ir.C. 't HartInstituut voor Landbouwbedrijfsgebouwen,WageningenBetonnen silo voor de bewaringvan grasU.D.C. 624.953.012.4:69.057.5InleidingAls men 'Van Dale's woordenboek der Nederlandse taal' raadpleegt over de betekenis vanhet woord silo, komt men tot de ontdekking dat het een woord van Spaanse herkomst is.Als eerste betekenis wordt gegeven: 'voederkuil; kuil in het land waarin men groenvoedervoor vee met zout inmaakt om het zo voor de winter te bewaren'. In Spanje werd deze wijzevan bewaren reeds ca. .1000 jaar v??r Christus toegepast.De foto's 1-3 betreffen een voorbeeld van een moderne 'inmaakpot', voor de bewaring vangras, gebouwd op het bedrijf van de heer Huisman in het Friese stadje Balk in Gaasterland^Het ingemaakte produkt, dat een hoger vochtgehalte en dus een kleinere droogtijd heeft danhooi, noemt men kuilvoer. Behalve dergelijke torensilo's kent men ook (horizontale) sleufsilo's.Op 13 november 1968 is de silo van de heer Huisman officieel in gebruik genomen door deburgemeester van de gemeente Gaasterland. Bij deze gelegenheid werd zelfs gesprokenover een wereldprimeur.1Friese boerderij met betonnen silo voorbewaring van gras2Silo inwendig ? 5,16 m en hoog 14,80 m;naast de silo het hooikanon3Het is duidelijk zichtbaar dat de buiten-zijde veelhoekig isCement XXI (1969) nr. 9 418In deze silo is een voor Nederland nieuwe apparatuur aangebracht voor het lossen van hetgras. Deze apparatuur is in Duitsland ontwikkeld en wordt daar reeds enige jaren beproefd,echter in silo's waarvan diameter en hoogte geringer zijn dan van het hier beschreven project.Toen het plan opkwam op het bedrijf van de heer Huisman een kuilvoersilo met mechanischevulling en lossing te bouwen, werd door de Rijkslandbouwvoorlichtingsdienst contact opge-nomen met het Instituut voor Landbouwbedrijfsgebouwen te Wageningen voor advies inzakeeen geschikte silo-constructie.Programma van eisenDe belangrijkste punten waaraan moest worden voldaan zijn:? een opbergcapaciteit van 300 m3bij ca. 5 m diameter;? horizontale drukken op de wand van ca. 35% van de waterdruk (zie tabel 1 en fig. 4,ontleend aan de Duitse norm DIN 1055, Blatt 6);Tabel 1.Optredende belastingen in silo's(zie ook fig. 4)fig. 45Prefab betonsilo van de Duitse firmaKatz & Klumpp; deze silo is opgebouwduit voorgespannen schalen van lichtbetonde binnenzijde is bij de fabricagereeds voorzien van een kunststoflaagtegen aantasting door zurenklasse Ivoordroogkuilklasse IIvoordroogkuilklasse IIInat kuilvoerdroge stof in gew. % groter dan 35 23-35 minder dan 23vol. gew. g in tf/m30,50 0,75 1,00vert. bel. pv in tf/m2g-z g-z g.zhor. bel. ph in tf/m20,70 . g . z 0,70 .g.z 1,00. g.zwandwrijving pw in tf/m20,16. ph 0,14. ph 0,10. phpv = verticale belasting (gewicht van hetvoer)Ph = horizontale belasting (druk op dewand)Pw = verticale belasting (wandwrijving)? het voer moet onder volkomen afsluiting van de buitenlucht bewaard worden;? de losapparatuur brengt de eis met zich mee van een van onder tot boven doorlopende rijdeurtjes, die naar buiten geopend moeten kunnen worden;? deurbreedte ca. 100 cm;? hoogte van de drempels tussen de deuropeningen ca. 8 cm;? binnenzijde van de silo in verband met goede werking van de losapparatuur cirkelcilindrisch.Keuze van de bouwwijzeEr zijn diverse bouwsystemen met geprefabriceerde onderdelen in diverse materialen tekoop, zoals beton (foto 5 geeft een Duits voorbeeld), hout, gegalvaniseerde staalplaat, ge-emailleerde plaat, aluminium. Dit zijn gestandaardiseerde constructies die geen van alle vol-deden aan de door de losapparatuur gestelde eisen, en er ook niet of moeilijk bij waren aante passen. Bij de houten silo werd gevreesd voor onvoldoende luchtdichtheid.De tijd van voorbereiding voor de bouw was kort. Betonbouw Appel N.V. uit Spanbroekbouwde reeds enige tientallen jaren in het werk gestorte silo's; de laatste tijd met eengestandaardiseerde bekisting voor in- en uitwendig veelhoekige silo's. Deze bekisting werdnu alleen aan de buitenzijde toegepast, terwijl voor de binnenzijde een houten mal werdgemaakt van ??nderde van de silohoogte. Voor de 1 m brede en hoge deuren werd een vanT-staal geconstrueerd kozijn ingestort waaraan zware aangelaste ankers voor het opnemenvan de ringtrekkracht.De afmetingen van de silo zijn geworden: inwendige diameter 516 cm; inwendige hoogte1480 cm; wanddikte 14 cm.Vul- en losapparatuur, accessoiresDe silo wordt gevuld met een hooikanon (foto's 2-3). Tijdens het vullen wordt een luik op hetdak geopend, zodat de lucht kan ontwijken.De losapparatuur bestaat uit een centrale as waaraan drie horizontale armen met freeswielen.Dit geheel wordt aangedreven door een elektromotor op het dak. Het voer kan via een ge-opende deur en een verticale schacht naar beneden worden afgevoerd. Deze schacht dienttevens als klimschacht.Door temperatuurschommelingen wil het gas dat zich in de silo bevindt uitzetten of inkrim-pen. Een met vloeistof gevulde syphon op het dak nivelleert drukverschillen tussen binnenen buiten.PerspectievenDe beschreven silo heeft, zonder los- en laadapparatuur, ca. 27000,-- gekost, hetgeenneerkomt op een vrij hoge m3-prijs. Dit wordt onder meer veroorzaakt door het zeer arbeids-intensieve bekisten en betonneren en de reiskosten van de bouwploeg.Er is een toenemende belangstelling op de Nederlandse melkveebedrijven voor torensilo'svoor de opslag van het kuilvoer. Het is een punt van onderzoek op welke wijze een derge-lijke silo als prefabconstructie voor een aantrekkelijker prijs zou kunnen worden gebouwd.Cement XXI (1969) nr. 9 419