themaNiet kiezen is geen optie6200924themaNiet kiezenis geen optieHoewel er nog volop energie wordt gestoken in het overtuigen van het nut van BIM, hebbenenkele early adopters al grote stappen gemaakt. Voor hen raakt Virtueel Bouwen het hartvan primaire processen. Wel moeten ook zij nog ingrijpendere keuzes maken. In dit artikelworden de keuzes belicht die BAM tot nu toe heeft gemaakt. Hoe pakken deze uit en wat zijnde resterende vraagstukken?1Virtueel Bouwen bij BAMNiet kiezen is geen optie 62009 25Om vragen uit de markt te kunnen beantwoorden en competitiefte blijven zal Virtueel Bouwen in de toekomst bittere noodzaakworden. Mede door toedoen van Virtueel Bouwen en nieuwesamenwerkingsvormen, zullen er taakverschuivingen in debouwkolom plaatsvinden. De winnaars van Virtueel Bouwenzijn zowel de bedrijven, die effici?nter kunnen werken, als deklant, die meer kwaliteit krijgt. De bouwbedrijven die de tech-nieken het snelst en het beste beheersen, kunnen competitievegrenzen verleggen. Vanuit die achtergrond heroverweegt BAMhaar processen en wordt er ge?nvesteerd in fundamenten waaropde organisatie draait. Hierbij komen veel belangrijke keuzen naarvoren die de toekomst van het bedrijf zullen bepalen.ImplementatieBij de introductie van Virtueel Bouwen bij projecten kunneninitiatieven stranden in lange benchmarktrajecten, intensievediscussies en dikke rapporten. Bij BAM blijkt vooral de aanpak`Leren door te doen' succesvol. Zo adopteerde BAM UK in2002 het CAD-pakket Revit. Zonder CAD-bibliotheek oftekenafspraken werd begonnen aan een megaproject met tienmodelleurs om werktekeningen te produceren. Grenzen van demogelijkheden werden direct overschreden. Zeven jaar laterkan het bureau zich rekenen tot de Europese koplopers metdirect contact met de softwareontwikkelaars.Stap voor stapKun je engineering, calculatie en werkvoorbereiding direct latensamenwerken aan dezelfde informatie? De ervaringen bij BAMUtiliteitsbouw leren dat er ? voordat de voordelen van de samen-werking tussen de verschillende disciplines zichtbaar worden ?binnen afzonderlijke disciplines nog veel moet worden geleerdover Virtueel Bouwen. Hierbij speelt vertrouwen en herkenningeen grote rol. Door deelprocessen te ondersteunen ontstaat ervertrouwen; hiermee groeit de vraag naar meer. Op deze manieris ervaring opgedaan met verschillende diensten zoals 2D-teke-ningvergelijk, 3D-co?rdinatie, digitale ruimteboeken, digitaalcalculeren met SharePoint als centrale projectplek. Wanneerdisciplines afzonderlijk ervaringen hebben opgebouwd endezelfde taal spreken, kunnen zij met elkaar in gesprek gaan omeen effici?ntere informatiestroom op te zetten.OpleidingOm nieuwe mogelijkheden van Virtueel Bouwen in te zetten,moeten mensen worden getraind. De aanpak om mensen eencursus te laten volgen met aansluitend begeleiding alleen op heteerste project, is niet duurzaam gebleken. Kleine tegenvallers,gebrek aan tijd, hectiek van de dag, doen enthousiaste pioniersterugvallen in oude gewoontes en werkmethoden. Daarom iservoor gekozen om complete diensten vanuit een centralegroep specialisten aan te bieden, binnen het zelf ontwikkeldexD4all-concept (zie kader). Hierbij ondervinden het project ende organisatie minder implementatiedruk. Per project komende medewerkers bij calculatie, inkoop en werkvoorbereiding inkleine stappen in aanraking met de mogelijkheden, de eindpro-ducten en de tools. Uiteindelijk leren zij zelf om alle stappenzelfstandig uit te voeren.Inzetten van koplopersBij de introductie van BIM-toepassingen is het moeilijk allemedewerkers op hetzelfde niveau te krijgen en te houden.Binnen BAM Utiliteitsbouw is gebleken dat koplopers nodigzijn om binnen een afdeling te kunnen opschakelen. Doordatkoplopers alle processen kennen, kunnen zij zorgen voor eeneffici?nte implementatie. Deze functie vraagt om extra compe-tenties en heeft een grote impact op bijvoorbeeld het aanname-beleid van nieuwe mensen.ir. Wilfred van Woudenberg en ir.Jeroen HarinkBAM Advies & Engineering1 Model van JuBi (Ministerie van Justitie enBinnenlandse Zaken) te Den Haag2 Modellen van het Maasziekenhuis Boxmeer2a2bNiet kiezen is geen optie6200926tie worden gebracht, ondersteund met allerhande BIM-technie-ken en digitale collaboration tools. Impact en nut van de xD4all-diensten wordt door inzet van de projectkamers sterk verbeterd.Digitaal samenwerkenAfhankelijk van de samenwerkingsvorm kan worden aange-stuurd op verbeterde informatie-uitwisseling tussen project-partners. De extra informatie levert voor alle betrokkenpartijen een meerwaarde.Een van de meest prestigieuze projecten die BAM op ditmoment onder handen heeft, is de afvalverwerkingcentraleBaviro te Roosendaal (fig. 3 en 4). BAM heeft alle consortium-partners opgedragen om hun ontwerp in 3D te vervaardigen.Het consortium zal op meer projecten samenwerken en vanuitdie achtergrond zijn partijen bereid te investeren. Er is nu eencompleet co?rdinatiemodel dat per twee weken wordt samen-gesteld om zo de complete co?rdinatie te ondersteunen. Er zijnprocedures opgesteld hoe informatie uit te wisselen opdatpartijen complete samengestelde 2D tekeningen kunnen makenmet elkaars onderdelen. Op dit project speelt het samenwerkenin de projectkamer een essenti?le rol.SysteemkeuzenSystemen waarmee virtueel gebouwd kan worden, zijn er legio.Als je alles blijft evalueren, het ideale product afwacht en geenkeuze maakt, loopt de organisatie veel vertraging op. BAMUtiliteitsbouw kiest op dit moment voor commerci?le marktlei-ders, aangevuld met hierop aansluitende tooling en eigenontwikkelde systemen. Ook standpunten ten aanzien van stan-daarden als IFC moeten worden ingenomen. BAM ondersteuntdeze ontwikkeling en ziet IFC in de toekomst als een intelligentInvesteren in samenwerkingOm de voordelen van Virtueel Bouwen / BIM te gebruiken iseen consistente informatie-input noodzakelijk. In het verledenbetekende dit dat bij BAM binnenkomende informatie nietdirect bruikbaar was, wat extra werk betekende. De afgelopenjaren is dit flink verbeterd en worden hierover steeds meerafspraken gemaakt. Naast de hardcopies wordt steeds meerdigitale informatie uitgewisseld. Het benodigde niveau waarbijobjectinformatie ??n-op-??n kan worden benut, is nog langniet bereikt. Maar er zijn diverse bemoedigende ontwikkelin-gen. Daarom lopen er initiatieven om vergaande afspraken temaken met prefab-betonleveranciers en leveranciers van3D-calculatiemodellen. Bij het contracteren van leveranciersvoor projecten of het aangaan van partnerships speelt hetaanleveren van 3D-modellen een steeds grotere rol.ProjectkamersNaarmate binnen de verschillende disciplines meer ervaring isopgebouwd, worden verschuivingen waargenomen ten aanzienvan de inzet van xD4all-diensten. Tijdens ontwikkelfasenwordt de inzet van xD4all bediscussieerd, worden investerin-gen en kostenreducties opgenomen in calculaties en wordtbesproken hoe de diensten in processen kunnen worden inge-past. Dit is precies het punt waar BAM op uit is in de toekomst.Vaak moet nu nog genoegen genomen worden met sub-opti-male processen waarbinnen diensten moeten worden gepositi-oneerd.Om de xD4all-diensten goed in te richten maar ook effici?nt tewerken met de uitkomsten ervan, is binnen BAM het werken in`projectkamers' ge?ntroduceerd. Ge?nspireerd op werk van CifeStanford University zijn projectruimten ingericht waar zorgvuldigsamengestelde teams tot optimale samenwerking en communica-thema3Niet kiezen is geen optie 62009 27uitwisselformaat tussen veel applicaties. Voor de korte termijnvolgt BAM meer mogelijkheden van het commerci?le DWG-en DWF-formaat en zoekt hiermee een praktische oplossingwaar de huidige partners direct bij aan kunnen sluiten.Daarnaast worden samen met partners prototypes en toolsontwikkeld. Prototypes zijn van groot belang om grenzen teverleggen, specifieke projecten te ondersteunen en vooral omkennis en ervaring op te doen voor de toekomst. BAM Utili-teitsbouw heeft recent een oplossing met een zelf ontwikkeldeprojectserver (fig. 6) in gebruikgenomen om de data in3D-modellen van alle Autodesk producten te kunnen inlezen eneffici?nt te kunnen muteren. De voorlopende applicatie Estima-ting Desktop, die sinds 2002 werd ingezet, voldeed niet meer aande toenemende gebruikerswensen, dataomvang en de urgentieom centraal te werken. Gekozen is om zelf te investeren omdatpassende marktontwikkelingen uitblijven en de vraag op projec-ten groeit. Afwachten is dan geen optie. Koppelingen met stan-daarden als Coins, Visi, IFC, IFD enz. zijn voorzien maar eerstwordt een directe koppeling met Stabu-Element2 nagestreefd.SturingAls je een vraaggestuurde ontwikkeling hebt bereikt, dan zijnprocedures, trainingen en robuuste tools van groot belang. Totdit punt maar vooral ook daarna moet het veranderprocesworden gefaciliteerd en aangestuurd.Top-down of bottom-upInnovatie komt vaak van onder af terwijl top-down benaderingenveelal stranden in schoonheid. Binnen BAM Utiliteitsbouw wordtbottom-up ontwikkeld. Het xD4all-concept is een voorbeeld datHet xD4all-conceptxD4all staat voor samen virtueel bouwen. Met xD4all kunnenproducten of diensten sneller, goedkoper en beter ontwikkeld engerealiseerd worden door vergaande samenwerking te onder-steunen. Het xD4all bedrijfsvoeringconcept van BAM Utiliteits-bouw is gebaseerd op principes van BIM; Building InformationModelling.Overzicht van xD4all-diensten3D model visualisatie, 3D co?rdinatie, 3D gevelco?rdinatie, 3Delementtekeningen, digitaal ruimteboek, calculatie model,projectkamer, 2D tekeningco?rdinatie, 4D model, SharePoint,Consultancy, Helpdesk.3 en 4 Een van de meest prestigieuze projec-ten die BAM op dit moment onderhanden heeft is de afvalverwerking-centrale Baviro te Roosendaal4a4b4c4d4eNiet kiezen is geen optie62009285 Revit-project BAM UK6 BAM Utiliteitsbouw heeft recent een oplos-sing met zelf ontwikkelde projectserver ingebruikgenomenR&D en netwerkenBinnen Nederlands of Europees verband kun je als organisatieaan de meest vooruitstrevende R&D-programma's deelnemenwaarin nieuwe technieken en onbeantwoorde vraagstukkenworden aangepakt. Verschillende onderzoeksresultaten latenechter lang op zich wachten en dit is binnen een bouwconcernnog moeilijk te vermarkten. Dit neemt niet weg dat bedrijvenjuist in dergelijke trajecten kunnen leren om oplossingen tezoeken voor beperkingen van de huidige `state of art'. Daaromis BAM actief in verschillende projecten en netwerken waaron-der Encord VCP en 5D initiative. In het laatste netwerk wordtconcreet samenwerkt met Europese collega's als Bouygues,Strabag, CCC om gezamenlijk wensen te formuleren richtingsoftwareleveranciers en R&D-instituten. Als primaire proces-sen op enige afstand worden bekeken en interne tools wordengespiegeld, zijn alle bedrijven op zoek naar soortgelijk tools, enis het zaak om alliantiepartners te vinden.Tot slotOf de genoemde keuzes ??n-op-??n op andere organisaties tekopi?ren zijn, is niet zeker. Maar ze hebben voor BAM wel goeduitgepakt. Virtueel Bouwen is als strategische ontwikkelingge?dentificeerd en er is veel ervaring opgebouwd. De komendevijf jaar zullen wederom cruciale stappen worden gezet en wordteen uitdagende fase van implementatie en proces re-designdoorlopen. BAM hoopt verschillende partners bij deze ontwik-keling te betrekken om in de toekomst zo alle mogelijkhedenvan Virtueel Bouwen optimaal te kunnen inzetten.Door te kiezen heeft BAM de afgelopen jaren grote stappengezet. Dit uit zich op de projecten in effici?nter werken en meerkwaliteit voor de klant.nagenoeg compleet op eigen kracht is ontwikkeld door dienstenop projecten uit te voeren. Daarnaast is er draagvlak vanuit hetbedrijfsmanagement waardoor goede sturing mogelijk is.Meten of er in gelovenOndanks de successen op projecten, zijn voor significanteinvesteringen harde cijfers, garanties en ROI-berekeningenvereist. Businesscases voor Virtueel Bouwen maken, blijftondanks de successen echter moeilijk omdat voordelen lastig tekwantificeren zijn. Het is de vraag hoe secuur je de voordelenvooraf kunt en wilt berekenen. Door implementatie commerci-eel te benaderen, blijf je vraaggestuurd werken en bepalen deprojecten de waarde en het nut om diensten in te zetten.Fundamenten leggen of voortborduren op bestaandestructurenZoals eerder vermeld, worden diensten zo goed mogelijk binnenbestaande processen ingezet en worden de processen langzaamgemigreerd. Dit heeft ook zijn weerslag op de benodigde soft-ware en benodigde bedrijfsinput. Om bijvoorbeeld elementair,object geori?nteerd te calculeren, zou je compleet nieuwe calcu-latierecepten moeten introduceren. Calculatierecepten inclusiefactiviteiten en middelen classificaties, afhankelijk van de onder-bouwing compleet uniek gecodeerd, voorzien van te matchenCAD objectkenmerken maar ook kenmerken op middelenni-veau. BAM werkt samen met STABU om standaard classificatie-structuren en definities te gaan adopteren.thema5a5b6