gemene constructieve inzicht veel hebbenbijgedragen.Nu steeds meer hoge gebouwen verrijzen,zijn de constructieve maatregelen die voorde stabiliteit genomen moeten worden, on-derwerp van veler studie. Hieraan gaat ge-paard het onderzoek naar de werking van dewind die op verschillende delen van het ge-veloppervlak buitengewoon uiteen kan lopen,en voor de constructie in zijn geheel geno-men weer een andere betekenis heeft. Dat opeen groep hoge gebouwen de wind weer eenandere uitwerking kan hebben is recent inEngeland gebleken waar onder een zwarewind drie koeltorens uit een groep van achtinstortten. Ook op dit terrein komt de ont-werper voor problemen te staan waarop geenstrakke antwoorden te geven zijn.Uitvoeringsmethoden hebben vaak een gro-te invloed op de keuze van de constructieen zijn hiervan dikwijls niet gescheiden tedenken. Enerzijds moet de ontwerper dusgeheel vertrouwd zijn met de mogelijkhedendie in de uitvoeringsmethoden liggen beslo-ten, anderzijds ligt het voor de hand dat hijvooraan moet staan in hun ontwikkeling. Zoheeft het gebruik van bentonite-emulsie ombij het graven van gaten en sleuven de wan-den in stand te houden, soms een van vroe-ger geheel verschillende aanpak van funde-ringen en andere in de grond uit te voerenwerken ten gevolge. Een fraai voorbeeldvinden wij in eigen land op Schiphol, waarde spoorwegtunnel met behulp van deze me-thode is uitgevoerd. Ook een methode waar-mede putten, kokers en wanden in de grondgebracht kunnen worden onder vrijwel totaleuitschakeling van de ' wrijving tussen degrond en de wand, dank zij een zich bij hetinbrengen afwikkelende plastic-folie welkevoorzien is van smeerlagen, bergt evenals detoepassing van bentonite nog meer mogelijk-heden in zich.Om door damwanden omsloten bouwputtenvrij te houden van hinderlijk stempelwerk,kan men voor ronde- of elliptische kuipengebruik maken van stempelringen. Ook inrechthoekige bouwkuipen kunnen elliptischestempelringen gebruikt worden. Men kanzich echter afvragen of bij daartoe ge?igen-de grond het stempelwerk niet gemist kanworden door in de grond een vacu?m tetrekken.Een buitengewoon veelbelovende methodevan uitvoering voor hoge gebouwen is devijzel methode. Deze methode, tot stand ge-komen door samenwerking van bouwkundi-ge, civiele en werktuigbouwkundige ontwer-pers, dwingt een rationele organisatie op hetbouwwerk af, maar doet dan ook een in alleopzichten goed rendement verkrijgen zonderde constructie van het gebouw in een keurs-lijf van eisen te steken. Langs de lijnen vanhet hier gevolgde denken zullen nog anderemogelijkheden ontwikkeld kunnen worden.Om mijn verre van compleet overzicht vanhet terrein dat de ontwerper met inventievegeest ter verdere exploratie open ligt, te be-sluiten, wil ik erop wijzen dat hij er grootbelang bij heeft ook zijn aandacht te gevenaan de ontwikkeling van uitvoeringsmiddelen.Hierin kan hij soms voorop gaan, soms ge-sprekspartner zijn. Over nieuw materieel voorfabricage, transport en montage dat altijd insamenhang staat met de constructie zelve,kan hij zijn fantasie nuttig laten gaan. Tril-apparaten zijn in de bouw allang bekend,doch nieuw zijn apparaten waarvan de fre-quentie zich instelt op de variabele eigen fre-quentie van in de grond te drijven stalenpalen en -planken. Vermoedelijk liggen voordit soort apparaten nog meer toepassingsmo-gelijkheden open. Het principe dat ten grond-slag ligt aan een hydraulisch werkend hei-blok met regelbare stootkracht, waarmee pa-len met een minimale kans op beschadigingsneller de grond in worden gedreven danmet tot heden ontwikkeld heimateriaal, zalook voor andere doeleinden toegepast kun-nen worden.Nieuwe constructies en nieuwe constructie-methoden vragen nieuwe uitvoeringsmidde-len. Omgekeerd worden nieuwe constructiesen nieuwe constructiemethoden mogelijkdoordat nieuwe uitvoeringsmiddelen ontwik-keld worden. In de fascinerende wisselwer-king tussen beide moet de ontwerper eenrol spelen.Ten slotte wil ik nog een laatste, tot hiertoeniet genoemde, variabele in de vergelijkin-gen invoeren. Het is namelijk niet voldoen-de op elk knooppunt in het bouwproces eenmens te plaatsen; ook de condities waar-onder deze werkt zijn van belang. En mijweer tot de constructie-ontwerper beper-kend, acht ik het een vereiste dat de orga-nisatie waarbinnen hij geplaatst is, hem sti-muleert, zoals hij op zijn beurt degenen diede constructie tot stand moeten brengendient te stimuleren. Van enorm belang zoniet onontbeerlijk is de strijd, de competitiemet idee?n van anderen.Het grootste deel van mijn actieve levenbracht ik in Belgi? door. Naast de zeer veleandere redenen waarom ik aan land en volkgehecht ben, staat mijn bewondering voorde sportieve wijze waarop men openstaatvoor de constructieve oplossingen van an-deren. De overheidsinstanties gaan hierinvoor door het uitschrijven van wedstrijd-aanbestedingen of het open stellen van demogelijkheid tot het indienen van variantenop het door de overheidsdienst zelve opge-maakte ontwerp. Het bezwaar dat men tegendeze procedures soms invoert, te weten datde beoordeling moeilijk en mede daardoorsoms" subjectief is, acht ik in het niet tevallen tegenover de grote voordelen die decompetitie van idee?n heeft.Nu met de integratie van ons West-Europahet ook voor de ontwerper re?el mogelijkwordt zich met zijn collegae uit andere lan-den te meten, ben ik overtuigd dat het al-gemeen belang gediend is met het waarmogelijk openstellen van de mogelijkheidvariant-constructies naar voren te brengen.Laatste element voor deIJ-tunnel te AmsterdamafgezonkenOp woensdag 10 januari jl. werd na een ge-slaagde operatie het laatste geprefabriceer-de element voor de U-tunnel op zijn defini-tieve plaats afgezonken.Naar wordt verwacht zal het omvangrijkeproject in oktober van dit jaar in gebruik ge-nomen kunnen worden.foto: AnefaCement XX (1968) nr. 2 47