Stalen Steigers en Stempels voor betonconstructiesStalen Steigers als Stempelmateriaaldoor ing. G. J. HamerInleidingTraditie is in ons land nog vaak een heiligezaak. Bovendien kijkt de Hollan-der graag eerstde kat uit de boom. Beide feiten kunnen juistzijn, want voorzichtig-heid is een goedeeigenschap. Bij tech-nische problemen is menechter doorgaans wat voortvarender, wantniemand zal het in zijn hoofd halen, eenverouderd pro-duct te kopen. Niet alleen omdatmen zich liever niet blootstelt aan critiek, maarmen begrijpt dat het eigen fabri-kaat kwaliteitmoet bezitten en boven-dien eoncurrerend zalmoeten zijn. Hier wordt men dus gedwongen,met zijn tijd mee te gaan.Voor de bouwwereld geldt het boven-staandefeitelijk eveneens, doch de prac-tijk is nog vaakanders. Een bedrijfsleiderin een fabriek zal door zijn technisch in-zichtdirect aanvoelen, of het nieuw-gebodene voorzijn bedrijf voordelen biedt, doch op hetbouwwerk wordt bij velen nog steeds volgensop eeuwen gebaseerde wijze gewerkt. Detimiperman, metselaar, opperman, enz. zijn fanhet oude ver-trouwde gewend, komen helaaszelden tot lezen van de vaklitteratuur en deleiding voelt er dikwijls weinig voor, hierinradi-cale veranderingen te brengen. Als men ermeer toe zou overgaan.b.v.een werktuig-bouwkundige aan te stellen, dan zal spoe-digkunnen blijken, dat hij vele nieuwe oplossingenzou aangeven, die een ver-betering betekenenen de bouwkosten verlagen.Ook opvallend is, dat het materiaal houtslechts schoorvoetend en vaak ongaarne wordtvervangen door beton, staal, enz. Hout kennenalle architecten en aan-nemers van kindsbeenaf; zij zijn door-kneed op dit gebied en passenhet daar-om als het ware automatisch toe. Toenhet hout gemakkelijk en goedkoop te ver-krijgen was, kon men er niet zoveel tegeninbrengen; men hechtte in die tijd boven-dienweinig waarde aan een goede iso-latie envoldoende brandveiligheid. Maar thans is hethout zeer duur, veelal van mindere kwaliteit enmoeilijk te krijgen. Men is dus nu welgenoodzaakt, meer aandacht aan anderematerialen te be-steden, waardoor men nieuweervaringen opdoet en tot modernere inzichtenkomt.Stalen SteigersAls men vele bouwwerken bezoekt,bemerkt men dat ook de houten steigereen taai leven leidt. Maar toch blijktreeds, dat de aannemers steeds meer devoorkeur gaan geven aan stalen steigers,alhoewel som-migen er nog steedssceptisch tegen-over staan en aarzelen dein hun oog grote stap te ,,wagen".Alhoewel het buitenland ons met stalenstei-gers is voorgegaan, vooral Enge-land,Itali? en Frankrijk, pasten toch enkelevooruitstrevende aan-nemers in ons landdeze reeds voor de oorlog (sinds 1933)toe. Natuur-lijk was en is ook thans deprijsfoto 1. stalen steiger in de praktijkeen belangrijke factor, maar die kan geenhoofdbezwaar zijn, want een stalen steigerbehoeft niet duur-der te zijn dan ??n vanhout. Wel biedt de stalen steigerverscheidene voordelen. Dat velen ditinzagen, blijkt wel uit het feit, dat er sindsde oorlog reeds meer dan een halfmillioen koppelingen zijn afgeleverd enthans maandelijks enige tien-duizendenmeters buis worden aan-geschaft.De aanschaffingskosten dienen in verbandte worden gezien met de levensduur vande steiger (staal 10--20 jaar tegenoverhout 4--8jaar). Het onderhoud en de nood-zakelijkeaanvulling in die perioden verschillenbeduidend in het voor-deel van de stalensteiger. De een-voudige wijze vantransport, opslag, montage en demontagemaakt het mogelijk met ongeschooldpersoneel onder deskundige leiding te vol-staan; een speciale ploeg steiger-bouwersis dus niet meer nodig.Met de grotere gebruikswaarde enveiligheid zijn het dus vele factoren, dievan invloed kunnen zijn op het maken vanen juiste keuze in deze tijd van snel engoedkoop werken (foto 1 en 2).foto 2. opbouw van een stalen steigervoor een te stellen betondak28 Cement 3 (1951) Nr 1-2Bij de betonbouw had men tot nu toe hetbezwaar, dat er toch hout nodig was voorde bestempeling. Sinds kort is hierinechter veran-dering gekomen, waardoorgebrui-kers van stalen steigers op eenvou-dige wijze een dubbele functie aan hunsteigermateriaal kunnen geven enwaardoor degenen die nog niet tot destalen steiger overgingen, thans hieraanopnieuw hun aan-dacht dienen teschenken.Een groot voordeel van de stalen steigeris, dat er gedurende vele jaren practischgeen vernieuwing behoeft plaats tevinden, daar de slijtage gering is enverzagen niet behoeft voor te komen. Hetlevert dan ook het ,,helaas" dikwijls wel-kome brandhout niet op en ver-dwijnt ookop andere wijze niet zo gemakkelijk! Debuizen zijn genor-maliseerd, zodat erslechts ??n dia-meter wordt gebruikt,terwijl de lengten oplopen met 0,5 m. Eenander voordeel van de stalen steiger is deuniforme kwaliteit van het materiaal; houtvertoont nu een-maal spint, scheuren enkwasten, hinderlijke spijkergaten enverrade-lijke draadnagels. Bovendien ishet blootgesteld aan verwering, verrot-tingen beschadiging. Heeft men last van eenhouten paal, dan wordt deze vaak al tespoedig afgezaagd en gewoonlijk totbrandhout ge-degradeerd. Daarnaast zijnde stei-gertouwen of staaldraden aan groteslijtage blootgesteld, zodat ook dezekosten telkens weerkeren.Elke stalen steiger bestaat uit slechts 2hoofddelen: de buis en de koppeling. Debuis, thans van Ne-derlands fabrikaat, isvoor alle systemen gelijk, zodat dekoppeling bepalend is. In ons land wordenthans 3 koppelingen gemaakt, nl. ??n vanS.S.H. en twee van Ruuk Mulder. Het zijnalle klemkoppe-lingen, die door middelvan een spie of excenter wordenvastgeklemd door ze vast te slaan. In hetbuiten-land is de schroefkoppeling hetmeest in gebruik, doch deze heeft hetnadeel, dat de schroefdraad er-vangemakkelijk wordt beschadigd. Nederlandis thans, in plaats van importeur vanschroefkoppelingen, ook exporteur vanklemkoppelingen geworden. Alvorens eenkoppeling in de handel mag wordengebracht, dient zij eerst door de Arbeidsin-spectie ?) te zijn goedgekeurd.De aanbinders (of scheerhouten) kan menop elke hoogte van de staandersbevestigen, wat bij stalen steigers snel enzonder beschadiging kan worden gedaan,hetgeen van houten steigers lang niet altijdkan worden gezegd.De schoren worden bij houten stei-gersmet spijkers direct aan de staandersbevestigd; bij stalen stei-gers worden zijechter aan de ho-rizontale dwarsbuizen ofdoor mid-del van draaibare koppelingenaan ie staanders vastgeklemd.De kortelingen (of bulsterhouten) wordenaan de aanbinders beves-tigd.?) Veiligheidsvoorschriften voor de bouw enhet gebruik van staande steigers uit stalenbuizen.foto 5. verbeterde spieklemzonder losse onderdelensysteem Ruuk Mulder openstandKoppelingen systeem Ruuk MulderTot voor kort werden de stalen bui-zenverlengd door een montagepen tegebruiken, die met een laskoppe-lingwordt vastgeklemd.Bij de steigerkoppeling van Ruuk Mulder(foto's 3 en 4), Ned. Octrooi No. 63 329,hebben de gaten en de excenters eenspeciale vorm, waar-door de excenters eendraaiende be-weging maken bij vastslaanen dan zeer goed klemmen.Doordat op het bouwwerk doorslordigheid losse delen makkelijkzoekraken, heeft de genoemde uit-vindereen verbeterde spieklem ge-braeht (foto's5 en 6), Ned. Octrooi No. 62 418. Dezevemuftige vinding zonder losse delenheeft twee vlakke spie?n, die een dubbelefunctie heb-ben: le. als klemorgaan en 2e.als scharnierpen. De spie is gemaakt vanveredeld metaal. De klemmendemontagepen, die hierbij hoort (foto 7),heeft ook een dubbele functie teverrichten, want zij is le. mon-tagepen en2e. las-koppeling voor verlenging van destalen buis. Door het uitzetten van beidehelften wordt een inwendige klernmingver-kregen. Deze wijze van verlenging derbuizen is door de Arbeidsinspec-tiegoedgekeurd voor de genoemdeuitvoering.foto 3. steigerkoppeling Ruuk Mulderfoto 4. montageklemfoto 6. zelfde spieklem alsfoto 5, gesloten standfoto 7. klemmende montagepensysteem Ruuk MulderCement 3 (1951) Nr 1-2 29Stalen stempels Ruuk MulderBij de betonbouw wordt tegenwoor-digveel aandacht besteed aan het vraagstukvan de ondersteuning der bekisting van dete storten be-tonconstructie. De laatste tijdzijn er enige systemen uitgekomen om toteen uniforme stempelwijze voorondersteuningen te komen. De con-structeurs hiervan stellen zich ten doel,materiaalverlies bij de bestem-peling tevoorkomen, wat een ieder op zijn eigenwijze wil bereiken.a. Er zijn stempelconstructies verkrijg-baar, die moeten dienen tot het vormenvan zgn. kraaiennesten door stalen stuttenmet armen.Deze stalen stutten hebben dan de eigen-schappen:1. te kunnen ondersteunen tot een be-paaldehoogte en2. elke hoogte te verkrijgen tussen be-paaldegrenzen door nastelling met een schroef.Hiermede wordt bereikt, dat de houtenbestempeling komt te vervallen, zodat eengrote houtbesparing wordt verkregen.b. Ook zijn er pogingen gedaan om hetstalen steigermateriaal voor ondersteu-ningsconstructies van betonwerken toe tepassen. Bij vele gevallen is dit inderdaadgelukt, omdat er ruimte was om de door-gaande buizen te laten passeren.Vooral bij grote hoogten is het stalensteigermateriaal voor bestempeling van veelgemak, want het verlost de aan-nemer van heelwat zorgen en construc-tiemoeilijkheden. Hijkan steeds normaal en courant materiaalgebruiken voor be-kistingsdoeleinden ennaderhand het-zelfde materiaal weer voor debouw van een stalen steiger toepassen.c. Als derde manier om een bestempelingte verkrijgen is als grondslag de combi-natie van de stalen kolomstut (foto 9) ende stalen steiger gekozen. Deze uitvin-ding van Kuuk Mulder wordt beschermddoor de Ned. octrooi-aanvrage No 151788. Volgens deze vinding komt bovenopde staander zijn betonstut. Evenals menin staat is, kolommen met spie?n tot elkediameter te omkransen (foto 8), zo heeftde uitvinder een betonstempel gemaakt,waarmede -- steunend op de staander vaneen stalen steiger -- elke gewenste hoogtekan worden onderstempeld. Deze beton-stempel bestaat uit een vierkante koker,die alzijdig van een dubbele rij spiegatenis voorzien. Door deze wijze van aan-brenging der gaten is het mogelijk, opelke willekeurige hoogte van de stempeleen spie te steken, waardoor een milli-meterinstelling wordt bereikt, die vari?erttussen 0 en 75 em. Deze instelhoogte werdgekozen, omdat het genormaliseerde sta-len steigermateriaal afgeronde lengtenheeft van 0,5 m, oplopend met 0,5 m, tot6 m toe. Een stalen steiger, die niet al-leen als gewone bouwsteiger op een bouw-werk dienst doet maar ook als draag-steiger kan fungeren, zal vele mogelijk-heden bieden.Opgemerkt zij nog, dat de betonstut van RuukMulder natuurlijk op alle steiger-systemen instaal past.Wordt bij een hoog gewapend-betonskeletgeen tussenvloer over de gehele hoogteaangebracht en worden er geen murenopgemetseld, dan kan men de steigerrondom de te storten kolommen plaatsenen deze tijdens het storten mede op-trekken. De zeer lange vertikalewapeningsstaven kunnen tijdelijkbehoorlijk aan de stalen steiger wor-denbevestigd. De schoren zullen verder eenzeer grote stijfheid over de gehele hoogtegeven.Voor het maken van de eerste vloer of hetdak ervan zullen speciale maatregelennodig zijn, omdat bij groteoverspanningen het eigen ge-wicht van devloer plus dat van de bekisting een grotebelasting bete-kent, die op grote hoogteeen tijde-lijke constructie van grotestijfheid verlangt en geennoemenswaardige30foto 9 en tek. 10betonstut systeem Ruuk Mulderzetting mag geven. Natuurlijk zal bij destalen steiger wel hoge eisen aan dekoppelingen moeten worden gesteld; ookzal men de gehele con-structie moetenaanpassen aan de omstandigheden, maardit is uit-voerbaar.Het bovenste gedeelte van de stalensteiger dient de belasting oordeel-kundigop de staanders over te brengen, opdat dehorizontale bui-zen niet te veel zullendoorbuigen.Bij systeem Ruuk Mulder wordt de last opde betonstut rechtstreeks en centrisch doorde buis naar de fun-dering gebracht. Destut wordt ge-dragen door een zware spie,die op de bovenkant van de vertikale buisdraagt (tek. 10 en foto 9).Door de stand van de gaten, waarin despie kan worden gestoken, is het mogelijk,elke bereikbare lengte van de stut zuiverin te stellen. De spie brengt dus de krachtover; haar afschuifsterkte bepaalt dus defoto 8. omkransing van kolomdraagkracht van de stut. De klem-koppeling draagt dus niet mee en dientuitsluitend om de steigerbuis (voor destempeling) en de beton-stut tot ??ngeheel te maken, zodat een rammelvrijeconstructie wordt verkregen. Met dezestempelcon-structie verkrijgt men dus eenstijve verbinding, omdat aan de beton-steunen onderaan een stalen koppe-lingzit, waarin de staanderbuis kan wordenvastgeklemd.De horizontale buis bovenaan de betonstut(tek. 10) kan van een draagplaat wordenvoorzien, die de baddingen kan opnemenvoor de tussenliggers. De belasting diehier-op komt, wordt via de schoren naarde staanders overgebracht. Destaanderafstand kan hierdoor vrijgroot zijn.Doordat de stempels verder van boven aanelkaar kunnen worden verbonden, is hetmogelijk zowel rechtlijnige alsboogvormige con-structies te stempelen.De stempel is ook horizontaal te ge-bruiken, waarbij de aanbrenging opdezelfde wijze plaats vindt als bij devertikale richting. De uitvinder is tot dezeconstructie overgegaan, omdat men in depraktijk steeds re-kening dient te houdenmet de door-buiging van de horizontalebuizen. De gaffelbreedte van dedraagplaatbedraagt 14 cm, zodat 2 baddingen (foto 9en tek. 10) kunnen worden geplaatst. Ditkan voorkomen, als:1. ??n badding te licht is en2. een badding te kort is en ver-lengdmoet worden.Nadat de bekisting met behulp van de spieis gesteld, wordt de koppe-ling van debetonstut vastgeslagen. Doordat debetonstut aan de boven-zijde eenaangelaste koppeling heeft (tek. 10), is hetmogelijk de gehele stempelconstructie afte schoren, waardoor een stijf geheelwordt verkregen.Wanneer de eerste vloer in een ge-bouwvoldoende verhard is, kan het stalenstempelwerk worden weg-genomen en bv.voor de volgende vloer worden gebruikt.Een buitengewoon voordeel nog bij dezestalen stempelconstructie is, dat --wanneer bij vloeren of daken een gedeeltegestort en voldoende verhard is -- menhet geheel kan laten zakken, zodat debekisting vrij komt en de stempeling kanworden verplaatst. Door ze weer ophoogte te brengen in aansluiting op hetvorige stuk, kan weer verder wor-dengestort. Juist bij de moderne seriebouw isdeze mogelijkheid van groot belang. Destempeling kan desgewenst verrijdbaarworden ge-maakt.Cement 3 (1951) Nr 1-2
Reacties