ir.J.A.BoninkCopreal BV, Weesp Commentaarop het artikel 'Praktische toepassing van demontabelbouwen', door ing.M.G.P.Nelissen, Cement 1981 nr.1,blz. 39-44Met verwondering hebben wij kennis genomen van bovengenoemd artikel, waarin deprakti-sche toepassing van een demontabele school te Hoensbroek een zeldzaam verschijnselwordt genoemd en de ontwikkeling wordt toegeschreven aan adviesbureau Van Boxsel teOosterhout in samenwerking met Wilma SBS te Rosmalen.De nieuwbouw van de Revalidatie Academie te Hoensbroek doorWilma SBS te Rosmalen isgestart in het voorjaar van 1980 en opgeleverd per 15 aug ustus 1980.Het mede door ons bureau ontwikkelde demontabele bouwsysteem, genaamd CD 20, is voorde eerste keer toegepast bij de nieuwbouw van de polikliniek van het Sint I::lisabeth Zieken-huis te Almelo. De complete bouw is uitgevoerd in de periode van september 1979 tot maart1980.Medewerkers van de Verenigde Bedrijven Wilma te Weert hebben dit werk bezocht indecember 1979 en ontvingen toen het detailboek CD 20 en een fotoboek in verband met devoo rgenomen toepassing van CD 20 door Wi Ima. Nadat ons gebleken was dat het betonskeletvan deschool in Hoensbroek in grote lijnen een getrouwe kopie was van bouwsysteem CD 20,heeft Copreal SA per aangetekende brief d.d. 18 september 1980 Wilma SBS nogmaalsgeattendeerd op de octrooiaanvragen in binnen- en buitenland, die vooral betrekking hebbenop de hoekoplossing van de vloerplaten in combinatie met deverbinding van de kolommen.Het princ?pe van de hoekverbindingen van de vloerplaten op de betonkolommen is gelijk,alleen heeft Wilma de uitstekende pennen met buisjes van CD 20 vervangen door ingestortebuizen met pennen. Oediktevan devloerplaatisbij hetWilma-systeemslechts 12 cmenbij hetTabel 1Markante verschillen in sterkte van deoplegconstructie van vloerplaten 2,40 x7,20 m2 met hoekoplegging Algemeenbetonsterkteeigen gewichtnuttige belasting(blijvend + mobiel)vloerdikte t.p.v. opleggingwapening hoekpuntenrapport oplegconstructieVeiligheidsco?ffici?nthoekpuntY1 i.v.m. scheefstandY2 volgens eis TNOY = Y1 XY2Overdracht van inklemmings-moment op hoekschoenMi per hoekpunttrekkracht Na ingebruiksstadium t.g.v. Miopname doorCD 20 systeemB52,53,35 kN/m23,35 kN/m220cmverankerde voorspanningin twee richtingenTNO B-78-426/62.6.01011,209 (35 kN/28,94 kN)2,713,27 1)- 15,30kNm58,18 kNverankerde voorspanning07mmSchool HoensbroekB 30 of B 37,54,00 kN/m23,20 kN/m212cmtraditioneel, met gelastewapening en strippengeennog aan te tonenalleen berekening op enigeafstand uit hoekschoen,waarbij negatief momentwordt gecompenseerd doorpositief momentgeen trekkracht berekend1012 mm, gelastCement XXXIII (1981) nr. 31) Y= 3,27 bij wisselende belasting met toevoeging van een bovenbelasting per hoekpunt van37,5 resp. 195 kN en een horizontale trekkracht per hoekpunt van minimaal 10 kNo191CD 20 systeem 20 cm, waarbij nog belangrijke verschillen in betonkwaliteit en verankeringspelen. Voor een overzicht van deze verschillen verwijzen wij naar tabel 1.De eerste proefplaten van CD 20 waren alleen in langsrichting voorgespannen, waarbij dekopbalken van 2,40 m traditioneel waren gewapend en de hoekschoenen in 2 richtingenwaren verankerd met machinaal gelaste staven 016. Bij de beproeving op ware grootte doorTNO traden met name nabij de oplegpunten in een te vroeg stadium scheurvorming en een tegrote vervorming op. Bij de definitieve uitvoering van CD 20 vloerplaten wordt de trek indehoekpunten opgeheven door voorspanning in twee richtingen.Onze kritiek op het artikelrichtzich met name op de toelichting bij fot04van de proefbelastingop de fabriek. Wij citeren: 'Fot04geefteen indrukvan dieproefbelasting;in deopleggingisdeboven belasting van een verdiepingsvloergesimuleerd doorhet stalen oplegstuk middelseendraadeind op de ondersteuning te klemmen'. Op foto 4 is echter duidelijk te zien dat de stalenhoekschoen met de doorbuiging van de vloerplaat is gedraaid ten opzichte van de opleggingen dat de inklemming dus onvoldoende is verzorgd.Wij benadrukken dat het Wilma-systeem ons inziens pas technisch toelaatbaar is, als dooreen proefbelasting kan worden aangetoond dat het inklemmingsmoment bij de opleghoekenkan worden opgenomen volgensde normen van TNO-IBBC. Omdat bij de school in Hoens~broek geen correcte proefbelastingen zijn uitgevoerd, achten wij deze ontwikkeling niet inhet belang van het demontabel bouwen in beton.ir.W.A.van BoxselBV Bouwtechnisch Adviesbureau Van Box-sel, OosterhoutWeerwoordhouten dgkel!lmentenOverigens is het een voordeel bij doorstape-len van elementen dat de 'inklemmings-dikte' van de vloeren zo gering mogelijk is:het komt de 'stabiliteit' van de verbindingten goede en vermindert de invloed vaneventuele hoekverdraaiingen.Nu enig commentaar op de technische op-merkingen in de volgorde waarin ze door deinzender worden geleverd:? De door ons toegepaste verbinding kolom- vloerelementen is ge?nspireerd door onzeervaring bij het bovengenoemde semi-permanente houtbouwsysteem (zie fig. 1).? De plaatdikte van 120 mm is interessantomdat voor de kleinere overspanningen(zoals deze voorkomen bijgangen in school-gebouwen) een relatief goedkope vlakkeplaat van 120 mm dikte kan worden tOE;lge-past. Dit drukt de gemiddelde prijs mer m2.Voordeoverspanningen van 7,20 m vormtde120 mm dikke plaat de flens van het TT-element om twee redenen:de puntsgewijze oplegging mogelijk maken?n voldoende massa verkrijgen voor de ge-luidsisolatie.Dit laatste ook z?nder afwerklaag (inHoensbroek werd de vloerbedekking recht-streeks op het betonelement aangebracht).De CD 20 vloerelementenin Almelo hebbeneen afwerklaag, hetgeen 'het demontabelekarakter niet ten goede komt ?n bovendienkosten met zich meebrengt.van Hoensbroekinzichtkwam (eind 1979,deeerste aanbieding dateerde anderhalf jaardaarvoor) ging hoofdkantoor Wilma Weertzich ermee bemoeien. Men had iets van CD20 gelezen en dacht daarmee goedkoper uitte komen. Dat bleek niet juist en vandaar: heteigen systeem hanteren!Het commentaar van ir.J.A.Bonink is vooreen deel 'commercieel' en voor een deel'technisch'.Om met het eerste te beginnen:Wij wi Hen graag de insinuatie weerleggen alszouden wij het CD 20-systeem hebben geko~pieerd. Onze samenwerking met Systeem~Montage-en Turnkeyprojecten BV (SMTB)dateert van ca. 12 jaar terug. In die periodezijn door dit bedrijf enkele honderden scho-ien gebouwd, het bedrijfwerd bovendien eenvolledige dochter van Wilma Weert en kreegderhalve de naam SBS.De scholen werden gebouwd ineen eigenprefab-betonsysteem op een moduul van2,40 x 7,20 m voor het VWO en van 2,55 x7,65 m voor het basisonderwijs, met kolom-men 200 x 200 mm en wanden dik 200 mmoTevens is eind 1973 een wederom eigen sy-steem ontwikkeld voor semi-permanente'sGholen in houtbouw: vloer- en dakelemen-ten van 2,40 x 7,20 men viervan deze elemen-ten gedragen door ??n stalen kolommetje60 Tnm'vierkant (fig. 1).Enige jaren geleden werden door de over-heid' richtlijnen vastgesteld voor 'IntegraleTijdelijke Huisvesting' ITH van scholen. Omin de betonsfeer een antwoord te kunnengeven op de mogelijkheden van staal- enhoutbouwers, werd eind 1977 begin 1978door ons, in samenwerking met SMT (laterWilma SBS), het demontabele systeem ont-wikkeld zoals begin 1980 is t?egepastin detg~f! t)9!l~Wk.m'l_slagsct1roqfSpiJ!?grs aan_dell'l.!Wl .. bl1;vesUgen _slalen peo aan hoc;:~2,4 l\ 7,2 m~t.atel1 \tQ~ _alen hoeksluk-?I___1 houtenvloerelementen?iii~iiji;:J}..-I. ~.; ? 7.' m1Detal/s k%m-v/oer cq. dake/ement, bl/semi-permanente houtbouwCement XXXIII (1981) nr. 3 192Qjne..t.JJj.?J/