C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gMilieucement 2006 346Met de aanleg van een OAT-sys-teem komen de vuilniswagens nietmeer in de stad en zijn openbareprullenbakken altijd leeg. Het ge-heim is de automatische afzuigingdoor middel van een vacu?mtransport per ondergrondse buis.Op het maaiveld staan op strategi-sche plaatsen inwerpopeningen(foto 1) en maximaal 2 km verder-op is het centrale overslagdepotwaar de vacu?mpomp zijn werkdoet. Inwoners van het AlmeerseStadshart krijgen een pasje waar-mee zij de inwerpopening kunnenbedienen. Het pasje moet mis-bruik voorkomen en verhoogt deveiligheid. Onder de inwerpope-ningen zitten afvalbuffers die elkeen eigen afvaltractie tijdelijk kun-nen opslaan. Door een regel- enschakelsysteem in het afvalverza-melstation worden per afvalsoortde buffers geleegd. In het verza-melstation wordt het afval in ge-scheiden containers opgeslagen.Vanaf dit station worden de contai-ners per vrachtwagen naar de vuil-verbranding vervoerd.G e w o n e n u t s v o o r z i e n i n gHet klinkt innovatief, toch bestaatde vinding al meer dan veertig jaar.In 1961 had een ziekenhuis inZweden de primeur. Wereldwijdvan Singapore tot Madrid zijn zo'nvijfhonderd OAT-systemen in ge-bruik. Het is het eenvoudigst omtijdens een grootscheepse nieuw-bouw ? zoals in het Stadshart ? hetsysteem te integreren. De Boven-wereld is een voetgangersgebied,en de Benedenwereld heeft metname een mobiliteitsfunctie. Daarwaar wonen, werken en recre?renzo wordt samengevoegd is geenplaats voor een vuilniswagen. In demeest ideale situatie worden de in-werpopeningen zelfs in apparte-menten- en kantorencomplexenaangebracht. Dat kan in het Stads-hart. De buizen van ?500 mm wor-den in de ruwbouw al aangebracht.En het ondergrondse stalen ? on-derhoudsvrije ? buizenstelsel kangezien worden als gewone nuts-voorziening net zoals riolering,waterleiding, elektriciteit, gas entelecommunicatie. Deze wordengelijktijdig aangelegd. De omvangvan het ondergrondse buizenstel-sel bedraagt in Almere zo'n 8 km.O n d e r d r u kHet systeem bestaat uit een bui-zenstelsel in een netwerk, inwerp-en luchtopeningen en een ventila-tor. De hoofdtransportleiding heefteen groot aantal aftakkingen metaan het eind een luchtinlaat. Dediverse aftakkingen kunnen wor-den afgesloten met een sectieaf-sluiter om druk- en energieverlieste verminderen. Het systeemwerkt door middel van onderdruk:in het afvalverzamelstation staangrote ventilatoren die deze onder-druk genereren. De ventilatorenzorgen voor een drukverschil inhet leidingnet waarbij de lucht-stroom zich met een snelheid van15 tot 24 m/sec verplaatst. Com-puters berekenen de zuigkrachtdie nodig is om het afval te verza-melen. Als een ledigingscyclus be-gint, worden in het verzamelstati-on de ventilatoren gestart. Desectieafsluiter wordt geopend enOvermaatse buizenpostin AlmereIn de dichtslibbende steden nemen de afvalstromen toe en de ophaalmoge-lijkheden af. Grote vuilniswagens in smalle binnenstedelijke gebieden zorgenvoor veel ergernis en een toename van zwerfvuil. Opengescheurde vuilniszak-ken en bergen rommel naast de openbare prullenbakken, zwerfafval en stin-kende gft-containers. In Almere is dit verleden tijd. Het eerste NederlandseOAT-systeem (Ondergronds Afval Transport) is inmiddels in gebruik. In hetStadshart transporteert dit buizensysteem, vergelijkbaar met een overmaatsebuizenpost, ondergronds al het afval.1 |Op het maaiveld staan opstrategische plaatseninwerpopeningenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gMilieucement 2006 3 47in de transportleidingen komt eenonderdruk; aan het eind van desectie gaat een luchtinlaatklepopen. Daardoor onstaat de lucht-stroom richting het verzamelstati-on. Een voor een worden de afval-kleppen in de buffers geopend enhet afval komt vanzelf in bewe-ging. Eenmaal in het afvalverza-melstation aangekomen, wordt hetafval gecontaineriseerd en de luchtgefilterd. Er is een vast schema:eerst wordt het papier `opgehaald',dan wordt in het verzamelstationde gft-container aangekoppeld enworden de buffers gft geleegd. Tenslotte volgt dezelfde procedurevoor het restafval en de prullen-bakken. Tijdens het legen van eentractie is de inwerpopening niet teopenen; dit wordt aangegeven opeen display. In het afvalverzamel-station zit alle techniek: het aan-sturen van de verschillende afval-tracties, openen en sluiten van dekleppen en het registreren van deelektronische pasjes voor het ge-bruik. Is er een groter aanbod? bijvoorbeeld op marktdagen ?dan wordt het systeem aangepastaan de behoefte. Allemaal compu-tergestuurd, alle stuur- en meetka-bels hebben hun eigen mantelpij-pen en liggen bovenop detransportleidingen.Inmiddels zijn 995 woonheden,67 260 m2winkelruimte,13 100 m2restaurant en101 000 m2kantoorruimte en ho-tels middels in totaal 143 inwerp-openingen in Almere op het on-dergronds afvaltransportsysteemaangesloten. CentralNed ver-wacht eind 2007 de in totaalhonderdtwee prullenbakken inopenbaar gebied te hebben aan-gesloten.D e S t o f z u i g e rAl het vuil wordt afgezogen naareen gebouwtje ? heel toepasselijkDe Stofzuiger genoemd (foto 2) ?aan de rand van het centrum, datis ontworpen door Rem Koolhaas,die met zijn bureau OMA ook hetMasterplan voor het nieuwestadscentrum leverde. In het ge-bouwtje staan zes ventilatorenmet een vermogen van 110 kW.Vijf daarvan volstaan voor het re-guliere afzuigwerk, de zesde staatstand-by voor het geval er ??n uit-valt of om extra zuigvermogen televeren als er ergens een verstop-ping dreigt.O o k A r n h e mNa Almere is Arnhem de tweedestad in Nederland die een OAT-systeem krijgt. De gemeente Arn-hem heeft eind 2005 een contractgetekend voor de aanleg van eencirca 1200 m lange leiding voorondergronds afvaltransport in hette vernieuwen stationsgebied. Dekantoren, winkels en woonappar-tementen krijgen een aansluiting.De totale kosten van de installatiebedragen circa 4,2 miljoen. Hetstationsgebied van Arnhem wordtonder de naam Arnhem Centraalde komende jaren compleet ver-nieuwd. Het project beoogt de to-tale herstructurering van een rela-tief klein (20 ha) maar zeercomplex deel van Arnhem dat on-der meer wordt gekenmerkt doorlocale hoogteverschillen (tot20 m). Voor de gronden gelegenaan de zuidzijde van de spoorlijnis een stedenbouwkundig master-plan opgesteld, dat onder supervi-sie van architect Ben van Berkel(UN Studio) wordt gerealiseerd.CentralNed BV in Hoofddorp isde Nederlandse licentiehoudervan het OAT-systeem zoals dat isontwikkeld door het Zweedse En-vac Centralsug AB. CentralNed iseen joint venture van VermeerMilieutechniek BV en Envac.CentralNed verzorgt de enginee-ring van het OAT-systeem en be-heert naast ontwerp en aanleg ineen aantal gevallen ook de exploi-tatie en logistiek. nProjectgegevensopdrachtgever:Gemeente Almerearchitect De Stofzuiger:OMAprojectontwikkelaar:CentralNed BV, Hoofddorp2 |Al het vuil wordt afgezo-gen naar De Stofzuigeraan de rand van hetcentrumC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gSchadecement 2006 348In verband met de slechte grond-gesteldheid van Almere moestende opritten naar de brug toebeperkt blijven. Het programmavan eisen gaf een lage constructie-hoogte aan. In overleg met deopdrachtgever ? de gemeenteAlmere ? werd gekozen voor eenter plaatse gestorte voorgespannenbetonconstructie over de S101 metoverspanningen van circa 13,50 m- 17,30 m - 17,30 m - 13,50 m. Aan-sluitend werd een kabel- en lei-dingstraat overspannen (resp.17,0 m - 26,0 m - 17,0 m). Het ver-keer op de S101 mocht echter tij-dens de uitvoering gedurendebepaalde perioden van de dag nietworden gestremd. Daarom werdbesloten het brugdek over de S101op 1,25 m boven de uiteindelijkepositie te bouwen en daarna af tevijzelen tot op de definitieve steun-punten. Zo zijn meer viaducten inde gemeente Almere gebouwd.P r o c e d u r eVoor het gedeelte over de kabel-en leidingstraat waren geen res-tricties gesteld ten aanzien van hetruimtegebruik onder het viaduct.Eerst werd het gedeelte over deleidingstraat gebouwd, daarna hetgedeelte over de S101. Hierdoorkon het brugdekgedeelte over deleidingstraat aan twee zijden wor-den afgespannen.Bij de uitvoering van het brugdekboven de S101 werd de bekistinggedragen door twee stalen hoofdlig-gers waaraan ook een dichte hou-ten werkbalk was bevestigd. Tijdenshet storten van het beton was deS101 voor alle verkeer gesloten. Naverharding en het aanbrengen vande eindvoorspanning werd debekisting in de nachtelijke urenverwijderd. Het voltooide brugdek,al voorzien van de definitieve opleg-constructie, was daarbij op tijdelijkebetonnen hulpkolommen geplaatst.De stalen hulpconstructies naast depijlers, die al dienst hadden gedaanbij de ondersteuning van de bekis-ting, werden tevens gebruikt alsondersteuningsconstructies van devijzeltorens. Een vijzeltorenbestond uit een 50-tons vijzel eneen aantal stalen ondersteuningsto-rens. Nadat de twee maal vijf vijzel-torens ter plaatse van het landhoofden de pijlers waren aangebracht,werd het brugdek 10 mm opgelichtom de betonnen hulpkolommen tekunnen vervangen door zogenoem-Het gebeurde in Almereir. H. van Diggelen, Grontmij *Begin 1992 werd de gehele bouwwereld opgeschrikt. Een in aanbouw zijndvoetgangers- en fietsviaduct over een secundaire weg, de S101, in Almerestortte in. Daarbij viel een dode te betreuren. Het ongeluk gebeurde tijdenshet omlaagvijzelen van het brugdek. Sindsdien is er veel veranderd. Bij hetontwerp en controle van de uitvoering waren er destijds geen richtlijnen omop terug vallen. Maar na het ongeluk heeft de CUR het initiatief genomen omeerst aanbevelingen en richtlijnen samen te stellen, zodat deze later in voor-schriften konden worden opgenomen. Voor het ongeluk was er te weinigbelangstelling om deze richtlijnen te maken.De ingestorte brug over deS 101*per 31-12-2005 is ir. H. van Diggelen metprepensioen gegaanC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gSchadecement 2006 3 49de borgingstorens. Deze droegenhet brugdek tijdens het inkortenvan de vijzeltorens en in periodenvan rust.A a n p a s s i n gDe vijzels werden 10 mm uitge-drukt, waardoor het brugdekomhoog kwam. Daarna werden deborgingstorens 100 mm ingekort.Over deze afstand kon men hetbrugdek langzaam laten zakken,door de steunpunten om de beurt10 mm te laten zakken tot hetbrugdek weer op de borgingsto-rens lag. Dit werd herhaald tot hetbrugdek op zijn definitieve plaatswas. Bij het eerste viaduct verliepalles volgens plan. Bij het tweedeviaduct was blijkbaar een aanpas-sing gedaan om de uitvoering tevergemakkelijken: er was een taats-constructie tussen vijzeltoren enviaduct geplaatst. Hierdoor heefthet brugdek zich echter in de leng-terichting kunnen verplaatsen. Metalle gevolgen van dien.Achteraf bleek dat, wanneer eenvijzel 1 mm uit het lood staat, dehorizontale standzekerheid al sterkvermindert. De stabiliteit kon ver-der bedreigd worden door maataf-wijkingen en scheefstandvan zowel borgings- als vijzelto-rens, oneffenheden in de contact-vlakken, excentrisch geplaatstetaatsconstructie op de torens,windbelasting, vervormingen vanhulpconstructies en inwendigerestspanningen in het oplegblokdoor aanbrengen van de voorspan-ning.O n d e r z o e kDe opruimingswerkzaamhedenhebben drie dagen geduurd.Eerst heeft de Arbeidsinspectieuitgebreid onderzoek verricht,daarna is er zand op het wegdekvan de S 101 aangebracht omverdere beschadigingen aan hetwegdek te voorkomen.Vervolgens zijn de vier velden ende kolommen gesloopt. En daar-na is het viaduct weer opge-bouwd Bij het derde viaduct zijnin het bestek aanpassingen ver-richt aan de vijzelmethode. Inverschillende CUR-commissiesis uitgebreid studie naar de oor-zaak verricht en zijn aanbevelin-gen gedaan. Enkele CUR-rappor-ten hebben hierover verslaggedaan. nHet zou een `net echt' veertiendeeeuws kasteel moeten worden:met torens, spiegelzaal, eenophaalbrug, wachttorens en eenechte Donjon. Deze verdedi-gingstoren zou zo'n 50 m hoogworden, met een stalen dakcon-structie als ondergrond voor dedakbedekking. Het kasteel zouverschillende mogelijkhedenmoeten bieden, zoals een confe-rentieoord, hotel, trouwzaal, stoe-terij en noem maar op. Met200 hotelkamers, 5000 m2zaken-centra en 4000 m2horeca en win-kels. De kasteeltuin zou ook instijl vormgegeven worden meteen toernooiveld en een labyrint.S c h r i k b a r e n dMaar dan blijkt dat toch niet alleskan in Almere. Tijdens de bouwzat het behoorlijk tegen en debouwkosten liepen schrikbarendop. De bank trok in 2001 de stek-ker uit het project en binnen eenpaar jaar beschikte Almere nietover een kasteel, maar over eenheuse ru?ne. En toch zijn de kan-sen voor het Almeerse kasteelniet verkeken. De vennootschapGRA-VIN heeft eind 2005 de fail-liete boedel overgenomen.De vennootschap wil in iedergeval starten met de afbouw vanhet kasteel. Het 25 ha grote ter-rein bij het kasteel is nog onder-werp van discussie met degemeente. Woordvoerder JaapKevelam van Vink Holding, eenvan beide partners: "De plannenzoals die er in 2002 lagen, blijkenniet uitvoerbaar te zijn. We zijnmet de gemeente Almere nog inonderhandeling over het aanpas-sen van de bestemmingsplan-nen." nNiet alles kan in AlmereIn 1999 werden ambitieuze plannen onthuld voor een heus kasteel in Almere.Vervolgens startte de bouw en het zou begin 2002 opgeleverd worden.Kasteel Almere was ge?nspireerd op het middeleeuwse Ch?teau Jemeppein het Waalse Hargimont in de Ardennen. Maar helaas, onze dertig jaar oudestad Almere bezit nu een echte middeleeuws aandoende kasteelru?ne.Het kasteel van Almerewordt waarschijnlijk tochafgebouwd(foto: ANP)