C.U.R.-Commissie E1* U.D.C.693.5.003.7arbeidseconomie betonconstr.Arbeidseconomie bij betonconstructies (III)Derde aflevering van een artikelenreeks, waarin door de C.U.R.-Commissie E 7, 'Commissie arbeidseconomie bij betonconstructies',gegevens worden gepubliceerd over een meer 'arbeidseconomischontwerp'. In dit artikel worden de resultaten weergegeven van eenonderzoek naar de kosteninvloeden, wanneer zich bij skeletconstructies verschillen voordoen in de stramienverdeling van balken enkolommen. De twee vorige afleveringen werden gepubliceerd inresp. Cement XVII (1965) Nr. 8 en 9.Invloed van stramienverdelingen van balken en kolommenWerkwijze I AlgemeenVan schijfvormige gebouwen voor kantoren of vergelijkbare bedrij-ven, waarvan de breedte is beperkt tot maximaal 3 travee?n, werdeen aantal alternatieve constructie-methoden opgezet. Bij alle va-rianten werd in lengterichting van de overspanningsconstructie eentraveemaat van 3,60 m aangehouden (behoudens in ??n geval waarde traveemaat 7,20 m bedraagt), terwijl in de breedterichting er eenonderscheid was in:a. twee traveematen van elk 7,20 m -- totale breedte, gemeten opde systeemlijnen dus 14,40 m;b. twee buiten traveematen van elk 6,00 m en een tussen travee-maat van 2,40 m -- totale breedte, gemeten op de systeem-lijnen dus eveneens 14,40 m.Voor de traveeverdelingen, genoemd onder a en b, is een zestal,resp. vijftal constructiemethoden nagegaan. Hierbij is de invloed vanbalken alleen in dwarsrichting, balken alleen in langsrichting, balkenin twee richtingen en balkloze vloeren op de manuren en de kostenonderzocht.Er is uitgegaan van een drie bouwlagen tellend gebouw. Hoogbouw-varianten zijn buiten beschouwing gebleven, aangezien daar welvast staat dat, bij eenzelfde vloeroppervlakte en aannemende dateenzelfde repetitie-effect van de bekisting bereikt kan worden, hetbetonwerk duurder zal zijn en meer manuren vergt als gevolg vanonder meer de zwaardere betondoorsneden en het moeilijkere trans-port. Overigens is de commissie van mening, dat arbeidstechnischen constructief gezien er verhoudingsgewijs geen verschil met laag-bouw zal optreden.Bij de keuze en de uitwerking van de constructie-methoden, die bijhet onderzoek zijn betrokken, is geen rekening gehouden met eenbepaalde afbouwmethode en het leidingverloop. Het kan mogelijkzijn dat deze aspecten in individuele gevallen mede invloed uit-oefenen op de keuze van de constructiemethode.De uitgangspunten voor het onderzoeken van de verschillende con-structiemethoden zijn zoveel mogelijk gelijk gehouden.Voor de nuttige vloerbelasting is overal 300 kgf/m2aangehouden,de belasting van de vloerafwerking en het plafond is op 100 kgf/m2vloeroppervlak gesteld.Voor de windbelastingen is aangenomen dat deze door specialeconstructie-elementen worden opgevangen (schaohten en/of schijven).Constructie-elementen voor de gevel zijn bevestigd gedacht aan dekolommen.Van elk van de constructie-methoden is met behulp van een glo-bale sterkteberekening de afmetingen van de dragende onderdelenen het gemiddelde wapeningspercentage (QP 40) per m3beton be-paald.Overzicht constructie-methodenDe afbeeldingen 1 t/m 11 geven in principe de in totaal 11 onder-zochte constructie-methoden weer.De methoden I t/m VI hebben betrekking op de onder a genoemdetravee-verdeling, de methoden VII t/m XI hebben betrekking op deonder b genoemde travee-verdeling. De onder d? afbeeldingen ge-noemde kolomafstanden zijn gemeten in de langsrichting van hetgebouw.? Het secretariaat van de commissie is gevestigd in het Bouwcentrum, RotterdamCement XVIII (1966) Nr. 12721Van elke constructie-methode zijn de materiaalhoeveelheden uitge-trokken. Door deskundigen van de Stichting Arbeidstechnisch Onder-zoek voor de Bouwnijverheid te Utrecht, werden de arbeidsnor-men per eenheid beton, wapening en bekisting opgesteld.Gehanteerde arbeidsnormen zijn inclusief toeslagen voor rust, per-soonlijke verzorging en bijkomende onregelmatige handelingen. Deaan- en afloopverliezen vari?ren tussen de 3-10%; in de calculatiesis voor alle werkzaamheden gerekend op 5%.Hieronder is als voorbeeld de manuren-calculatie van constructie-methode I weergegeven.Als toelichting hierop diene nog het volgende:? de opgegeven hoeveelheden hebben betrekking op ??n travee vande vloer met de daarbij behorende kolommen en balken.? fundering, dak, trappen e.d. zijn buiten beschouwing gelaten.? voor de bekisting is uitgegaan van een ondersteuningsconstructie,bestaande uit stalen schroefsiempels met houten onderslagen enhouten vloer-, balk- en kolomschotten. Aangenomen is dat devloer-, balk- en kolombekisting resp. 6 maal, 5 maal en 10 maalgebruikt worden.Manuren calculatie-methode I:vloerdikte = 10 cmoppervlak middentravee 14,70 X 3,60 = 53 m2hiervanaan vloer: 14,70 X 3,30 = 48,5 m2bekisting en 4,85 m3betonaan balken (30/65): 14,70X1,40 = 20,5 m2bekisting en 2,90 m3betonaan kolommen (30/30): 3 X 2,85 X1,20 = 10,20 m2bekisting en 0,80 m3betontotaai "79,20 m2totaal 8,55 m3a. v/oerbefe?s?/ngmaken ondersteuningsconstr. 0,50/m2X 48,5 X 1/6 = 4,85 manurenmaken schotten 0,40/m2X 48,5 X 1/6 = 3,25 manurentransport vloerbekisting +ondersteuningsconstr. metkraan 0,10/m2X48,5 = 4,85 manurenstellen vloeren zonderrandbalken 0,78/m2X 48,5 = 38,80 manurenontkisten + schoonmaken,enz. 0,20/m2X 48,5 = 9,70 manurentotaal vloer 61,45 manurenb. balkbekisting: 30 X 65 cmmaken ondersteuningsconstr. 1,00/m1balk + 14,70 X1/5 = 2,93 manurenmaken balkschotten 0,50/m2X 20,50X 1/5 = 2,05 manurentransport met kraan 0,10/m2X 20,50 = 2,05 manurenstellen balken (30 X 65) 1,10/m2X 20,50 = 22,55 manurenOntkisten + schoonmaken,enz. 0,45/m2X 20,50 = 9,30 manurentotaal balken 38,88 manurenkolombekistingmaken kolomschotten 0,50/m2XI0,2X1 /10 = 0,51 manurenstellen incl. kransen l,30/m2X10,2Xl = 13,26 manurentransport met kraan 0,10/m2X10,2 = 1,02 manurenontkisten, schoonmaken,enz. 0,70/m2X10,2 = 7,14 manurentotaal kolommen 21,93 manurenSforien. (aanname: fabrieksbeton, bouwkraan met kubel incl. voor-bereiden, stralen, enz. gem. 2,00 m.u./m3)8,55 m3X 2,00 m.u. 17,10 manurenWapening (100 kg/m3)(buigen, vlechten, transport: 0,05 m.u./kg) 0,05 X 855 = 42,75 manurenResum? methode Ivloeren : 61,45 manurenbalken : 38,88 manurenkolommen 21,93 manurenstorten : 17,10 manurenwapening : 42,75 manurentotaal 182,11 manuren182 11per m2travee --?r-- =3,43 manuren aan bewerkingstijd53In tabel 1 is een totaal overzicht weergegeven van de voor alle be-trokken constructie-methoden berekende loon- en materiaalkosten.Hierbij zijn van de loonkosten en de totaalkosten indexcijfers be-rekend, waarbij voor de goedkoopste oplossing het indexcijferop 100 is gesteld. Om d? invloed van de grootte van de uur-lonen na te kunnen gaan zijn deze respectievelijk gesteld op 6,50, 7,50 en 8,50.722 Cement XVIII (1966) Nr. 12tabel 7. totaal overzicht van loon- en materiaalkosten In f,-- en indexcijfers per m2traveeconstr. methode 1 II III IV V VI VII VIII IX X XIII II II II ? IIIl1! IIIII II 1 I " S 1 1 f \ 1 !? II II II IIdwarsdoorsn. -*bewerkingstijdm.u./m2-?li-------1--il3,431--!13 78I I 13,0211li13,08112 901 t? 13 213,28--11 il-3 263,70-i ?-------------111113,00materiaal/m2traveebekisting m2beton m3wapening kg1,500,16116,131,620,17917,951,200,21719,531,170,23721,571,200,2116,801,300,22217,801,440,1414,201,390,1615,601,510,16216,201,360,2018,401,300,22-19,65loonkostenber. bij uurloonvan:1. 6,502. 7,503. 8,5022,3025,7529,1524,5728,3532,1319,6522,6525,7020,0223,1026,1818,8521,7524,6520,8724,0827,2921,3224,6027,8821,1924,4527,7124,0527,7531,4522,0325,4328,8219,5022,5025,50indexcijfer 118 130 104 106 100 111 113 112 127 117 103materiaalkostenber. bij eenheids-pri|zen van:m2bekisting 2,70 - 7,40m3beton 47,--5,327,575,888,413,3910,203,2911,143,969,874,8910,434,996,584,757,525,477,614,579,403,7210,34kg wapening0,558,87 9,87 10,74 11,86 9,24 9,79 7,81 8,58 8,91 10,12 10,81totaal materiaal 21,76 24,16 24,33 26,29 23,07 25,11 19,38 20,85 21,99 24,09 24,87indexcijfer 112 125 126 136 119 130 100 107 113 124 128totaal b?? uurl. 1. 44,06 48,73 43,98 46,31 41,92 45,98 40,70 42,04 46,04 46,12 44,37indexcijfer 108 120 108 114 103 113 100 103 113 113 109totaal bij uurl. 2. 47,51 52,51 46,98 49,39 44,82 49,19 43,98 45,30 49,74 49,52 47,37indexcijfer 108 119 103 112 102 112 100 103 113 113 108totaal bij uurl. 3. 50,91 56,29 50,03 52,47 47,72 52,40 47,26 48,56 53,44 52,91 50,37indexcijfer 108 119 106 111 101 111 100 103 113 112 107Cement XVIII (1966) Nr. 12 723fig. 12. grafische weergave van de berekende kostenverschillen tussende verschillende constructiemethodenDe opgenomen materlaalprijzen voor de bekisting zijn de gemiddeldeafschrijvingsbedragen per m2travee-oppervlak. Deze gemiddeldenzijn berekend door in eerste instantie de afsohrijvingsbedragen vande bekisting per constructie-onderdeel vast te stellen en deze te ver-menigvuldigen met de per m2travee berekende hoeveelheden be-kisting der constructie-onderdelen. Het totaal van de aldus gevondenbedragen levert het gemiddelde afschrijvingsbedrag per m2traveeop.De in de tabel 1 genoemde geldbedragen zijn niet bedoeld alsbegrotingsnormen voor de praktijk.Overigens zijn alle berekende kosten exclusief bijkomende uitvoe-rings-, bedrijfs- en andere overheadkosten.ResultatenIn fig. 12 is het resultaat van de berekeningen grafisch weerge-geven.Hieruit blijkt onder meer duidelijk dat, zowel ten aanzien van deloonkosten als van de totale kosten achtereenvolgens constructiesmet plaatvloeren of met balken in ??n richting de voorkeur ver-dienen.Constructies met balken in twee richtingen zijn qua loonkosten 17tot 30% en qua totale kosten 12 tot 19% duurder dan de goedkoopsteoplossingen.Vergelijking van overeenkomstige constructie-methoden van de groepI t/m VI (twee travee?n in de dwarsrichting) en de groep VII t/mXI (drie travee?n in de dwarsrichting) wijst uit, dat de constructie-methoden in de laatstgenoemde groep zowel qua loonkosten als quatotale kosten in het algemeen gunstiger zijn.Gezien de vrij grote verschillen in de berekende kosten en man-uren van de onderzochte constructie-methoden komt het alleszinsgewenst voor, dat in de praktijk zorgvuldig wordt nagegaan, ookin het eerste ontwerpstadium, wat de economische consequentieszijn van de mogelijke variant-oplossingen.In het algemeen gesproken kan men er hierbij van uitgaan dat afge-zien van de gewenste travee-verdeling, vlakplaatvloeren alsook vloe-ren met een eenvoudig balkpatroon (balken in slechts ??n richting)zowel qua loon- als materiaalkosten economisch aantrekkelijk zijn.Ten aanzien van een vermindering van de loonkosten door een ge-ringer aantal manuren kan nog worden opgemerkt, dat hierdoor invele gevallen een goed te organiseren uitvoering wordt bevorderd,waardoor ook "de bouwtijd op verantwoorde wijze kan worden ver-kort. De bijkomende uitvoeringskosten worden hierdoor ook minder.Aan het begin van het nieuwe jaar verschijnt:in de serie Cement en Betondeeltje Nr. 10, 'BETON IN DE WINTER' 80blz.door C. S o u w e r b r e n en ir. A. P. v a n V u g t 6 5 f i gEen uitgave van deVEKOOPASSOCIATIE NEDERLANDS CEMENT Enci-Cemij-Robur N.V. AmsterdamVerdere verkrijgbare deeltjes uit de serie Cement en Betondeeltje Nr. 1, 'Betonvloeren' 3,50 (2,50)Nr. 3, 'Water en de hoedanigheid van beton' 3,50 ( 2,50)Nr. 4, 'Uitvoering van betonwerken in de praktijk' 5,50 (4,50)Nr. 6, 'Doorvoeringen en bevestigingsconstructies' 3,50 ( 2,50)Nr, 7, 'Bescherming van betonconstructies tegen mechanische invloeden' 8,-- (6,50)Nr. 8, 'Bescheriming van betonconstructies tegen thermische invloeden' 3,50 ( 2,50)Nr. 9, 'Bescherming van betonconstructies tegen chemische invloeden' 0,75 ( 0,50)(oude druk)De tussen haakjes vermelde prijzen gelden voor abonnees op het tijdschrift 'Cement' en voorstuderenden aan een technische dagschool.724 Cement XVIII (1966) Nr. 12