BETON VERVANGT HOUT door J. F. de Wildt, architectKoeltorens en Uitblaastorens worden gebouwd....Achter de duinenrij aan de Noordzijde van de uitmonding van het Noordzeekanaal liggen de Hoogovens. Vanveraf gezien vormen zij met de eromheen gegroepeerde gebouwen en installaties een aardig accent in het land-schap. Overdag zijn de opstijgende rookpluimen zichtbaar, terwijl 's nachts een rossige gloed in meer of minderemate wordt uitgestraald, als ware dit machtige bedrijf bang, zijn grootheid te verliezen in het nachtelijk duister.Komt men dit fabriekscomplex echter meer nabij, dan vervormt het beeld zich geheel; de ogenschijnlijke rustis verdwenen en men ervaart, dat er een hart klopt in dit bedrijf. Het wortelt zich vast in de zandbodem doorzware fundamenten en wijl het ene bouwwerk al hoger is dan het andere, lijkt het, of het de ruimte boven zichwil veroveren. Met grillige vormen tast het om zich heen, alsof het een strijd voert tegen het omliggendenatuurschoon, hetwelk langzaam maar zeker ten prooi valt aan deze industrieHet is de bijzondere geaardheid van deze industrie, welke leidt tot de meest vreemdsoortige bouwwerken Hierklopt het hart van iedere bouwer sneller bij het zien van dit waarlijk grootse industriecomplex, hetwelk zichnog geregeld uitbreidt. Daar deugdelijkheid en duurzaamheid hierbij een wel bijzonder grote rol spelen ver-wondert het niet, dat beton een ruime toepassing heeft gevonden.Enkele typerende bouwwerken willen wij aan een na-dere beschouwing onderwerpen en wel de koeltorenen de uitblaastoren, welke gebouwd worden voor deN.V. MEKOG, als onderdeel van de grote uitbreiding,welke momenteel voor haar in uitvoering is.De mogelijkheden, ons door de beton geboden, gepaardaan een grote duurzaamheid van dit materiaal, heb-ben er toe geleid, de traditionele houten koeltorens enuitblaastorens meer en meer te vervangen door beton-foto 1. betonnen koeltoren, gebouwd voor de N.V. Mekogte IJmuiden; grootste diam. 28,00 m, hoogte 38,00 mnen torens. Over het algemeen hadden de houten to-rens een rechthoekige vorm. De betonnen torens daar-entegen hebben een ronde of rechthoekige vorm. Inde volksmond hebben de ronde (hyperbolische) torensde naam van ,,peperbussen" gekregen (foto 1). Hoewelde namen voor zichzelf spreken, willen wij er nog opwijzen, dat een koeltoren (zie afb. 2) dient om water,dat gebruikt is voor het koelen van machines of ovensen daardoor warm is geworden, weder af te koelen,foto 9. De uitblaastoren is gereed.door het in de toren te laten vloeien over een houtengradeerwerk. De toren is onder en boven open, zodateen natuurlijke trek de afkoeling bevordert. Het neer-vallende water wordt opgevangen in een bassin en kandus weer voor koelwater worden gebruikt.Een uitblaastoren (zie afb. 3) berust op hetzelfde sy-foto 4. (onderbouw) overzicht van het in het werk te stor-ten deel van de uitblaastorenVeel hulpmateriaal is hierbij nodig.steem, dus ook hierin is een gradeerwerk aanwezig. Debovenzijde is open, terwijl de onderzijde geheel ge-sloten is, behoudens enige openingen in de zijwand,waarvoor grote ventilatoren worden geplaatst. Dezeblazen met kracht lucht in de toren om het neerval-lende water van gas te zuiveren.foto 5. De onderbouw van de uitblaastoren is gereed en dewandplaten voor dit gedeelte zijn gemonteerd.foto 6. hei plaatsen van de zware onderdelen metbehulp van 2 torenkranenBOUW VAN DE KOELTORENDe grond, waarop wordt gebouwd, bestaat uit goedezandgrond, zodat met een eenvoudige fundering opstaal kan worden volstaan. Van het bassin is alleende buitenrand van de bodemplaat verzwaard. Hieropkomen de kolommen, welke de gehele bovenbouwdragen (zie fig. 2). De bovenbouw met hyperbolischevorm bestaat uit een betonwand, waarvan de dikte va-ri?ert van 8 tot 14 cm. De bovenrand van de toren isverzwaard, zodat hier een ringbalk wordt geformeerd.Voor de uitvoering van de bovenbouw wordt van eenhulpsteiger, gebouwd in de toren, gebruik gemaakt.Aan de buitenzijde komt dus in het geheel geen stei-ger. De binnensteiger biedt tevens een goede gelegen-heid, het middelpunt van de toren op iedere wille-keurige hoogte te kunnen vaststellen, zodat een goedemaatvoering gewaarborgd is.Voor de bekisting van de bovenbouw doen plaatstaleneenheidsschotten, hoog 1,00 m en breed 0,60 m, dienst.Deze stalen platen worden voorzien van houten ver-stijvingsribben, welke door middel van wervels aande naastliggende schotten worden gekoppeld. Debinnen- en buitenbekistingsschotten worden onderlingmet binddraad gekoppeld. Per dag wordt een wand-gedeelte ter hoogte van 1,00 m gevlochten, bekist engestort. Bekistingsmateriaal is slechts nodig voor 2,00 mhoogte. Zodra een ring, hoog 1,00 m, is afgestort,wordt van de onderliggende ring, welke dus de vorigedag is gestort, de bekisting verwijderd om weer ge-bruikt te worden voor de bovenliggende ring. De bo-venbouw van de toren gaat hierdoor zeer snel om-hoog.Na het gereedkomen van de toren wordt, gelijktijdigmet het slopen van de binnensteiger, de binnenzijdegeasfalteerd, van boven naar beneden, waarna hethouten gradeerwerk kan worden aangebracht.foto 10. het inwendige van de uitblaastorenOp de betonkolommen aan de onderzijde komthetgradeerwerk te rusten.foto 7. De geplaatste kolommen der langswandenzijn 10,00 m hoog en lopen over 2 verdie-pingen door,foto 8. Ook de wandplaten worden met de toren-kraan gemonteerd.BOUW VAN DE UITBLAASTORENGeheel anders van opzet is de bouw van de uitblaas-toren. De vorm is hier rechthoekig. Het bassin ver-toont nog wel enige gelijkenis met dat van de koel-toren, doch de bovenbouw is van geheel andere aard.Deze bestaat uit een betonnen skeletbouw, waarvande buitenwanden worden bekleed met betonplaten,dik 7 cm.Het ontwerp van deze toren is gemaakt door hetBouwbureau van de N.V. Koninklijke NederlandscheHoogovens en Staalfabrieken te IJmuiden, en is ver-der door de N.V. Hollandsche Beton Maatschappij te183foto 11. detail van de verbinding van de schoren en debetonplaten met de kolommenafb. 13. detail van de verbinding van de schoren met dehoofdkolommen (1 : 20)foto 12. detail van de verbinding van de kruisschoren metde horizontale koppelbalkenafb. 14. detail van de kruising van de schoren (1 : 20)Amsterdam uitgewerkt, die tevens de uitvoering opuitnemende wijze verzorgde. De betonelementen zijndoor de N.V. van Hattum en Blankevoort te Beverwijkvervaardigd met een verrassende nauwkeurigheid inde maatvoering, -- een belangrijke factor bij de mon-tagebouw! -- op dezelfde werkvloer, waarop ook deonderdelen van Zoutloods II van de Mekog zijn gefa-briceerd.Van maaiveld af tot 7,00 m hoogte wordt de skelet-bouw in het werk gestort (zie foto 4). Het overige ge-deelte wordt uitgevoerd als elementenbouw. Het voor-deel hiervan is dat, terwijl het in het werk te stortengedeelte in aanbouw is, gelijktijdig de onderdelen vande bovenbouw gereed kunnen worden gemaakt. Zo-doende wordt een aanzienlijke tijdwinst op de gehelebouw verkregen. Ook de overige voordelen van ele-mentenbouw, zoals: besparing van bekisting, vermij-ding van dure stortsteigers en stortinstallaties en min-der arbeid op grote hoogte, komen hier ten volle tothun recht.Volledigheidshalve moeten wij hierbij opmerken, dater door deze wijze van bouwen ook wel problemenontstaan bij de uitvoering. Het is immers niet zo een-voudig om de zware onderdelen, waarbij stukken meteen gewicht van 3 000 kg, op hun juiste plaats en in dejuiste stand te brengen. Ook de verbindingen van deonderdelen moet zeer deugdelijk zijn; zij vraagt dus devolle aandacht. Het bezwaar van het monteren van dezware onderdelen is bij de bouw van deze toren on-dervangen, door aan beide zijden een verrijdbare to-renkraan te plaatsen. Hierdoor is de montage van alleonderdelen vrij eenvoudig uitvoerbaar. Zo nodig kun-nen de beide kranen gelijktijdig behulpzaam zijn bijhet stellen van een bepaald onderdeel (zie foto 6). Deverbinding van de delen onderling geschiedt door sta-len bouten en deuvels (zie afb. 13 en 14). Teneinde debekledingsplaten voor de wanden te kunnen bevesti-gen aan de kolommen, zijn hierin beugels opgenomen.De wandplaten zijn voorzien van uitstekende eindenbetonstaal. Na het stellen van de platen wordt ditwapeningsstaal verbonden aan de beugels van dekolommen, waarna deze verbinding met beton wordtaangestort (zie foto 11).Foto 12 toont de verbinding van de kruisschoren metde horizontale koppelbalken.De serie afbeeldingen (zie foto 4--9) laat de volgordevan bouwen zien van de gehele toren. Zeer sterk totuiting komt hierbij het verschil tussen het in het werkgestorte deel van de skeletbouw en het als elementen-bouw uitgevoerde bovengedeelte. Voor de onderbouwis zeer veel hulpmateriaal nodig (zie foto 4), terwijldit voor de bovenbouw opvallend weinig nodig is.De afbeeldingen spreken overigens voor zichzelf.Na het gereedkomen van de gehele bouw wordt detoren aan de binnenzijde bekleed met een asfaltlaag,dik 2 tot 3 mm, om de schadelijke invloed van de uithet water ontwijkende gassen tegen te gaan. Het hou-ten gradeerwerk kan daarna worden aangebracht. Datdit nog een werk op zichzelf is, blijkt wel uit de hoe-veelheid hout, dat hiervoor nodig is, n.l. 160 m3, waar-onder begrepen 38 000 m1schuingezaagde latten terspreiding van het vallende water.Resumerend kan worden gezegd, dat de uitvoering vanbouwobjecten, als de hiervoor omschreven koel- enuitblaastorens, sterk afwijkt van de normale bouw-wijze. De tijdfactor is van grote invloed op de wijzevan uitvoering. Belangrijk voor materiaalbesparing ishet gebruik van eenheidsschotten en de toepassing vanvooraf gereed gemaakte delen, terwijl de beschermingvan het beton door middel van een asfaltbekledingnodig is, om aantasting door chemische invloeden tevoorkomen.184
Reacties