De bouw van ferrocementcasco'sHet is geen eenvoudige zaak om met ferroce-ment een goed casco te bouwen. Veel zelf-bouwers hebben dat aan den lijve ondervon-den. Nodig zijn een goed op het materiaalafgestemd ontwerp en een zorgvuldige uit-voering. De Nederlandse scheepsbouw isgebaseerd op de traditionele materialenhout en staal, naderhand aangevuld met po-lyester. In een land als Nieuw-Zeeland waarde scheepsbouw op houtwas aangewezen,was de paalworm oorzaak van veel onder-houd aan de schepen. Het is niet verwonder-lijk dat daar werd gezocht naar een tegen depaalworm bestand materiaal: ferrocement.De opgedane ervaringen zijn mede de basisgeweest voor vissersschepen en zeilsche-pen in ferrocement in andere landen, zoalsCanada en de USA.Vooral in de USA is het ontwerp van ferroce-mentschepen verder ontwikkeld. Descheepsontwerper J.R.Benford heeft eenscheepstype ontwikkeld dat omschrevenkan worden als dunschalige spantloze con-structie. De sterkte wordt ontleend aan deconstructie van de 'rug': een zware kiel metballast, een stevig achterschip en een sterkeboeg.Dwarswanden (schotten) dienen om het dekte dragen. Het meest eenvoudige is om terplaatse van een spant een schot te maken.Bij de bouw van ferrocementschepen heb-ben de spanten veelal een tijdelijke rol, door-dat ze als het casco gebetonneerd is, meteenslijpschijf verwijderd kunnen worden. Zo kanmen een spantloos schip overhouden. Bij dekleinere schepen worden dwarswanden danook niet als constructieve wanden uitge-voerd, maar met epoxy aan de huid gelijmd.Een spantloos schip geeft een ruimtewinstvan ca. 8%. Bi j schepen langer dan 15 meterworden afhankelijk van lengte en zwaarte??n of meerdere schotten gebouwd ter plaat-se van een spant.De fijn verdeelde gaaswapening in eenferrocement-casco zorgt voor een grotespreiding van belastingen. Stootbelastin-gen, zoals bij een aanvaring optreden, kun-nen het beste worden opgenomen alser in descheepshuid geen zgn. 'hard spots' voorko-men. Zijn die er wel dan ontstaan scherpe enhoekige beschadigingen met gevaar voorscheuren. Zijn die hard spots er niet, danontstaat in de meeste gevallen een deuk diegeen direct gevaar oplevert en naderhandgemakkelijk gerepareerd kan worden.De dunwandigheid van het casco w?rdt be-reikt door bij de schepen tot 15 meter lengtealleen een langswapening toe te passen;grotere schepen hebben zowel langs- alsdwarswapening. De wanddikte varieert van14 tot 25 mm. In het krachtenspel speelt hetmonolitisch gedrag van romp en dek eenbelangrijke rol.Het 'gevlochten ' casco is met stavenbevestigd aan eenondersteuningsconstructieCement XXXIII (1981) nr. 7469Het aanbrengen van de zeer veleverbindingen is een langdurig karwei. Derechter foto laat de al gestortekielbalkconstructie zienHet aanbrengen van de mortelspeciegebeurt van binnen naar buiten waarbij despecie volledig door het gaas gedrukt moetwordenAfwerken van de cascohuidDe uitvoering van een ferrocement cascovereist veel vakmanschap en geduld. De bes-te resultaten worden verkregen met eenopen bouwsysteem, waarbij het 'gevlochten'schip zonder mal, met mortelspecie wordtgepleisterd. Aan het werken met hetzij eenbinnen- of een buitenmal kleven bezwarendoor de vaak ongewenste hechting van mor-tel aan de mal. Ook kan niet worden gecon-troleerd of de mortel voldoende is gepene-treerd.Sinds enkele jaren bouwt in ons land descheepswerf Ferrocem in Schiedam casco'svan ferrocement, tot nog toe uitsluitend voorzeilschepen. Het is de moeite waard de daargevolgde werkwijze nader te bekijken.Werkwijze1. Begonnen wordt met het maken van despanten. Deze spanten worden afgehangenaan een constructie die voldoende sterkmoet zijn om zonder vervormingen de verde-re bouw te kunnen verdragen.2. Maken van de kielbalkconstructie, waar-bij de ballast wordt ingestort.3. Over de nauwkeurig gestelde spantenworden enkele lagen gaas aangebracht,waarvoor gaas met vierkante openingenwordt gebruikt. Het aantal lagen is afhanke-lijk van de grootte van het schip.CementXXXIII(1981)nr.7 4704. Vervolgens wordt de langswapening be-vestigd, waarna weer enkele lagen gaas wor-den aangebracht. Dikte en hart-op-hart af-stand van de langswapening is afhankelijkvan de scheepsgrootte en -vorm.5. Vervolgens wordt het schip gebeton-neerd, waarbij de mortelspecie van binnennaar buiten door het gaas wordt heenge-drukt. De buitenzijde wordt zorgvuldig afge-werkt, waarbij erop gelet moet worden dat ergeen lucht wordt ingesloten.Omdat in Engeland veel ferrocement sche-pen worden gebouwd, laat de Nederlandsescheepswerf voor het betonneren van decasco's een groep Engelsen overkomen diein dit werk zeer ervaren is.ToelichtingHet maken en richten van de spanten dientzeer nauwkeurig te gebeuren. Bij het makenvan de kielconstructie wordt rekening ge-houden met mastfundaties en motorfunda-tie.Het aanbrengen van de duizenden hechtin-gen voor het tot een geheel maken van degaaswapening is een eentonig en arbeidsin-tensief werk. Voorafgaand aan het betonne-ren wordt het 'gevlochten' casco strak ge-klopt. Na het aanbrengen van de mortelspe-cie wordt, als enig opstijven is bereikt, deromp strak afgewerkt met latten. Daarnavolgt het opbrengen van een iets nattere laagmortelspecie, de zgn. fineslaag. Deze is 1 totTwee opnamen van het schip waarmee VanderLugt een reis rondde wereld gaat maken;de linker foto toont het schip in dethuishaven, daarnaast in de Coolhaven teRotterdam tijdens de Betonkanorace2 mm dik en beschermt de wapening. Defineslaag wordt vervolgens met een sponsenigszins opgeruwd en tot slot met stalenspanen volkomen glad afgewerkt. De nabe-handeling bestaat uit het nathouden van hetcasco gedurende 28 dagen. Ook is het moge-lijk om gedurende 48 uur te stomen bij eenmaximale temperatuur van 70?C.Constructief gezien vormen dek enscheepsromp ??n geheel. Het dek wordtvoorafgaand aan de romp gebetonneerd,waarbij uit twee technieken kan worden ge-kozen:a. aanbrengen van een onderbekisting dieuit een gaatjesboard bestaat, om te kunnenzien of de mortelspecie voldoende vol is aan-gebracht;b. van onderaf een eerste laag mortelspecieaanbrengen en deze laten verharden omdaarna van bovenaf de toplaag aan te bren-gen.Over de gebruikte mortelspecie kan wordenopgemerkt dat normaal portlandcementklasse A wordt gebruikt en dat het zand aaneen speciale samenstelling moet voldoen.Gestreefd wordt uiteraard naar een zo dichtmogelijke pakking.Voordat het schip te water wordt gelaten,wordt een verflaag opgebracht, niet alleenuit esthetisch oogpunt, maar meer nog omaangroei van algen te voorkomen.Wereldreis in schip van ferrocementOngeveer drie jaar geleden is bij de werfFerrocem een schip gebouwd waarmee bin-nenkort een wereldreisgemaakt zal worden.Pleun van der Lugt, een oud straaljager pi-loot, heeft al langer met het plan van eenwereldreis rondgelopen en heeft zijn bijna 11meter lange schip speciaal daartoe uitgeko-zen. Het is een door J.R.Benford ontworpenstandaard ferrocement schip dat op de hier-voor beschreven wijze is gebouwd. Lloyd'sRegister of Shipping heeft een certificaatafgegeven.De romp is een spantloze constructie die inverband met de te maken wereldreis een ex-tra dekverstijving heeft gekregen in de vormvan twee houten langsliggers om het vlakkedek meer steun te geven. De masten zijn tenopzichte van het normale ontwerp met ??nmeter ingekort om het zeilpunt te verlagen.Van der Lugt heeft al veel ervaringen met zijnschip opgedaan en een bijzondere was welde aanvaring met een zeeboei op de Wester-schelde. De klap was hevig en de kans dat eenhouten of polyester schip ter plaatse wasgezonken is niet uitgesloten. In de ferroce-menthuid ontstond een deuk, geen gat, enhet binnenkomende water kon met een lens-pomp weer worden uitgeslagen. Op eigenkracht kon worden doorgevaren. De repara-tie is uitgevoerd door de beschadigde plekopen te hakken, daarin nieuw gaas en extrastaven aan te brengen en vervolgens het gatte dichten met mortelspecie.Verleden jaar augustus heeft Van der Lugteen uitgebreide proefvaart gemaakt om nietalleen zijn schip in verschillende omstandig-heden te testen, maar ook om zelf te wetenhoe hij reageert op het alleen zijn, want het iszijn bedoeling om de reisom de wereldalleenen zonder havens aan te doen, af te leggen.Daarmee zal hij de eerste Nederlander zijndie solo en non-stop een dergelijke reis vanongeveer 300 dagen maakt. Eind juli/beginaugustus vertrekt Van der Lugt vanuit Zierik-zee. P.L.SpitsCement XXXIII (1981) nr. 7 471