Berichten uit de betonwereldUtrecht, Jaarbeurscongrescentrum, 20 november jl.De Betondag 1980Jaarrede door de voorzittervan de Betonvereniging,prof.dr.ir.A.S.G.BruggelingInleidingDe grote belangstelling voor onze Betondagbewijst dat de formule van congres en exposi-tie of zoals wij zeggen 'betonmarkt' een goedeformule is.Er iseen gevarieerd en inhoudelijkinteressant programma samengesteld.Bekende sprekers, belangrijke onderwerpen,nieuwe films in de filmstudio's en een drukbezette beurs.Helaasmoet ik ook vandaag met u stilstaan bijhet overlijden van een prominent manin onzebetonwereld. Op 28 mei jl.ontviel onsir.A.Auer, directeurvandeafdeling Construc-tie van de Rijksgebouwendienst, de dienstwaar hij sedert de jaren '40 aan was verbon-den.Hij was een zeer kundig constructeur, die aanveel belangrijke projecten heeft meegewerkten een uiterst actief medewerkeraan het werkvan de Betonvereniging. Meer dan 10 jaarheeft hij gefungeerd als lid van de keurings-commissie van de Stichting Betonmortelcon-trole. Wij verliezen in hem een innemendepersoonlijkheid.De Betonvereniging heeft een belangrijk jaarachter de rug, waarin op voortvarende wijze isgewerkt aan de realisatie van de doelstellin-gen van de vereniging.Er zijn dit jaar zoveel vermeldenswaardigehoogtepunten geweest, dat ik aan de meestehelaas voorbij zal moeten gaan. Wel zal watlanger stil worden gestaan bij een aantal ont-wikkelingen op voorschriftengebied, bij stu-die en research, bij onze zorg over afnemendedeskundigheid op de bouwplaats en bij hetkwaliteitsbeleid.Het laatste onderwerp 'het kwaliteitsbeleid'staat vandaag in het zoeklicht, enerzijds doorde gedenkwaardige beslissing van de bestu-ren van BV en KOMO om te komen tot eennauwe samenwerking, anderzijds omdat wijmet zorg zijn vervuld over ontwikkelingen inhet vlak van de verantwoordelijkheid van par-tijen betrokken bij de realisatie vanbouwwer-ken.Cement XXXII (1980) nr. 12Research en voorschriftenDoor de Stichting CUR-VB, Stichting voorOnderzoek, Voorschriften en Kwaliteitseisenop het gebied van Beton, zijn in 1980 in hetkader van het Marien Technologisch Speur-werk, de zogenaamde MaTS, twee onder-zoekprojeeten gestart, te weten de MaTS-projecten 'vermoeiing van beton' en 'beton-mechanica'. Daarnaast zijn thans de voorbe-reidingen begonnen voor het MaTS-project'duurzaamheid van betonnen offshore-constructies', waarvoor een onderzoekcom-missie met vier sub-commissies is ingesteld.Ir.De Sitter, voorzitter van deze onderzoek-commissie, verzorgt een lezing over ditonderwerp.Het Bestuurvan de Stichting CUR-VB heeft ditjaar weer de Algemene Voorschriften Com-missie (AVC) ingesteld. De AVC bestaatuit devoorzitters van de verschillende voorschrif-tencommissies en deGTB-stuurgroep van deBetonvereniging. De AVC heeft als taak hetCUR-VB-bestuur te adviseren inzake zowelde nationale als de internationale voorschrif-tenproblematiek en de publikatie vannormenen normontwerpen.Begin oktober van dit jaar is NEN 3870 'Teke-ningen voor betonconstructies' uitgekomen.Daarin zijn ook regels opgenomen voor voor-gespannen vloeren met nagerektstaal zonderaanhechting, voor vooraf vervaardigd betonen voor lichtbeton.Binnen afzienbare tijd kunnen ontwerp-voorschriften worden verwacht voor 'voor-spanning zonder aanhechting' en voor 'in degrond gevormde palen'.783Het concept-voorschrift 'betonnen bruggen'zal waarschijnlijk ook in 1981gereed komen.De door de voorschriftencommissies IV, X enXI ingediende wijzigingsvoorstellen en aan-vullingen op de Voorschriften Beton VB 1974,worden thans door de AVC behandeld. Ditheeft onder meer geleid tot een nadere dis-cussie over de vorm en inhoud van de toekom-stige betonvoorschriften.In 1979 heeft ondergebruikers van deVB 1974een meningen-onderzoek plaatsgevonden.Naar aanleiding hiervan wordt thans nage-gaan hoe de toekomstige betonvoorschriftenbeterop de wensen van degebruikerskunnenworden afgestemd.In grote lijnen heeft de discussie voorlopig totde volgende opvattingen geleid:? ten behoeve van de verschillende gebrui-kersgroepen is opsplitsing gewenst in eenalgemeen gedeelte, te beschouwen als eenTGB-beton, een deel 'ontwerp-berekenin-gen', een deel 'uitvoering' en een deel 'mate-riaal beton'. Over het deel 'materiaal beton' isreeds overleg gaande met het NederlandsNormalisatie Instituut, zodat hiermee spoedigeen begin kan worden gemaakt;? het voorschrift moet pragmatisch wordeningedeeld, dat wil zeggen, gericht worden ophet gebruik door de verschillende groepen;? in daarvoor in aanmerking komende artike-len moeten eersteenvoudige regels en vervol-gens meer verfijnde methoden worden gege-ven;? in nationaal verband dient bij het opstellenvan voorschriften te worden gestreefd naareen identieke benadering van de verschillen-de materialen.Sprekers op de Betondag:ir. W.R.de Sitter (Unks) enproUr.A.F.van Weeie...drs.J.G.van der Ploeg,Teneinde nationale en internationale voor-schriften goed op elkaar af te kunnen stem-men, wordt doorde Nederlandsebetonwereldactief meegewerkt aan internationale organi-saties op het gebied van normering, zoalsCEN en ISO en ook aan het CEB en de FIP.Tevens wordt meegewerkt aan het opstellenvan Eu rocodes door de EG in Brussel.Ik heb er het volste vertrouwen in, dat we metdeze aanpak op de goede weg zijn en dat wenieuwe voorschriften zullen krijgen, die theo-retisch niet ingrijpend zullen zijn veranderd,maar wel veel beter en eenvoudiger hanteer-baar.OnderwijsTraditiegetrouw speelt de Betonvereniging inhet aanvullend onderwijs op betongebiedeengrote rol. We menen een belangrijke rol, om-dat het onderwijs, dat door ons in goede sa-menwerking met de Stichting BijzondereCursussen wordt gegeven, door geen andereinstelling wordt geboden. De Betonvereni-ging verzorgt duidelijk aanvullend onderwijsvoor de man in de praktijk, die behoefte heeftaan bijscholing in zijn vak. Dankzij een goedesamenwerking met het technisch onderwijs iser daarnaast een goede wisselwerking met delesprogramma's van MTS en HTS.Ook met de Stichting Postdoctoraal Onder-wijsin de Civiele Techniek wordt nauw sa-mengewerkt bij de ontwikkeling van cursus-sen. Ruim 500 cursisten volgen jaarlijks eencursus van de Betonvereniging.Sinds 1957 verzorgt de Betonvereniging hetexamen van de 2-jarige cursus Betoncon-structeur BV. Gediplomeerden zijn uiterstkundige constructeurs, die bij zowel de over-heid als het bedrijfsleven op een goede toe-komst kunnen rekenen. Deze zo gewaardeer-de opleiding, waaraan jaarlijks tientallen in-genieurs meewerken als examinator, wordtop ernstige wijze bedreigd, omdat de Ministervan Onderwijs, zonder enig voor-overleg, detoelatingsdrempel heeft verhoogd. Het isdaardoor erg moeilijk geworden om voldoen-de cursisten voor een nieuw leerjaar bij elkaarte krijgen. Voorbezuinigen hebbenwebegrip,maar dat daarmee een unieke cursus om zeepdreigtte worden gebracht is ontoelaatbaar.De Betonvereniging heeft te zamen met deHTS-en die de opleiding verzorgen een ern-stig protest laten horen. Tot nu toe heeft ditgeen tastbaar resultaat opgeleverd.Cement XXXII (1980) nr.12R.WHorner,Ook u zult vaak geconfronteerd worden methet probleem dat we geen geld meer hebbenof willen besteden aan voldoende deskundigtoezicht op de bouw. Besteden we aan de enekant met zijn allen veel tijd aan de opleidingvan vakmensen, waarbij de Betonverenigingopleidingen verzorgt voor het hogere- en mid-denkader, aan de andere kant zien we dat diespecialisten nauwelijks meer van hun bu-reaus wegkomen om de eenvoudige reden,dat ze niet worden ingeschakeld bij de uitvoe-ring.Ook de aannemer krijgt het er nietgemakkelij-ker op. Het aantrekken van vakmensen is nieteenvoudig ondanks de werkloosheid in debouw, en het rollenspel tussen bouwdirectieen aannemer is ook voorde aannemer belang-rijk.Ondanks deze ontwikkelingen zijn er weernieuwe initiatieven te melden op opleidings-gebied. In voorbereiding is een cursus 'uit-voering betonconstructies', bedoeld als bij-scholing voor uitvoerders en opzichters.Voorts gaat begin volgend jaar de postdocto-rale cursus 'kwaliteitskunde' in Delft van start.We hopen daarmee een belangrijkestimulanste geven aan het besef, dat ook in de bouwkwaliteitsbeheersing een voorwaarde vooroverleven is.KwaliteitsbeleidDirect verband houdend met de al gesigna-leerde bezuiniging op directiekosten, is desituatie ten aanzien van de verantwoordelijk-heid van partijen bij een bouwwerk.Bouwen is een maatschappelijk proces waar-bij veel personen en instanties zijn betrokken:leder van hen is bij dat proces in een bepaaldevorm eni n een bepaalde mate verantwoorde-lijk voor de kwaliteit van het gebouwde. Omhet niet al te ingewikkeld te maken, wordt hetaantal betrokkenen bij het bouwproces tot vijfhoofdgroepen beperkt, te weten:? de opdrachtgever;? de opdrachtnemers;? de adviseurs;? de eigenaars;? de overheden.Door de taken en de verantwoordelijkhedenvan de eerste twee zegt de UAV (UniformeAdministratieve Voorwaarden voor de Uitvoe-ring van Werken) het volgende:'De opdrachtgever draagt de verantwoorde-lijkheid voor de door of namens hem voorge-784ir. WStevelinkschreven constructies en werkwijze... alsme-de voor de door of namens hem gegeven or-ders of aanwijzingen'.'De aannemer is verplicht het werk uit te voe-ren naar de bepalingen van de overeen-komst...? en'Indien de constructies, werkwijzen, orders enaanwijzingen, dan wel de bouwstoffen ofhulpmiddelen klaarblijkelijk zodanige foutenbevatten of gebreken vertonen dat de aanne-mer in strijd met de goede trouw zou handelendoor zonder de directie daarop te wijzen, totuitvoering van het desbetreffende onderdeelvan het werk over te gaan. is hij voor de scha-delijkegevolgen van zijn verzuim aansprake-lijk' en'De aannemer kan bepaalde onderdelen vanhet werk in onderaanneming laten uitvoeren,mits voor de keuze van deze onderdelen envan de daarvoor in te schakelen onderaanne-mers. de schriftelijke goedkeuring van de di-rectie is verkregen; de aannemer blijft niette-min jegens de opdrachtgever voor die onder-delen ten volle verantwoordelijk'. (Einde ei-taat).De eigenaar ontvangt het bouwwerk na vol-tooiing van de opdrachtgever en draagt vanafdat moment de verantwoordelijkheid daar-voor. De verplichtingen van de aannemer ge-durende de overeengekomen onderhoudster-mijn en de wettelijke verantwoordelijkheidvan de aannemer onverlet latend.De overheid tenslotte speelt in het bouwpro-ces de rol van hoedster van het algemeen be-lang. In concreto betekentdit dat het ontwerpin al zijn facetten wordt getoetst aan de bepa-lingen van door de gemeenschap opgesteldewetten en verordeningen met het oog op hetoprichten, instandhouden en gebruiken vanbouwwerken. Daarnaast houdt de overheidtoezichtop het naleven van de genoemde be-palingen.E?n en ander vergt niet alleen een hoge matevan deskundigheid en verantwoordelijkheids-besef van de aannemer, ook de overheid, deopdrachtgever en de eigenaar, welke laatstetwee overigens een zelfde persoon of instan-tie kunnen zijn, dienen over deze deskundig-heid en over dit verantwoordelijkheidsbesefeveneens in ruime mate te beschikken.Als, zoals nogal eens voorkomt, de op-drachtgever zelf niet deskundig is, zal een ge-machtigde moeten worden aangesteld die welover voldoende capaciteiten beschikt.In de dagelijkse praktijk van het bouwen zijner op dit moment, vooral ten gevolge van derecessie inde bouw, ontwikkelingen waar tenemen, die ons met zorg vervullen.Het is het goed recht van de opdrachtgeverom van de huidige economische situatie ge-bruik te maken door zijn bouwwerk te latenrealiseren tegen voor hem minimale kosten.De ervaring heeft evenwel geleerd, dat het ge-vaar dan zeker niet denkbeeldig is, dat op-drachtgevers hierbij te ver gaan en te veelrisico's nemen. Waarneembaar is met namede neiging bouwwerken in gedeelten te doenaanbesteden door het inschakelen van meeraannemers. Dit gebeurt niet alleen ten aan-zien van de aanneming van werken, doch ookten aanzien van de diverse, ten behoeve vande voorbereiding en uitvoering, in te schake-len adviseurs, zoals constructeurs, bouwfysicienz.Parti?le opdrachtverlening houdtvoor de des-betreffende aannemer per definitie parti?leverantwoordelijkheid in; met andere woor-den: meer adviseurs en meer aannemers zijnieder op hun specialistisch gebied ver-antwoordelijk voor hun activiteit, voortvloei-end uit hun parti?le opdracht.Zeer terechtzou dan de vraag kunnen rijzen ofde som van alle deelverantwoordelijkhedenwel gelijk is aan ??n en ook of niet een aantaldelen tussen wal en schip verdwijnen.Op zich zou bovengeschreven orqanlsatorl-sche constructie te billijken zijn, indien al-thans de opdrachtgever zich realiseert, dathet co?rdineren van de diverse specialistenen het afstemmen op elkaar van hun ontwer-pen, zijn taak is en alleen hij de verantwoorde-lijkheid daarvoor draagt. Helaas laat het in-schattingsvermogen van de opdrachtgeveromtrent de door hem te nemen risico's en denoodzakelijke kennis nogal eens te wensenover. De veiligheid van de constructie kandaarbij zeer direct in het geding zijn.De bij het bouwproces betrokken bedrijven ofadviseurs kunnen in een dergelijk geval in ge-wetensnood komen, indien fouten of gevarenworden waargenomen in die onderdelen dievallen buiten de opdracht van de deelaanne-mer of deeladviseur. Je vraagt je af of er somseerst catastrofes moeten ontstaan voordat webereid zijn een dergelijke te grote zuinigheidafte leren.We pleiten er dan ook voor bij elk werk deverantwoordelijkheld voor de onderscheidendeelgebieden zoals ontwerp, constructie enuitvoering, ??nduidig vast te leggen en aan??n ontwerper en ??n aannemer toe te ver-trouwen. Als hieruit ogenschijnlijk meer kos-ten voortvloeien, dienen die te worden be-schouwd als investeringen in maatschappelij-ke zin die meer dan verantwoord zijn. Als er-gens het oude gezegde 'de kost gaat voor debaat uit' opgeld doet, dan is het wel in dezesituatie.Op 15 oktober vond een belangrijke gebeurte-nis plaats. Na ruim drie jaar overleg waren deStichting KOMO en de Betonvereniging totovereenstemming gekomen omtrent eenvorm van samenwerking, uitmondend in eenovereenkomst. In aanwezigheid van de vrijwelvoltallige Dagelijkse Besturen en de leden vande Stuurgroep Kwaliteitsbeleid Beton, die hetvaak niet eenvoudige overleg hebben ge-Cement XXXII (1980) nr. 12voerd, werd in Zoetermeer een overeenkomstgetekend, waarin is vastgelegd, dat KOMO enBetonverenigingbij het voorbereiden en afge-ven van kwaliteitsverklaringen in de beton-sector nauw gaan samenwerken.KOMO zal als co?rdinerende instantie op hetgebied van kwaliteitsverklaringen zich methet daadwerkelijk afgeven van de attesten encertificaten bezighouden; de Betonvereni-ging zal in samenwerking met haar aangeslo-ten organisaties de techn ischekant voor haarrekening nemen.Dit zou kunnen betreffen het uitvoeren vanonderzoek ter voorbereiding van een kwali-teitsverklaringssysteem, waarbij het voor dehand ligt de bij de Betonvereniging aangeslo-ten studieverenigingen in te schakelen en zo-dra het professionele research betreft, uiter-aard de Stichting eUR-VB. Op dit momentloopt al een onderzoek waarbij de STUTECHzich metde voorstudie heeft belast.Ook het opstellen van kwaliteitseisen behoortin het kader van de samenwerking BV-KOMOtot het takenpakket van de Betonvereniging.Het spreekt vanzelf, dat daarbij een beroep zalworden gedaan op eUR-VB om zich met hetinstellen en begeleiden van commissiestewil-len belasten.De in het kader van de samenwerking af tegeven certificaten zullen in het algemeen zo-wel de naam van KOMO als die van de Beton-vereniging dragen. De Stuurgroep Kwaliteits-beleid Beton zal als gezamenlijke commissiehet beleid van beide organisaties co?rdine-ren. Het belang dat aan deze Stuurgroepwordt toegedacht komt tot uitdrukking in hetfeit dat de door de Stuurgroep uit te brengenadviezen een bindend karakter hebben.Het zo belangrijke overleg met de betrokkenpartijen, zoals afnemers, producenten enoverheid zal gestalte krijgen in door de Beton-vereniging in te stellen begeleidingscommis-sies.Het is verheugend, dat de overheid op duide-lijke wijze haar waardering over deze samen-werking heeft uitgesproken door dit model alsvoorbeeld te stellen voor andere sectoren inde bouw. Het is te hopen, dat de overheid ookzelf de daad bij het woord zal voegen door hetstimuleren van de toepassing van gecertifi-ceerde produkten. Het ligt voor de hand deeerste tekenen daarvan te verwachten bij inopdracht van de overheid uit te voeren bouw-werken.785Doordat ook de industrie, die bij het overlegtussen KOMO en de Betonvereniging werdbetrokken, haar instemming met de samen-werking heeft betoond. mag worden gesteld,dat thans het voor welslagen noodzakelijkemaatschappelijke draagvlak aanwezig is.Vanaf deze plaats wil ik in de persoon van devoorzitter van deStuurgroep, ir.De Groot, alleleden van de Stuurgroep hartelijk bedankenvoor hun werk, dat heeft geleid tot de inmid-delsgestarte samenwerking. Ik heb er het vol-ste vertrouwen in, dat deze samenwerking eenbelangrijke impuls betekent voor een ver-antwoorde kwaliteitszorg in de bouw.Internationale contactenTijdens de viering van het 50-jarig bestaan vanonze vereniging, nu 3 jaar geleden, werd opons initiatief met de toen aanwezige voorzit-ters van de Betonverenigingen uit Engeland,Oostenrijk, Duitsland en Noorwegen, afge-sproken te starten met een jaarlijks overlegtussen de Betonverenigingen in Europa.Kort geleden heeft de derde vergaderingplaatsgevonden en tot ons genoegen blijkt ditjaarlijkse contact door iedereen zo te wordengewaardeerd, dat de kring deelnemende lan-den steeds meer toeneemt. Tijdens deze laat-ste bijeenkomst waren maar liefst 10 landenvertegenwoordigd.Het is niet de bedoeling aan dit overleg enigeformele status te verlenen, tenslotte zijner alorganisaties genoeg. Onderwerpen van ge-sprek waren ditmaal: de ontwikkelingen tenaanzien van internationale normen in de Eu-ropese Gemeenschap, in eEN en in ISO; cur-sussen, uitwisseling van tijdschriften en re-searchprogramma's, gebreken aan en onder-houd van betonconstructies enz. Deze con-tacten blijken zeer nuttig te zijn!Een ander belangrijk contact werd in septem-ber gelegd met Polen. Nadat in 1978 het Be-tondispuut een excursie had gehouden naarPolen, ondernamen dit jaar zo'n 30 leden vande Betonvereniging de reis naar Polen voorhet bezoeken van een aantal bouwwerken enfabrieken.Om een concrete vorm te geven aan de colle-giale relatie met onze vrienden in Polen zalvanavond in het bijzijn vaneen delegatie vande Poolse Vereniging van Bouwingenieurs envan het Algemeen Bestuur van de Betonvere-niging een overeenkomst worden geslotentussen de Poolse Vereniging van Bouwinge-nieurs en de Betonvereniging, waarin wordtafgesproken regelmatig contact te houdendoor het uitwisselenvanliteratuur endoor hetuitnodigen van wederzijdse delegaties voorhet bijwonen van door de beide partijengeorganiseerde excursies, studiedagen encongressen.Overigenskunnenwij vermelden, dat studen-ten van de universiteit van Warschau dit jaaraandebetonkanoracein Zwollehebbendeel-genomenendaarbijeenleer goedfiguur heb-ben geslagen.De winnende betonkano's vande snelheidsprijs (HTS-Hengelo) en van deconstructieprijs (HTS-Zwolle) zijn op de Be-tonmarkttebeztchtiqen.Umerkt wel, hetbruist vanactie in onze vere-niging. Wedoen dat voor u. Enmet u!Want de vereniging bestaat uit de optelsomvan de activiteiten van de leden. Veelsuccesdaarbij toegewenstvoor het komendejaar.Beeld van de nieuwbouw voor de RijksUniversiteit Leiden, een van de vele projectenwaarnaar in hetjaar 1980 de Betonverenigingeen excursie organiseerde.Nieuwe ledenMet ingang van 1 december 1980 hebben zich als lid van deBetonvereniging aangemeld:Hendr.Cirkel Handels- en Transportmaatschappij BV, Amers-foort;MAJ.Kuipers, Angeren;ingW.F.Lolkus, Schayk;Nox Crete Chemicals Inc., Nieuw Vennep.Als vriend van de Betonvereniging heeft zich aangemeld:F.Engelen, Zichem, Belgi?.Studiedag 'Oorzaken en gevolgen van spanningen inverhardend beton', 17 december 1980Zoals reeds in het novembernummervan dittijdschrift is aange-kondigd, zal door de STUTECH en de Betonvereniging op 17december 1980 een studiedag 'Oorzaken en gevolgen vanspanningen in verhardend beton'worden georganiseerd. Dezestudiedagzal worden gehouden bijde TH-Delft,afdeling CivieleTechniek (collegezaal D).De leden en de vrienden van de Betonvereniging en de ledenvan de STUTECH zijn reeds perconvocatievoordezestudiedaguitgenodigd. Nadere informatie kunt u verkrijgen bij het secre-tariaat van de Betonvereniging.Nabeschouwing excursie Rijks Universiteit Leidenop 28 oktober 1980Op dinsdag 28 oktober 1980werd doorde Betonvereniging eenmiddagexcursiegeorganiseerd naardenieuwbouwten behoe-ve van de Alpha-faculteiten en de Universiteitsbibliotheek vande Hijks Universiteit te Leiden (het zogenaamde Wittesingel?Doelencomplex).Na ontvangst en verwelkoming door ir.J.Buijs, vice-voorzittervan de Betonvereniging, en na een lunch in hetstudentenres-taurant 'Mensa', werden in een collegezaal in het Academiege-bouw een aantal korte voordrachten gehouden, achtereenvol-gens door: ir.D.Mooy (Rijks Universiteit), de architecten J. vanStigt en B. van Kasteel, ir.HW.Bennenk (Adviesbureau D3BN)en door Dipl.-lng.K.Fl?gel (Strabag). Vervolgens werd eenrondleiding in groepen over het werk gehouden.Een interessante exursie, waaraan circa 75 personen deelna-men.In de loop van 1981 zal uitgebreid op dit gebouwencomplexworden teruggekomen, thans wordt volstaan met een foto.Betonkanorace 1981Tot ons genoegen kunnen wij u meedelen, dat de HTS Rotter-dam bereid is gevonden debetonkanorace 1981teorganiseren.Deze beton kanorace zal worden gehouden op 23mei 1981in deCoolhaven tijdensdein Rotterdam te houden Binnenstadsdag.Zoals gebruikelijk dienen de betonkano's te voldoen aan hetdoor de Betonvereniging opgestelde constructiereglement.Op vrijdag 22 mei 's middags zullen alle betonkano's wordengekeurd en gewogen. De afgekeurde betonkano's kunnenuiteraard niet in aanmerking komen voor de prijzen. De teamsvan dezehetonkano'szullen echterwel in staatworden gesteldom te kano?n in een aparte categorie.Inschrijfformulieren, reglementen e.d. zijn verkrijgbaar bij:Hogere Technische School Rotterdam,G.J. De Jonghweg 6,3015 GG Rotterdam;tel. 010 - 36 62 44 . toestel 20, ing.H.J. de Jongh .1e Internationaal Congres over Cryogene Betonconstructies,25-27 maart 1981.Door de EngelseBetonvereniging is in samenwerking metde 'BritishCryogenics Council' en de 'Institution of GasEngineers'een congresover Cryogene Betonconstructies georganiseerd,dat lal worden ge-houden van25-27 maart 1981 in hetGosforthPark HotelteNewcastle-Upon-Tyne, Engeland. EenNederlandse bijdrage aandit congreslalworden vsrzorqd doorprof.dr.ir.A.S.G.Bruggelingmeteenvoordrachtgetiteld: 'Problems of design of structures, leads and newdevelop-ments of integrated structures'. Tijdensdit congreszalbovendieneententoonstelling worden gehouden.Nadere informatie kunt u krijgen bij:Concrete Society,Terminal House,Grosvenor Gardens,l.ondon SW 1,tel.: 09 - 44. 1235.66 61CursussenInhet oktobernummervan dittijdschrift isreedsuitgebreid aangekon-digd, dat in januari 1981 devolgendecursussenvanstartzullen gaan:- Ontwerpen Bekistingen;- Voorspantechniek Uitvoering (LTS-en MTS-vooropleiding);- Voorspantechniek voor constructeurs in tegenstellingtot deeerde-re aankondiging zal dezecursus worden gehouden in UtrechtenEindhoven);- Basiscursus Betontechnologie.Informatie over deze cursussenkunt u verkrijgen bij hetsecretariaatvan de Betonvereniging. Aanmeldingbij deStichting BijzondereCur-sussen, afdeling Cursussenmaterialenkennis, postbus 415,3330 AKZwijndrecht, tel.: 078 - 19 40 00Daarnaast zullen begin 1981 de volgendecursussen vanstart gaan:- Basiscursus computergebruik voor constructeurs;- Architectuur en Betonconstructies.CementXXXII (1980) nr. 12 786