De brug over het Wilhelminakanaal bij OosterhoutU.D.C. 624.21.012.46door ir. A. van d e r et, hoofdingenieur, Rijkswaterstaat, Directie Bruggen voorgespannen betonbrugInleidingOp 15 maart 1961 opende Hare Majesteit de Koningin de brugover de Merwede te Gorinchem en stelde daarmee tevens eennieuw gedeelte van Rijksweg 27 (Vianen-Breda) in gebruik.Dit nieuwe gedeelte reikte op dat moment in zuidelijke richtingtot voorbij Oosterhout.Daar wordt het verkeer, na het passeren van de nieuwe brug overhet Wilhelminakanaal, op de bestaande wegen geleid.De laatste brug, die inmiddels op volle breedte gereedgekomenis, wordt voorlopig slechts voor de helft door het verkeer benut.Dit zal veranderen wanneer binnen afzienbare tijd een volgendgedeelte van Rijksweg 27 even ten oosten van Breda aansluitingzal geven op Rijksweg 63 (Breda-Tilburg) en vervolgens aansluitop de ringweg in Breda.OntwerpVoor de brug over het Wilhelminakanaal kon wegens tijdgebrekgeen nieuw ontwerp gemaakt worden.Er werden derhalve diverse laden opengetrokken, met de be-doeling ergens een reeds gemaakte brug te vinden die met enigpassen en meten in de zich voordoende situatie bij Oosterhoutgebruikt zou kunnen worden.Hoewel er in de loop der jaren al heel wat bruggen en viaductenzijn gebouwd is dit 'laatje-trekken' een vrij hopeloze en onvrucht-bare bezigheid.Men zal dit inzien wanneer men bedenkt, dat het traceren vanwegen in ons dichtbevolkte landje zichzelf vele beperkingen moetopleggen, zodat kunstwerken in de voorkomende kruisingen metbestaande land- en waterwegen vrijwel steeds of in kruisingshoek?f in overspanningen of in dwarsprofiel vari?ren.Na deze ontboezeming doet het deugd te kunnen vertellen, dat indit geval het zoeken werd beloond.Het oog viel -en bleef met welgevallen rusten- op het viaduct inRijksweg 12 over de spoorlijn Arnhem-Zutphen, beschreven inCement 11 (1959) Nr. 6, blz. 494/502 door ir. M. Ch. J. van derWeyden.Weliswaar was de kruisingshoek niet gelijk, maar de overspan-ningen en het dwarsprofiel konden met enige aanpassing wordenovergenomen.Hierdoor werd de ingewikkelde en tijdrovende berekening vanhet brugdek overbodig en werd het tekenwerk met het geheeluitgewerkte viaduct als voorbeeld eenvoudiger.In fig. 1 ?n 2 zijn een langs- en een dwarsdoorsnede van de brugaangegeven.fig. 1. langsdoorsnedeCement 13 (1961) Nr. 7 389fig. 2. dwarsdoorsnedefoto : Reproductie-inrichting rijkswaterstaatfig. 3. P. en Z.-kabel A 100, verankering spanzijdefig. 4. P. en Z.-kabel A 100, blinde verankeringfig. 5. bekistingsschema koker boven pijlers fig. 6. bekistingsschema koker in het midden van de overspanningDe bestaande wegen op de kanaaldijken worden onder de zij-overspanningen doorgevoerd.Met het oog op een toekomstige verbreding en verdieping vanhet Wilhelminakanaal zijn onderde brug en over een zekere lengteter weerszijden daarvan betonnen damwanden in de oevers aan-gebracht.De sloof van de damwanden onder de brug rust tegen de pijler-sloven; buiten de brug zijn ze achterwaarts verankerd.Het brugdek bestaat uit vier kokerliggers, ter plaatse gestort envoorgespannen.De overspanningen bedragen (in schuine richting) resp. 20 m,32,50 m en 20 m.Een verdere beschrijving kan, gezien het eerder genoemde ar-tikel, achterwege blijven.De voorspanningElke koker is voorgespannen met spankabels volgens het systeemPolensky & Z?llner.Elke kabel bestaat uit 44 draden ovaal geribd staal 9x4,2 mm, meteen totale primaire voorspankracht van 142 ton.foto 7detail van debevestiging van deovale draden opde spanstaafHet systeem werd reeds beschreven in artikelen van Dipl.-lng.H. Wittfoht in Cement 8 (1956) Nr. 21-22, blz. 509/514, en vanir. J. J. B. J. J. Bou vy in Cement 12 (1960) Nr. 12, blz. 1021/1032('Betondag1960').In elke kokerwand zijn 5 kabels opgenomen, waarvan 1 kabel aanbeide zijden een span bare verankering heeft (flg. 3).De overige 4 kabels hebben om en om aan ??n zijde een spanbareverankering en aan de andere zijde een ingebetonneerde (blinde)verankering, berustend op aanhechting van de gespreide draden(Ag-4).De primaire spanning in het staal is, in overeenstemming met deSTUVO-Richtlijnen, gebracht op 2/3 van de breuksterkte, het-geen .neerkomt op ca. 142 ton voorspankracht per kabel.Volgens het 'Zulassungsbescheid' mag in Duitsland op dit span-element A100 niet meer dan 116,2 ton toegelaten worden; dit is,in overeenstemming met DIN 4227, een staalspanning van max.55% van de breuksterkte.Om deze reden werd het raadzaam geacht de ankerplaten metextra ribben te verstevigen, zodat de ankerplaten niet door ver-vorming te hoge randspanningen in het beton om de opening vanhet kabelkanaal zouden opwekken.Bovendien werd de blinde verankering van een zwaardere spiraalvoorzien.Dit voorspansysteem met grotere voorspanelementen werd ge-kozen naar aanleiding van een alternatief-aanbieding van de aan-nemer, de N.V. Algemene Bouwonderneming Albouw te Breda.In het vorige ontwerp bestond de voorspanning namelijk perkokerwand uit 14 kabels 12 0 7 mm volgens het systeem Freys-sinet.De voorkeur werd gegeven aan een kleiner aantal kabels metgrotere voorspankracht omdat daardoor het storten en verdich-ten van de betonspecie in de kokerwanden minder moeilijk wordt.Overigens heeft het Freyssinetsysteem ook kabels met een pri-maire voorspankracht van ca. 142 ton.Het zwaartepunt van de 5 kabels komt uiteraard in elke door-snede overeen met het zwaartepunt van de 14 kabels in de over-eenkomstige doorsnede van het viaduct in Rijksweg 12.De dwarsvoorspanning in het brugdek bestaat uit spanstaven0 26 mm met schroefverankering.De uitvoeringHiervan zal alleen het maken van de kokerliggers worden be-handeld.390Cement 13 (1961) Nr. 7foto S. de kabels worden vooraf gereedgemaakt op de werkbank foto 9. kabels, die aan beide uiteinden worden gespannen, worden inhet werk zuiver op lengte afgewerkt; de vijzel steekt dooreen tijdelijke sparing in de bekisting van het eindschot rechtsHet steigerwerk is op de normale wijze samengesteld uitstalen liggers, dragend op een aantal houten hulpjukken.De jukken zijn ter plaatse van de pijlers opgesteld op de pijler-sloven.In de eindvelden staan de jukken op stootplaten en in het kanaalop tijdelijke, met houten palen onderheide betonnen sloven.Alle jukken zijn gesteld op schroefvijzels.Het gehele steigerwerk (gemaakt voor twee kokerliggers) kandaarmee neergelaten worden op lorries en in dwarsrichting ver-reden worden.In flg. S en 6 is de bekisting van de kokers zelf aangegeven. Debinnenbekisting is tegen opdrijven verzekerd door middel vanbouten, omgeven met 'betonbroodjes', die verankerd zijn aan devloerbekisting.De kabels, inclusief de kabelomhullingen, worden bij dit systeemgeheel op lengte gereed gemaakt op de werkbank (foto's 7-8).Alleen van de kabels die aan beide zijden een spanbare veranke-ring hebben, dient de lengte in het werk zuiver bepaald te worden.Aldaar worden de draden met een slijpschijf op lengte afgekort enmet behulp van de vijzel op de spanstaaf bevestigd (fig. 9).Het in het werk dragen van de kabel vereist tijdelijk een grootaantal manschappen om het knikken van de omhulling te ver-mijden.Daar men de kabels met omhulling moeilijk door een gereed-staande wapeningskooi kan schuiven, is het beter ze van bovenafneer te laten.De volgorde van werken is hierbij aangepast.Van elke koker werd eerst de buitenbekisting gesteld (foto 10);daarna is de wapening van vloerplaat en wanden aangebracht (bijde laatste van boven open).Op afstanden van 1,50 m staan de laddertjes van zachtstaal op-gesteld met dien verstande, dat de losse sporten van de laddertjesop uitsteeksels van de staanders gelegd worden op het momentdat de kabel, die ze moeten ondersteunen, wordt neergelaten.De tien kabels voor een koker werden op die manier in twee uurvoorlopig gelegd (foto 11).De standzekerheid van de kabels in zijdelingse richting is ver-zekerd door kammen, gebogen van zachtstaal, die klem gezet wor-den tussen de zachtstaalnetten van de wanden.De vooraf gemaakte spanten van de binnenkist zijn daarna ge-steld, de binnenkist is dichtgetimmerd en de wapening van wan-den en dekplaat afgevlochten.Het storten van de kokersOok hier zijn vloerplaat, wanden en dekplaat in ??n keer gestortop een door ervaring verkregen werkwijze.Het storten begon bij een landhoofd en had plaats in vier fasen.In fase I (fig. 5) werd de betonsp?cie via de wanden gestort.De betonsp?cie voor de vloerplaat (fase II) werd gestort via eendoorlopende langssleuf in de bekisting van de dekplaat.Hiertoe waren vier naast elkaar gelegen delen van de bekistingtijdelijk naar weerszijden opzij geschoven onder het wapenings-net.foto 10. eerst wordt de buitenbekisting van de kokers (met triplex-bekleding) gesteldfoto 11. de kabels met omhullingen worden in het werk gedragenCement 13 (1961) Nr. 7 391foto 12. spankabels volgens het systeem Polensky & Z?llner nabij deverankeringfoto 13. het spannen van een kabelDaardoor kon ook het daglicht in de koker doordringen.Na fase II volgde, weer op een bepaalde afstand, het vullen van dewanden tot de nek in fase III.Voordat de betonspecie voor de dekplaat werd gestort is de sleufin de bekisting gedicht en de wapening op hoogte gesteld metbetonblokjes.?nkele mangaten bleven open om de binnenbekisting later tekunnen verwijderen.Het storten van de betonspecie ter plaatse van de blinde ver-ankering vereiste natuurlijk bijzondere aandacht (foto 12).De goede organisatie maakte het mogelijk, dat elk der kokers ineen tijd van gemiddeld 12 uur werd gestort, de schafttijden nietmeegerekend.Spannen en injecterenDe kokers 1 en 2 zijn met een tussenruimte van ca. 14 dagen ge-stort.Ongeveer 6 dagen na het storten is in alle langskabels de halvevoorspanning aangebracht, voldoende om de kokers zelfdragendte maken, waarna het steigerwerk is afgevijzeld.Na het storten van de strook in de dekplaat tussen de kokers enna het verharden daarvan is de dwarsvoorspanning aangebracht,waarna ook de langskabels op de uiteindelijke kracht zijn voor-gespannen (foto 13).De injectiespecie is samengesteld uit: 100 kg portlandcement,0,8 ? 1,2 kg 'Tricosal H 181' (de ontwikkeling van waterstof-belletjes is o.a. af hankelijk van de temperatuur) en ca. 36 kg water.MEDEDELINGENStudiebeurs 'post-graduate' cursus betontechnoiogieVan Prof. R. H. Evans van het Department of Civil Engineeringte Leeds is bericht ontvangen, dat ook dit jaar weer een beurs,groot ?400.- per jaar, beschikbaar wordt gesteld voor een inge-nieur, die een 'post-graduate' cursus in betontechnoiogie aan ge-noemde Universiteit wil volgen.Gegadigden voor deze beurs wordt verzocht zich in verbinding testellen met Prof. dr. ir. A. M. Haas, Afdeling der Weg- en Water-bouwkunde, Technische Hogeschool, Oostplantsoen 25 te Delft.N.V. Bataafsche Aanneming Mij.(v/h Fa. J. van der Wal & Zn.)vraagt :a) ervaren calculatorsdie zelfstandig inschrijfbegrotingen kunnen maken.b) beton-constructeurse) beton-tekenaarsMet individuele omstandigheden wordt rekening gehouden.Zaterdags vrij.Bedrijfssluiting 24 juli tot 5 augustus 1961.Schriftelijke aanmeldingen te richten aan de Directie,Binckhorstlaan 299, 's-Gravenhage.Gemeente TilburgBij het Bedrijf der Publieke Werken kan op de afdelingRiolering worden geplaatst, afhankelijk van leeftijd,bekwaamheid en ervaring, eentechnisch ambtenaarf6107,88 - f7881,24oftechnisch ambtenaar le klasf 6855,60 - f 9177,24exclusief huurcompensatie en vakantietoeslag.Voor de functie wordt vereist het diploma H.T.S.,afd. Weg- en Waterbouw, of gelijkwaardige opleiding.Ervaring op het gebied van afvalwaterzuiveringstrekt tot aanbeveling.De Gemeente is aangesloten bij het I.Z.A.De verplaatsingskostenregeling is van toepassing.Sollicitaties te zenden aan de Directeur van PubliekeWerken, Lange Schijfstraat 66,binnen 10 dagen na het verschijnen van dit blad.392 Cement 13 (1961) Nr. 7