Suikersilo te Puttershoekdoor ir. M. WierdaAls eerste m der, lande besloot de Co?p. Suikerfabriek en Raffinaderij G.A. 'Puttershoek' in mei 1958 tot de bouw van een silo voor de opslag vanlosgestorte suiker. Deze silo, met een capaciteit van 10 000 ton, werd eind 1958 in gebruik genomen, waarna tot de bouw van een tweede, geheelovereenkomstige, silo werd besloten, die inmiddels zijn voltooiing nadert. Zowel de silowanden als de elevatortoren werden uitgevoerd met behulpvan een glijdbekisting. De silowanden werden voorgespannen volgens het freyssinet-svsteem.InleidingDe suikerproduktie neemt de laatste jaren sterk toe. Als voor-beeld enige cijfers van het suikerbietenareaal in Nederland:v??r 1949 - ca. 45 000 ha;in 1949 - ca. 65 000 ha;in 1958 - ca. 80 000 ha.De behoefte aan opslagruimte houdt hiermede gelijke tred. Bijde vergroting van de opslagcapaciteit heeft men de keuze tussenhet bouwen van nieuwe magazijnen voor opgezakte suiker en vansilo's voor de opslag van losse suiker.Factoren, die bij deze keuze een rol spelen, zijn onder meer detoenemende mechanisatie in de suikerverwerkende industrie?n,waardoor de vraag naar losse, onverpakte suiker stijgt, en het feit,dat vele suikerfabrieken na afloop van de bietencampagne eendeel van hun produktie terugvoeren naar de fabriek voor het om-zetten hiervan in speciale soorten (bijv. basterdsuiker) of voorhet afleveren in speciale verpakking (bijv. kleinverpakking).Het opzakken en later weer uitstorten van dit deel van de pro-duktie is door opslag in een bulksuikersilo te vermijden. Vooralook omdat tijdens de campagne de lonen in het continubedrijftoch reeds hoger zijn dan normaal, kan dus een opslagruimte voorlosgestorte suiker zeker economische voordelen met zich mee-brengen indien de suikerfabriek bijsoorten vervaardigt of op niette grote afstand zijn suikerverwerkende klanten vindt.Uiteraard zien wij hier een grote overeenkomst met de factoren,die leidden tot een toenemende toepassing van cementsilo's op debouwwerken :besparing op de lonen,besparing op verpakkings-materialen.OntwerpNaast de algemeen aan een bouwwerk te stellen eisen betreffendestandzekerheid en sterkte, dient bij het ontwerp van een opslag-ruimte uiteraard veel aandacht te worden besteed aan de trans-portgangen naar en van de opslagruimte en aan de aard van het be-treffende produkt.Vooropgesteld moest hier dus worden, dat wij te doen hebbenmet de opslag van een produkt met de volgende eigenschappen;a. zeer vochtgevoelig; b. in vochtige toestand agressief;c. eindprodukt; d. voedingsmiddel.foto l. zo/der boven de 10 000 ton suikersilofoto: Bart Hofmeesterfoto 2. transportruimte onder de eigenlijke silofoto: Bart Hofmeester334 Cement 11 (1959) Nr. 4foto: Steef Zoetmulderfoto 4. uitvoering elevatortoren met behulp van glijdbekistingMet het oog op de onder c. en d. genoemde eigenschappen,wilde de opdrachtgever in de siloruimte transporteurs vermijden.Het transport in de siloruimte vindt dus alleen plaats door middelvan de zwaartekracht, waartoe in desilovloerl28 trechtervormigeaftap-openingen werden geprojecteerd.Na het openen van een aftap-opening valt de suiker in de hier-onder opgestelde transport-installatie (foto 2) en wordt danvia de elevatortoren en een I00 m lange transportbrug afgevoerdnaar de fabriek. Fig. 3 geeft een schematisch beeld van de door desuiker gevolgde route.In de elevatortoren bevinden zich, behalve de elevatoren voorde aan- en afvoer van suiker, een lift voor personenvervoer,een noodladderen een hijsschacht.Met het oog op de te verwachten zettingen, werden de silo en deelevatortoren geheel onafhankelijk van elkaar gefundeerd, waartoeonder de silo, binnen een cirkel van 24 m middellijn, 270 beton-palen werden geheid.De transportruimte onder de eigenlijke opslagruimte is uit-gevoerd als een stijve doos, bestaande uit een funderingsplaat,de reeds genoemde silovloer met aftap-openingen, een cirkel-vormige wand en 48 kolommen, ter ondersteuning van de silo-vloer, die ca. 25 t/m2suikerbelasting moet dragen. De silowandzelf is met behulp van een rubberstrip scharnierend op de randvan deze silovloer geplaatst, waardoor verticale overgangs-momenten van de wand naar de vloer werden vermeden.Een globale indruk van het werkschema leerde, dat eerst in hetnajaar zou kunnen worden voorgespannen. Hiermede kwam detoepassingsmogelijkheid van een voorspansysteem met dradenbuitenom de silowand vrijwel te vervallen. Immers het hierbijnoodzakelijke betonspuitwerk zou dan in het begin van de wintermoeten geschieden, zodat een goede uitvoering vrijwel onmogelijkzou zijn. De keus viel daarom op voorspannen met behulp vanfreyssinetkabels I2 0 5, die in verband met het storten van desilowand in glijdbekisting tijdens het betonstorten moestenworden gesteld.Uitgaande van deze gegevens en een reeds tevoren bepaaldebouwruimte voor de silo, werd door de Hollandsche BetonMaatschappij N.V., in nauw overleg met de directie betreffendede gekozen transportmiddelen, het betonwerk ontworpen vooreen 10 000 ton suikersilo. Daar een en ander een zeer dichtebetonwand noodzakelijk maakt, was uitvoering van de silowandin glijdbekisting een haast dwingende eis; immers, op deze wijzeworden de altijd zwakke stortnaden in het betonwerk vermeden.De gewenste dichtheid leidde er tevens toe, de silowand in elkgeval uit te voeren in voorgespannen beton.Behalve het door de betonwand dringende vocht kan echter ookde in de silo aanwezige waterdamp een gevaar opleveren, omdatdeze waterdamp bij afkoeling kan condenseren. Middelen omdit gevaar te ontgaan zijn: o. een zeer goede warmte-isolatie enb. beheersing van de relatieve vochtigheid in de silo.De opdrachtgever gaf de voorkeur aan beheersing van de relatievevochtigheid, zodat voor de warmte-isolatie van de silowandengeen bijzondere maatregelen werden getroffen. Wel werd eenzeer goede dakisolatie gewenst geacht, waartoe boven de gehelesilo-ruimte een zolderruimte werd geprojecteerd (foto I). Eenvoordeel van deze cirkelvormige zolder is tevens, dat nu op vrij-wel elk gewenst punt suikeraanvoer naar de silo kan plaats-vinden, zodat verloren hoeken tot een minimum beperkt blijven.Met het oog op het agressieve karakter van vochtige suiker,werd de eis gesteld, dat in de opslagruimte geen staalconstructieszouden voorkomen. De zoldervloer boven de silo werd daaromontworpen als betonconstructie.Ten einde een zeer zware vrijdagende betonvloer te ontgaan,(de inwendige diameter van de silo bedraagt 22,50 m) werd debetonvloer opgelegd op een in het hart van de silo geplaatsteca. 30 m hoge kolom; door deze kolom kon tevens voldaan wor-den aan de wens van de opdrachtgever, de opgeslagen suiker opelk niveau te kunnen inspecteren. Hiertoe werd de centralekolom uitgevoerd als holle buis, inwendig ? 2,- m, voorzienvan ladders en inspectieluiken.foto 5. voltooide elevatortoren, in gebruik als hijsmastfoto: Frits MonshouwerCement 11 (1959) Nr. 4 335UitvoeringEind mei 1958 kreeg de Hollandsche Beton Maatschappij N.V.opdracht tot de bouw van de eerste 10 000 t suikersilo, dieomstreeks 5 december ingebruikgenomen moest kunnen worden.Dit hield in, dat genoemde aannemingsmaatschappij er naardiende te streven, uiterlijk I november het bouwwerk zovergereed te hebben, dat met het drogen van de siloruimte konworden aangevangen.Na het heiwerk werd, gelijktijdig met het maken van de onder-bouw van de eigenlijke silo, de elevatortoren met behulp van eenglijdbekisting opgetrokken (foto 4, blz. 335).Afgezien van de tijdwinst, die hierdoor voor de bouwkundigewerken bereikt werd, had dit tevens het voordeel, dat tijdigkon worden begonnen met de installatie van lift en elevatoren.Een bijkomend voordeel was nog, dat de elevatortoren tijdens hetstorten van de silowand met zeer eenvoudige middelen was tebenutten als hijsmast voor het transport van betonspecie enbetonstaal (fig. 5, blz. 335).Bij het storten van de silowand vergde uiteraard in het bijzonderhet aanbrengen van de voorspankabels de nodige aandacht.De toegepaste werkwijze was als volgt:De verankeringsconussen werden van te voren op de juisteafstanden bevestigd op ca. 3,50 m lange, niet-glijdende bekistings-elementen (foto 6), die tijdens het storten op hun voorgangersgesteld werden. De juiste plaats van de conussen werd hierdoorverzekerd.Hierna werd de kabelomhulling gesteld en aangesloten op decorresponderende conussen. Na het bevestigen en dichten vande naden werd de ca. 36 m lange voorspankabel ingevoerd.Met het oog op een gemakkelijk transport en geringe hinder voorde overige werkzaamheden op het werkplatvorm werden dekabels direct na het vervaardigen opgerold tot een bundel vanca. 2,50 m middellijn en vanaf een haspel ingevoerd. Dezewerkwijze heeft zeer goed voldaan.Gelijktijdig met het storten van de silowand, werd ook deglijdbekisting voor de centrale kolom opgetrokken, terwijltijdens het glijden tevens de bordessen en ladders in deze kolomwerden aangebracht om direct als toegang tot het werkplat-vorm dienst te kunnen doen.De behoefte aan een werkplatvorm en een radiale verstijvingvan de glijdbekisting leidde ertoe, dat de kapconstructie tijdenshet glijden mee omhoog werd genomen en zowel voor verstijvingvan de bekisting als voor ondersteuning van de werksteigerkon dienen (foto 7).Na het gereedkomen van de silowand, kon de kap direct wordenafgesteld en worden benut voor het hijsen van de geprefabriceerdezoldervloerelementen. Deze elementen werden daartoe, door eentijdelijk in de silowand uitgespaarde opening, op de silovloergebracht en vandaar met elektrische lieren naar hun 30 m hogergelegen oplegging gehesen.foto: Frits Monshouwerfoto 6. het stellen van de verankeringsconussenNa het binnenvoeren van de laatste zoldervloerplaat werd detijdelijke opening in de silowand met betonspecie gedicht. Nogv??r I november kon met de kunstmatige droging van de silo-ruimte worden aangevangen.De tweede silo werd in februari 1959 opgedragen en nadert nuzijn voltooiing (foto 8).In principe geschiedde de uitvoering geheel overeenkomstig dievan de eerste silo. ,Het bleek ons mogelijk, de silowanden te storten met een stijg-snelheid van gem. 4,50 m per etmaal.foto 7. kapconstructie als verstijving van de glijdbekisting en alsondersteuning van de werksteigerfoto: Frits Monshouwerfoto 8. eerste suikersilo voltooid ;tweede suikersilo in uitvoering m.b.v. glijdbekistingfoto: Bart Hofmeester330 Cement 11 (1959) Nr. 4