J.StuijHoogheemraadschap van de UitwaterendeSluizen te EdamBestuurlijke organisatie vande bestrijding vanverontreiniging vanoppervlaktewater in NederlandCement XXXII (1980) nr. 9InleidingV??r de inwerkingtreding van de Wet Veront-reiniging Oppervlaktewateren dus v??r 1december 1970 - bestond bij de Nederlandseoverheid al veel aandacht voor de bestrijdingvan de verontreiniging van oppervlaktewate-ren. Er werden vergunningensteiseis gehan-teerd om lozingen van afvalwater te voorko-men of in omvang en samenstelling te beheer-sen. Ook werden er rioolwaterzuiveringsin-richtingen gebouwd. En de aandacht voor deproblematiek uitte zich verder in de mogelijk-heid tot het verkrijgen van een bijdrage vanhet Rijk in de kapitaalsuitgaven voor zuive-rinqstechnische werken.Het waren in hoofdzaak gemeenten en wa-terschappen die op dit terrein baanbrekendwerk verrichtten. De Wet Verontreiniging Op-pervlaktewateren vormdedan ook allesbehal-ve een startpunt voor het kwaliteitsbeheer.Wel mag van die wet gezegd worden dat zijeen samenhangend beleid op nationaal ni-veau geschapen heeft.De Wet Verontreiniging Oppervlakte-wateren (WVO)De WVO kwam na een langdurige parlemen-taire behandeling (november '64- november'69) tot stand. Ruim een jaar daarna trad zijinwerking. Zij gaf het kader waarbinnen hetbeleid metbetrekking totde bestrijding van deverontreiniging van oppervlaktewateren ge-stalte moest krijgen. Tevens legdezij de finan-ci?le grondslag voor een doelmatige aanpakvan het probleem.De WVO regelt uitsluitend het passieve kwal i-teitsbeheer. Dit beheer omvat het verlenen,weigeren, wijzigen of intrekken van vergun-ningen, hettoezichtop de naleving van ver-gunningsvoorschriften, de normstelling enhet waterkwaliteitsonderzoek. Aan het ver-gunningenstelsel is nog gekoppeld de moge-lijkheid tot het toekennen van schadevergoe-dingen en uitkeringen. Het actieve kwaliteits-beheer, dat wil zeggen het bouwen en behe-ren van rioolwaterzuiveringsinrichtingen,transportleidingen en gemalen, zgn. zuive-rinqstechnische werken, wordt slechts in diezin door de WVO bestreken, dat de met datbeheer gepaard gaande kosten s?men met dievan het passief beheer uit de heffingenkrachtens de WVO worden gedekt. Voor hetvergunningenstelsel geldt als hoofdregel dathet verboden is om zonder vergunning afval-stoffen. verontreinigende stoffen of schade-500lijke stoffen, in welke vorm ook, in oppervlak-tewateren te brengen.Hoofdregel voor de heffing is dat de vervuilerbetaalt en dat is dan degene die afvalstoffendirect of indirect op oppervlaktewater brengt,Grondslag voor de heffing is de hoeveelheidof hoedanigheid, dan wel beide, van de ge-loosde afvalstoffen.Bestuurlijke organisatieDe WVO draagt het beheer over de grote op-pervlaktewateren aan het Rijk op. Te denkenvalt aan de grote rivieren, het l.Jsselrneer, deWaddenzee enz.Het beheer over alle andere wateren is in eer-ste instantie in handen van de provincies ge-legd. De provincies kunnen hun bevoegdheidechter delegeren aan (onder meer) water-schappen. Van deze delegatiemogelijkheid isop ruime schaal gebruik gemaakt. De huidigesituatie is deze, dat thans 38 lagere publiek-rechtelijke lichamen met waterkwaliteitsbe-heer zijn belast. Drie provincies en 35 water-schappen.Van die 35 waterschappen dragen er 7 denaam van zuiveringsschap. Een waterschapmet die naam heeft anders dan de overige 28geen andere taken te vervullen. Door coneen-tratie van waterkwaliteits-beheersgebiedenin Zuid-Holland en Zeeland zal het genoemdegetal van 38 per 1 januari 1981 teruggebrachtzijn tot 30 (8 zuiveringsschappen en 22 wa-terschappen). Het kaartje geeft de situatie per1-1-1981.Het Rijk beperkt zich tot passief kwaliteitsbe-heer. Het bouwt dus zelf geen zuiverings-techn ische werken. Wel verleent het uitk?rin-gen ter tegemoetkoming in de kosten vanzuiveringstechnische maatregelen die ande-ren nemen en waarmee lozingen op rijkswate-ren worden opgeheven. Het Rijk stelt ook eenzgn.l(ndicatief) M(eerjaren) P(rogramma) op,waarin de waterkwaliteitseisen zijn omschre-ven. Het 2elMP betreft de periode 1980 t/rn1984. Als over niet al te lange tijd de thans nogaanhangig zijnde wijziging van de WVO vankracht zal zijn, zal het Rijk tevens een water-kwaliteitsplan voor de rijkswateren moetenopstellen. Overigens houdt die wetswijzigingin dat alle provincies provinciale waterkwali-teitsplannen gaan opstellen en dat - voorzo-ver ersprakeis van delegatie-dewaterschap-pen uitwerkingsplannen maken.Kwaliteitsbeheer in Nederland per 1-1-1981door lagere publiekrechtelijke lichamen1. Provincie Groningen2. Provlncle Priesland3.Zuiveringsschap Drenthe4. Zuiveringschap5. Waterschap Hegge en Hinkel6. Zuiveringschap Oostelijk Gelderland7. Zuiveringschap Veluwe8. Zuiveringschap Rivierenland9. Provincie Utrecht10. Zuiveringschap Amstel- en11. Hoogheemraadschapvan de UitwaterendeSluizen in Kennemerlanden Westfriesland12. Hoogheemraadschapvan Rijnland13. Grootwaterschapvan Woerden14. Hoogheemraadschap van Delfland15. ?Hoogheemraadschap vanSchielandGroningenLeeuwardenAssenZwolleAlmeloDoetinchemApeldoornTielUtrechtHilversumEdamLeidenWoerdenDelftRotterdam16. Zuiveringschap Zuid-HollandseEilandenen Waarden17. Waterschap Schouwen-Duivenland18. Waterschap Tholen19. Waterschap Noord- en Zuid-Beveland20. Waterschap Walcheren21. Waterschap Het Vrije van Sluis22. De Veren?gdeBraakmanpolders23. Waterschap Axeler.Arnbacht24. Waterschap Hulster Ambacht25. Waterschap West-Brabant26. HoogheemraadschapAlm en Biesbosch27. Waterschap De Dommel28. Waterschap de Aa29. Waterschap de Maaskant30. ZuiveringschapLimburgDordrechtZierikzeeTholenGoesMiddelburgOostburgHoekAxelHulstBredaSleeuwijkBoxtel's HertogenboschOssRoermondDrie provincies: Groningen, Friesland enUtrecht, verrichten zelf alle aan het actief enpassief kwaliteitsbeheer verbonden werk-zaamheden. Zij hebben hun beleid vastgelegdin zgn. zuiverings- of bestrijdingsplannen(voornamelijk gericht op het actief beheer).De waterschappen (zuiveringsschappendaaronder begrepen) waaraan het kwaliteits-beheer gedelegeerd is, zijn zowel met het pas-sieve beheer (gedelegeerd krachtens deWVO) als met het actieve beheer (taakop-dracht in Reglement van bestuurvoor het wa-terschap) belast. Ook deze waterschappenhebben hun beleid vastgelegd in vooral op hetactieve beheer gerichte zuiverings- of bestrij-dingsplannen.Cement XXXII (1980) nr. 9De gemeenten tenslotte hebben nagenoeg al-lemaal hun taak in het kader van het actiefkwaliteitsbeheer ingebracht in het grotere re-gionale verband (taakuitoefening doorvincie of waterschap). Slechts enkele grotesteden waaronder Amsterdam, Rotterdam enDen Haag en enkele kleinere gemeenten be-heren nog zelf zuiveringstechnische werken.Niettemin is de relatie tussen de gemeentenen de met waterkwaliteitsbeheerbelaste pro-vincies en waterschappen zeer nauw geble-ven. De gemeenten leggen immers rioolstel-sels aan, beheersen de aansluitingen op enhet brengen van stoffen in die stelsels dooreen vergunningenregime en transporteren501het afvalwater in de rioolstelsels naar een puntwaar de?waterkwaliteitsbeheerder het ter be-handeling overneemt.Financiering actief en passiefkwaliteitsbeheerHet Rijk bekostigt zijn uitkeringen uit de op-brengst van de rijksheffing, die verschuldigdis voor lozingen op rijkswateren. Genoemdedrie provincies en de waterschappen bekosti-gen het actief en passief beheer (voorname-lijk) uit de opbrengst van de heffingen die zijopleggen voor lozingen op de bij hen in be-heer zijnde wateren of zuiveringstechnischewerken. Deze heffingen staan algemeen be-kend onder de naam verontrein igingsheffing.