een g root leger ge -trainde wetenschappelijke onderzoekers en die geleid w orden d oor mode rne m anagers. Ditbrengt ons op de tweede gedachte in deze toespraak.De beton warenindustrie is versnipperd over een groot aantal betrekkelijk kle ine bedrijven.Historisch kan dit eenvoudig wor den verklaard. De groott e v an het verzorgin gsgebied, d atdoor ?? n fab riek kan worden b estreken, is afh ankelijk van de mogelijkheden en de koste nvan het t ransport van d e Pro dukten. Zo'n ze stig jaar geleden ging het vervo er met paar den kar en in w aterrijke streken met scheepjes . De ontw ikkeling van de vracht wagen en d euitbreiding van het wegennet h eeft het gebied, w aarbinnen ??n fabriek nog concurrer endkan leveren, enorm vergro ot. D at betekent dat de verzorging zou kunnen geschieden doo rveel minder fabrieken dan vroeger, fabrieken die op zichzelf e chter veel groter moeten zijn.Voor de schaalvergroting, voo ral van de bed rijven die serieproducten vervaardigen, pleitnog een ande r argument. Hoe groter d e capacit eit van de machines en andere productie -middelen is, die bij de vervaard iging w orden ge bruikt, des te la ger is de kostpr ijs per een -heid product. I edereen kan hi ervan buiten z ijn branche gem akkelijk voorbeelden vinden.Denkt U ma ar a an de toch betr ekkelijk ingew ikkelde machines, die de elektrische huishoud e-lijke apparaten zijn en let U o p het prijsverl oop, dan is duid elijk dat ondanks verbeterin gvan de k waliteit, de p rijzen sterk zijn gedaald en onget wijfeld nog mee r zullen dalen. Dieprijsverlagingen w erken w eer zo verkoopstimulerend, d at de omzetten en de winstmoge-lijkheden van de betrokken industrie?n blijven stijgen.Heren b etonfabrikanten, voor U gelden precie s dezelfde economische regels. Wilt U meerverkopen, dan moeten de prijzen naar be neden; dat kan door de kosten van productie enafzet te vermind eren en dat is g oed mogelijk door de se ries sterk te vergrote n e n tot massa-fabricage over t e gaan. Dat gaat echter niet met veel kleine fabrieken, die ieder voor zicheen te g eringe productie hebb en om re ndabel te zijn bij lage prijzen voor de consument.Bedrijfsvergroting, concentratie in een kle iner aantal van grotere p roductie-eenheden isnodig. In een vr ije maatschappij gaat dat min o f meer vanzelf. Hebben de grootste van dekleinen een d ynamische leiding en streven zij naar massaprodu ctie, dan zullen zij de anderengeleidelijk overvl eugelen. Die zu llen zich echter met alle vindingrijkheid, w aarover de me nsbeschikt, verdedigen en het gev olg is een tame lijk lange period e van strijd, wa arin iedereenweinig verdien t en toch de producten voor de consument te duur blijven.Er is een ander e w eg denkbaar . Maar daarvoo r is zovee l gezo nd verstand en zelfoverw in-ning nodig, d at ik vrees, dat zelfs beton warenfabrikanten deze weg niet zullen gaan.Ik bedoel de vri jwillige concentratie, waarb ij telkens een aantal bedrijven samen een nieu weeenheid gaan v ormen. Ik zeg e xpres ee n nieu we eenheid, om dat samen werking tussen zelf-standig blijvende bedrijven, bijv. op de gebieden van productie- en prijsregeling, maar zeerCement XXI (1969) nr. 6 225beperkt nuttig is en slechts kortdurend enige v erbetering kan brengen. Neen, telkens drie,zes, tien zelfstandige fabrieken moeten hu n aut onomie opgeven en samen een nieuwe sterk eonderneming vormen.U denkt, dat de spreker overdrijft, omdat de bestaande bedrijven en bedrijfjes als regel nogrendabel zijn en sommige gereg eld groeien. Ma ar ik herhaal da t niet de andere fabrikantenhier in deze zaal Uw concur renten zijn, maar de grote industri e?n die geen b etonproduktenmaken, maar die wel belangstelling hebben voor de grote bouwmarkt.Op dit congr es zal de kw aliteit van het pr oduct een belang rijk thema zijn. En terecht .Ik ben niet zo h oogmoedig te de nken er iets over te kunnen zeggen dat even verstandig is alswat U w inleider s naar vo ren zu llen brengen. Slechts ??n opme rking: een fa brikant moet d ekwaliteit van zijn product kenne n en behee rsen. Alle gelijksoortige producten, d ie de fabriekverlaten, moete n binnen zeer nau we marges dezelfde eigenschappen, of te w el een con-stante kw aliteit bezitten. Die eigensc happen moeten bekend zijn en gegarand eerd kunne nworden.Aan deze eisen kan alleen worden voldaan, wanneer Uw fa briekspersoneel de juiste menta-liteit bezit, w anneer de appa ratuur e n pr oductiemethoden b etrouwbaar zijn, wanneer d egrondstoffen selectief w orden ingekocht en wanneer U w laboratorium van begin toteind het proces controleert. Zo'n laboratoriu m moet goed geo utilleerd zi jn en bemand w or-den door geschoolde deskundigen. Dat kost geld en is dus alle en verant woord, w anneer U wfabriek groot ge noeg is om een dergelijk laboratorium te kunnen betalen. O ok de kw aliteits-beheersing vraagt dus grote productie-eenheden, grote fabrieken.Het bez waar va n technici in de leiding v an on dernemingen is dat zij voornamelijk ge?nte-resseerd zijn in het maken van dingen. Zij willen verkopen w at leuk kan w orden vervaardigd.Dat is onjuist, o mdat het nog minder is dan ee n halve w aarheid. Belangrijker dan verkopen ,wat je kunt m aken, is het omg ekeerde: maken wat kan worden verkocht, waaraan beho eftebestaat. Markto nderzoek dus, zult ge zeggen, en da t doe n we al, maa r m isschien nie tgenoeg.Ik bedoel echter een speciaal soort marktonde rzoek. Niet het uitsluitend verzamelen vanwensen van potenti?le afnemer s, maar een zoek en van die p roducten, die er nog niet ofin onvoldoende mate zijn en waaraan d e afnem er thans alleen nog onbe wust b ehoefte hee ft.De marktonde rzoeker moet een dubbel instinct hebben, nameli jk voor w at de industrie zoukunnen maken ?n voor w at de verbruikers in de toekomst nodig hebben. De toekomstigemogelijkheden van de fab ricage moeten worden gekoppeld aan de toekomstige vraag. Men -sen kunnen associ?ren, dieren niet.Dat onde rzoek moet worden g evolgd door nie t aflatende stimulering en beg eleiding vande verkoop door erkende desku ndigen. Prom otion, om het Amerikaanse w oord te gebruiken.Dat is alleen mogelijk door goed getrain de mensen van hoog ont wikkelingsniveau.Wil een stafdienst promotion in een onderne ming functioneren, dan moet hij niet u it ??nman bestaan, m aar uit een klein team, zodat onderling gesprek van gelijkw aardige en dureexperts in die dienst mogelijk is. Zo'n staf kost geld en is alleen renda bel, als de omzet e nde onderneming groot genoeg is. Ik ga niet herhalen, maar U begrijpt het wel.Mijnheer de vo orzitter, toen ik voor mijzelf trachtte samen t e vatten wat to t dusverre isgezegd, zag ik dat het niet an ders ?s dan ee n pleidooi om van U w bed rijven moderne in -dustrie?n te maken, geleid door echte onder nemers. Mense n, die vooruit kijken, die demiddelen van deze tijd, zoals te chnische en commerci?le research en promoti on gebruikenen die de economische regele in hun eigen zaken toepassen.Hier in Nederland heet U w or ganisatie 'Bond van Fabrikanten van Betonw aren ?n Neder-land' en mag ik zeggen dat die naam ongelukkig ? s? No men est omen. Gij zoudt moeten zijneen 'Bond van Ondernemers in de Betonwarenindustrie*.U hebt mij gevraagd, mijnheer de voorzitter, te spreken over de toekomst van de beton -warenindustrie. Denken over d e toekomst gee ft het g evoel te worden uitged aagd. Van dedag van morge n weten wij alleen met zeker heid dat het a nders zal z?jn dan vandaag.Gij echter kunt de uitdaging, ??k de uitdaging van de concurren tie buiten het beton wereldje,best aan. Als gij maar wilt, als gij maar durft.Ik sprak kritisch over het hede n. Mag ik zegg en toch te geloven in de 'Toek omst van debetonwarenindustrie?'Cement XXI (1969) nr. 6 226contentsOn the Future of the Precast Concrete IndustryThe r elatively f avourable position o f t he Pr ecastConcrete i ndustry i s par tly due to the l ow pr ice ofthe pr oducts. On the o ther hand, t echnical proper-ties, to o pl ay a m ajor par t i n th e ch oice made fromdifferent bui lding mat erials. The au thor ex pressesthe opi nion t hat n ot enoug h pr ogress i s bei ng madein i mproving the basic pr operties o f concrete as aconstruction m aterial. In or der to achi eve thi s,research i s r equired, t hough t he Dutch B uildingTrade sp ends on ly 1 p er m ille of its to tal tu rnoveron th is it em. I n o ther b ranches of ind ustry, t heresearch bu dget o ften a mounts to 1 0 per cent o fthe tur nover. Lack of r esearch an d dev elopmentmust th erefore be consi dered to form a thr eat tothe fut ure of the Pr ecast Concrete Industry.In or der to maintain i ts fav ourable econo mic po-sition, th e i ndustry oug ht t o consi der, i .a. enl arge-ment o f t he i ndividual enterprises a nd co ncentrationof th e e nterprises i nto a sm aller number of l argeproduction units. E ndeavours m ust g o i n t he direct-ion of mass pr oduction and m ore str ingent qualitycontrol. Pr oduction m ust be preceded by m arketresearch; the p ossibilities o f p roduction mu st b elinked t o d emand. M anagement i n t he Pr ecast C on-crete Ind ustry will be ex pected t o know how tohandle t he modern me ans available, such as t ech-nical and commercial research and sales promotion.sommaireL'avenir de l'industrie du b?ton manufactur?La p osition r elativement favorable de l 'industrie dub?ton m anufactur? r epose p our un e par t sur l e pr ixavantageux du produit. Lor s du c hoix des di versmat?riaux de co nstruction, l es pr opri?t?s t echniquesjouent aussi par a illeurs un grand r? le. L'au teur es td'avis que l 'am?lioration d es pr opri?t?s de basedu mat?riau b ?ton v a tr op l entement. Qui dit a m?-. I ?oration di t recher che, po urtant l 'industrie n?er -landaise du b? timent ne cons acre q ue 1 pour mi llede s on c hiffre d'affaires ? l a r esearch. D ans d'autressecteurs i ndustriels l e bu dget r esearch r epr?sentesouvent 10% d u chi ffre d' affaires. A ussi f aut-il con-sid?rer l e m anque de r echerche e t de d ?veloppe-ment co mme u ne menace pour l 'avenir de l 'industriedu b?ton manufactur?.Le maintien de l a p osition ?conomiquement favor-able du s ecteur, suppos e not amment l 'agrandisse-ment d es e ntreprises, a utrement di t l eur conc en-tration e n un nombre l imit? d' unit?s de pr oduction.Il fau dra v iser ? u ne fabrication d e masse e t ? un emeilleure r ?gulation de l a q ualit?. L' analyse dumarch? d oit pr?c?der la p roduction, le s p ossibilit?sde pr oduction doivent ?tr e fonction de l a de mande.On e st en droit de s'atten dre ? c e qu e l'in dustriedu b ?ton manufactur? sac he mettre en oeuvre l esmoyens de n otre t emps, tel s q ue l a r esearch tech-nique et commerciale et la promotion.inhaitOber die Zukunft der BetonsteinindustrieDie z iemlich gu te L age d er Betonsteinindustrie be -ruht t eilweise au f dem ni edrigen Pr eis des Produk-tes. A ndererseits s pielen bei d er Wahl der v erschie-denen B aumaterialien auc h di e tec hnischen Eigen-schaften ei ne g rosze R olle. D er Autor ? st derMeinung d asz es zu w enig For tschritt g ibt bei derVerbesserung der Gr undeigenschaften des M aterialsBeton. D azu i st For schung n otwendig, obw ohl i n derniederl?ndischen B auindustrie nur ein Prom ille d esganzen U msatzes ausg eworfen w ird. In a nderenSektoren d er I ndustrie stei gt das Bu dget o ft bis z u10% d es U msatzes. D er M angel an For schung un dWeiterentwicklung musz den n auc h al s ei ne D ro-hung f?r die B etonsteinindustrie b etrachtet w erden.Um di e g ?nstige Wirtschaftslage z u beh aupten i stu.a. m ehr Betr iebserweiterung, di e Konz entration i neine kl einere A nzahl g r?szerer Betr iebseinheitenerw?nscht. Es s oll al so nac h Massenherstellungund g r?szerer Qual it?tsbeherrschung g estrebt w er-den, D em Pr oduzieren v oran g eht di e M arktfor-schung. D ie Pr oduktionsm?glichkeiten m?sse n mi tder N achfrage v erbunden w erden. Von der L eitungin der B etonsteinindustrie w ird er wartet w erden,dasz di ese die M ittel uns erer Zei t, w ie techni scheund ko mmerzielle For schung und Weiterentwicklungzu handhaben wissen.Cement XXI (1969) nr. 6 227