HSB- STERK IN HET WERK 11 ERVARINGEN OP PRAKTIJKSCHAAL MET IN HET WERK GESTORT HOGE-STERKTE-BETON H.H.M. Soefi,Mebin BV, afdeling Technologische Adviezen IrJ .Sornbroek, Ballast Nedam Engineering Ing.J. de Vries, Bouwdienst Rijkswaterstaat Onder de hoede van de Stichting Produktontwikkeling Betontnortel (SPOB)is de afgelopen twee jaar gewerkt aan de proces-en produktontwikkeling ter introductie van hoge-sterkte-beton (HSB) in de Nederlandse bouwwereld. De resultaten worden nu gepubliceerd. In het eerste deel van dit artikel, gepubliceerd in het vorige nummer van Cement, zijn de mechanische eigenschappen en betontechnologïsche aspecten behandeld. De ervaringen die zijn opgedaan bij de uitvoering van een praktijkproef vormen het onderwerp van dit tweede deel. Over twee maanden is het derde en laatste deel te verwachten. Soorten bekisting proefstuk 1 -sterkteontwikkeling in het werk. Proefstuk Afmetingen Het 12 m lange proefstuk bestond uit een vloer, een rechte wand en een schui­ ne wand, uitgevoerd als trogligger (fig. 1, foto 2). zern.drain agepan _ spaanplaat / - verwerkingsgedrag op de bouwplaats: verdichting, afwerkingsgedrag, ge­ voeligheid voor nabehandeling; - oppervlaktekwaliteit (duurzaamheid, dichtheid) en de invloed van verschil­ lende bekistingstypen; - warmteontwikkeling in deconstruc­ tie; Programma van waarnemingen Als eerste is door de projectgroepeen programma vanwaarnemingen en be­ proevingen geformuleerd dat,kort sa­ mengevat, de volgende elementen om­ vatte: - opdoen van ervaring met deproduk- tie van HSB in grote hoeveelhedenin eenbetonmortelcentrale; - beoordeling van de verschillende spe­ cie-eigenschappen in de praktijk: consistentie, terugloop consistentie in de tijd, luchtgehalte, volumieke mas­ sa, temperatuur; - transportmogelijkheden op debouw­ plaats met goot, kubel en pomp; Vanuit Ballast Nedam(R&D)ontstond een eerste initiatiefom een grootschali­ ge praktijkproef op te zetten. Hieruit groeiden contacten met de Stichting Produktontwikkeling Betonmortel (SPOB) en de Bouwdienst Rijkswater­ staat. Uit vertegenwoordigers van deze partij­ en is een projectgroep geformeerd voor uitvoering, begeleiding en rapportage van de praktijkproef. O m HSB in de praktijkte kun­ nen en te willen toepassen, dienen de ontwerper/con­ structeur, maar ook de opdrachtgever en aannemer, naast theoretische kennis ook te beschikken Over aan de praktijk ontleende informatie. Alleen een praktijktoepassing of een werkelijk op de praktijk afgestemde proef kan deze informatie geven. Cement 1993 nr. 4 41 De vloer is 4m breed en 400 mm dik. De wanden zijn later op de vloer geplaatst; één loodrecht met een dikte van 400 mm, één schuin (de halve trogligger) met een dikte van 600 mm en een later toegevoegde kopwand van 600 mm dik. De hoogte van de wandenwas 3,00 m, De toegepaste wapening is afgestemd op de normaliter bij deze constructies voorkomende afmetingenen hoeveel­ heden. Om ook de in de praktijktoegepaste voorspanwapening te simuleren, zijn in de wanden voorspankanalen aange­ bracht. Bekisting Voor de berekening van de bekisting is met een hydrostatisch drukverloopre­ kening gehouden. Bij consistentiege­ bied 4,een stortsnelheid van 1m/h en een vertragertoeslag van 1,4 is met be­ hulp van de VBU-grafiekdespeciedruk gesteld op 40 kN/m 2 ? De vloer en de wandenvan hetproef­ stuk zijn in drie delen van 4m lengte op­ gedeeld. Ieder wandoppervlak bestond uit ver­ schillende soorten bekisting om de in­ vloed van het type bekisting op de kwa­ liteit van het betonoppervlak vast te stellen. De houten bekistingsplaten (betonplex, spaanplaat en oregonpine-multiplex) zijn 18 mm dik en op enkele gedeelten voorzien van staalplaat of diotextiel. Weersolnstandigheden De praktijkproefis uitgevoerd in de pe­ riode mei-juni 1992. Deweersomstandigheden waren ex­ treem zomers voor de tijd van het jaar. De etmaal temperaturen warenhoog, boven 25°C, bij een lage relatieve voch­ tigheid. Dit betekent dat de conclusies welke uit deze proefworden getrokken ten aanzien van verwerkingsmogelijk­ heden en verwerkingsduur van despe­ cie, onder andere omstandigheden inie­ der geval niet slechter zullen zijn!. 2 Proefstuk a.storten vloer b.ontkiste verticale wand rnet oppervlaktestructuur van links naar rechts door bekisting van Zerndrain op Agepanspaanplaat, Oregonpine en Agepanspaanplaatc.ontkiste proefstuk rnet kopwand foto's: Meetkundige Dienst Rijkswaterstaat, afdeling Grafische Technieken 42 Cement 1993 nr. 4 Tabel 2 Eigenschappen betonspecie bij 'aanvang lossen' gemiddelde waarden perstortdag *)Tussen haakjes steeds het vaste-stofgehalte van de hulpstofin %(mlm), richtwaarden voor de dosering steeds in %(mlm) tenopzichte van hetcement. temperatuur zetmaat uitvloeimaat lucht (mm) (mm) (%) vloer 26,5 260 >700 1,4 wand 1 24,5 240 6501,0 wand 2 22,2250 6601,3 Tabel 1 Richtwaarden betonsamenstelling C:2,4% C:2,4% C:2,4% 475 kg 25 kg 0,30 0,4 -0,8% (A) 0,2 - 0,5% (B) 2,0 - 2,5% (C) B:O,5% B:O,3% B:O,2% A: 0,5% A: 0,6% A: 0,6% Het uitzonderlijk zomerseweer met hogetemperaturen en een lage lucht­ vochtigheidheeft dit verschij nsel moge­ lijk nogversterkt. Doordat debetonspe­ cie onder het vel vloeibaar blijft, is het afwerkenvan devloer met devlinder­ machine onmogelijk. Dezezaktin de betonspecie weg. Het afwerkenvan devloer met de hand­ rei en de drijfrei lukt eigenlijk alleen het eerstekwartier na het afstorten, voordat de invloed vanvelvorming merkbaar wordt. Hoe langer met vlak afwerken wordt gewacht, hoe groter delichamelijke in­ spanning en hoeslechter het resultaat. Het oppervlak krijgt dan steeds meer eenonregelmatige, grovestructuur. Te laat afwerken veroorzaakt eenver­ storing van het reedsgevormde vel. Hierdoor wordt het betonspecie-op­ pervlak als het wareopengetrokken, hetgeen niet meer teherstellen is. Dit is gebleken bij het afwerken van verse be- de. Dit velgroeide in enkele uren uit tot een dikte vanenkele mmo Deze velvor­ ming iswaargenomen tijdens allestort­ dagen enlijkt typerend voordegekozen betonsamenstelling. Dit verschijnsel had grotegevolgen voor de afwerkmogelijkheden: afwerken met de rij ofspaandiendezo snelmogelijk na het stortenplaats te hebben,direct ge­ volgd door maatregelen tegen uitdro­ ging.Daarna moet de specie met rust worden gelaten. Waarnemingen bij de uitvoering tiesvertoonde de specie een lichte nei­ ging tot ontmenging.Van enigeinvloed op de eigenschappen, zowel qua uiter­ lijk alsdruksterkte ishiervan achteraf niets gebleken. Wellicht is despeciestabiliteit verderte verbeteren door de dosering van de sili­ caturne teverhogen. Storten van de vloer, velvorming De vloeibare betonspecie was zowel via de stortgoot, dekubel als demixerpomp goed in het werk tebrengen. Het lange stortfront kan bij het storten van vloeren eenprobleem vormen. De specie vloeide uit over eenlengtevan circa 8 m. Hierdoor ismet de eerste vracht beton­ specie tot ongeveer de halvevloerdikte gestort en is de vloervervolgens met een tweede laagafgestort. Het gebruik van een trilnaald in deze hoogvloeibare, maarzeerstabiele specie heeft nauwelijks effect. Het beste is nog om kort tetrillen overkleine afstanden. Door devloeibaarheid van debetonspe­ cie mislukte in eersteinstantie het ma­ ken van de opstortvoorde wand. Tij­ dens het storten entrillen van de tweede laag werd de reeds aanwezige specie in beweging gebrachten zakte de opstort weer in. Een opvallend fenomeen was dat zich al vrij snel een 'vel' op het oppervlak vorm- portlandcement klasse C silicafume (poedervorm circa 5% t.o.v.cement) water-bindmiddelfactor toeslagmateriaal: - betonzand 014 en steenslag 4/16 mm hulpstoffen: - lignosulfonaat (40%) * - lignosulfonaatlgluconaat (18%) - naphtaleensulfonaat (40%) aangehouden hulpstof doseringen: - stort 1 (vloer) - stort 2(wand 1) - stort 3 (wand 2) Het door SPOB uitgevoerde onder­ zoekprogramma leverdevoorsterkte­ klasse B 95 de in tabel 1 opgenomen richtwaarden voor debetonsamenstel­ ling. Uitgaande van deze samenstelling wordt eenuitstekend verwerkbare be­ tonspecieverkregen met eenzetmaat > 200 mm gedurende minimaaleen uur naaanmaak en met eenhoge stabili­ teit. De dosering van dehulpstoffen is op de verschillende stortdagen in gerin­ ge mate aangepast, zoals in tabel 1 is aan­ gegeven. Hieruit blijkt dat vooral de do­ sering van de vertragende component is gevarieerd. Tij dens de eerste stortdagwas het warm weer (25 - 30°C).Erbestond uiteraard een zeker risico van complicaties bij de uitvoering van deze eerste grootschalige leverantie in dezesterkteklasse onder dezeomstandigheden. Veiligheidshalve is daarom dedosering van devertragen­ de component wat ruim gekozen. Ove­ rigens lag de U-uurs sterkte van deze beton op 43,3 Nzrnmê, Bij de volgende leveringen is dehoeveelheid vertrager geleidelijk teruggebracht. Specie-eigenschappen Van elketruckmixerlading is bijaan­ vang van het lossen de consistentie be­ paald. De gemeten zetmatenvarieerden tussen 240 en 270 mm (tabeI2). Opvallend was dat degrote vloeibaar­ heid samenging met eenhoge stabiliteit. Alleen bij de hoogstgemeten consisten- De betonspecie isgeproduceerd door Betonmortelfabriek Utrecht (BEFU), in nauwe samenwerking met de SPQB. Het transport van de specie van de be­ tonmortelcentrale naar het 'bouwwerk' is op de gebruikelijke manier, met truckmixers. uitgevoerd. De rijtijd vanafdebetoncentrale be­ droeg 10 à15minuten. Omdat in de praktijk vaaklangere rijtij­ den zullen voorkomen, is pas 30 minu­ ten na het beladenop decentrale begon­ nen met het lossen van de truckmixer. Betonmortel Voor devervaardiging van het praktijk­ proefstuk isgekozen voorHSB in sterk­ teklasse B 95. Voor de toegepaste betonspecie isuitge­ gaan van een door de SPOB ontwikkel­ de samenstelling enproduktiewijze. In het eerste deel van dit artikel (Cement 1993, nr. 3) is uitgebreidingegaanop de technologie van HSB.Naasteenzorg­ vuldige selectie van grondstoffen en hulpstoffen en een op degewenste ei­ genschappen afgestemdesamenstelling, isook de tevolgen mengprocedure van belang. Cement 1993 nr. 4 43 __ - 80 60 40 60 ogemeten adiabaat voor B 95 +benadering met SPATEM oadiabaat voor een B 35- mengsel zo I10o zo tijd nastorten (u ren) 70 o 50 40 30 150 100 50 Benadering van de gemeten adiabaat in SPATEM 3 Terugloop van de zetmaat in de tijd 4 __ 1001+ __ o tijd (min) N tonspecie, aansluitend op het opstij­ vende vel van het reeds afgewerkte vloergedeelte. Hierter plaatse ontstond een enkele mm brede scheur tot op het bovennet. Het lukteniet meer om deze dicht teschuren. Het vloergedeelte dat vlak na het storten werd afgewerkt met dehandrei, vervol­ gens met rust is gelaten enverder nietis nabehandeld, ziet er het beste uit. Het oppervlakheeft eenregelmatige grove structuur, isdonker vanuiterlijken er is totaal geenscheurvorming opgetreden. Dit oppervlakvertoonde eenopvallend dichte structuur, hetgeendoor sommi­ gen werd omschreven als een verglaasd uiterlijk. Op zowel het vloerdeel dat isnabehan­ deld met enring compound als op het vloerdeelwaaropeenovermaat aan wa­ ter is gezet, is een craquelévormig pa­ troon van plastischekrimpscheuren ontstaan. Het oppervlak is wit uitgesla­ gen. Storten van de wanden Het storten van devloeibare betonspe­ cie (zetmaat 260 mm) met de kubel en een stortkoker voor derechtewanden met de(mixer)pomp en een flexibele stortpijp voor deschuinewandverliep probleemloos. De betonspecie vloeide onder geringe helling naar de kopzijden van de kist en kwam vrijwel horizontaal in de bekis­ ting omhoog. Moeilijkbereikbare plaatsen werdenbijnavanzelf goed ge­ vuld en de betonspecie vloeidegoed om de voorspankanalen heen. De betonspecie bleef meer dan twee uur uitstekend verwerkbaar. Tijdens destortpauze tussen twee vrachten ontstond eenbegin van velvor­ ming. Bij verderstorten enverdichten verdween dit. Een lichte vorm vanschuimvorming, ontstaan ten gevolge van het sneluittre­ den vaningesloten en instabiele lucht, verdween spontaan. Het betonoppervlak bovenopdewand is nabehandeld door het nat tenevelen met water en vervolgens met kunst­ stoffolie af te dekken. Het moment van entkisten is met een rekenmodel voorverhardingsbe­ heersing bepaald. Het verwijderen van de bekisting is circa 20 uur na het einde van het storten begonnen. De wandtemperatuur bedroegop dat moment circa 60°C. Dedruksterkte na 24 uur lag tussen 40 en 50 N/mm 2 ? De wand isdirect na outkisten met en­ ring compound behandeld, diedoor de hoge wandtemperatuur snelopdroog­ de. Vijf dagen na het entkisten is voor het eerst enige scheurvorming in dewand waargenomen. Dezescheuren hebben zich later vanaf iets boven de vloer tot ongeveer 2/3 van dewandhoogte door­ gezet,scheurwijdte circa 0,1 mmo In de preefisook beoordeeld ofhet mo­ gelijk is om in geval van lange wachttij­ den eenteruggelopen verwerkbaarheid van de specie weer te verhogendoor na­ doserenvan een superplastif1ceerder. Hiertoe is eentruckmixer met 4m3be­ tonspecie blijven staan tot dezetmaat was teruggelopen van 270 naar 150 mm (en de uitvloeimaat van 600 naar 450 mm). Dit duurdemaarliefstdrie uur (fig.3)! Nadat 0,7% (m/m) tenopzichte van het cementaansuperplastificeerder in de truckmixer bij debetonspecie was ge­ mengd, kwamdeverwerkbaarheid weer bijna terug op het oude niveau. Deze be­ tonspecie is vervolgens in de kopwand gestort, waarbij nietis verdicht. Dit betonoppervlak is naentkisren ook nietnabehandeld. Het aantalluchtinsluitingen bleek wat groterdan bij de anderewanddelen met dezelfde bekisting. Nietteminbleekna vergelijking van dedruksterkteresulta­ ten uit boorkernen, dat dedruksterkte in deze kopwand nauwelijks lager was dan van de wel verdichteconstructiede­ len. In de kopwand is geenscheurvorming waargenomen. Verhardingsbeheersing Om de temperatuurontwikkeling tij­ dens de verharding van hetbetonte kunnen beheersen, is het van belang de­ zevooraf en tijdens het verhardings­ proces te kunnen berekenen. Aan de hand van de verwachte temperaturen kunnen vervolgens de spanningenen rekken worden berekend dieoptreden bij afkoeling van deconstructie. Hieruit kan worden afgeleid of er een kans op scheurvorming in deconstructie bestaat en kunnen tijdig maatregelen worden getroffen zoals koelen of langerin de kist laten van het beton. Om het werkelijke temperatuurverloop in het praktijkproefstuk op een groot aantal punten te kunnen metenen re­ gistreren, is gebruikgemaakt van een zogenaamde 'datalogger'.Hiermeewas het mogelijkperstortonderdeel de tem­ peratuurvanmaximaal 50 meetpunten te registreren. In deconstructie waren op vooraf gekozen plaatsenthermokop­ pels aangebracht. Er zijn verschillende computerpro­ gramma's beschikbaar waarmeederge­ lijke berekeningen kunnen worden ge­ maakt. Voor deze proef is gebruik ge­ maakt van SPATEM, ontwikkeld door deBouwdienst Rijkswaterstaat. 44 Cement 1993 nr. 4 10000 )J I/ ft I IJkgrafiek gewogen rijpheid -druksterkte van HSB zoals vastgesteld op de verschillende stortdagen 201001000 gewogen rijpheid (OCh) stort2 d.d. 10-6 /stort 3d.d. 24-6 stort 1 d.d. 20-5 90 5 Gemeten en berekende betontemperatuur bij thermokoppel A27 6 E BO 70 60 o 20 40 60 tijd na storten (uren) ogemeten betontemperatuur ? door SPATEM berekende betontemperatuur +gemeten buitentemperatuur odoor SPATEM benaderde buitentemperatuur 60 50 LJo 30 QJ E 20 Met SPATEM kan het risico van scheur­ vorming wordenafgetast in een wand die gestort is op een reeds verharde vloer. De constructie wordtrweedi­ mensionaal geschematiseerd in recht­ hoekige doorsneden voor vloer en wand. Bij deinterpretatie van de bere­ keningen moet worden bedacht dat SPATEM isontwikkeld voorbeton B 25 t.m.B 45. De vertaling van spanningen naar scheurvorming is niet eenvoudig. De betrouwbaarheid van de voorspel­ ling is vooral afhankelijk van de ontwik­ keling van de betoneigenschappen tij­ dens de verharding. Daarvan is momen­ teel nog onvoldoende bekend om een goed rekenmodel te bouwen. Te verwachten is dan ook dat voor HSB de voorspelling van scheurvormingten minste net zo onzeker zal zijn als bij nor­ male sterkteklassen. De temperatuurontwikkeling en de sterkteontwikkeling wordenberekend met devooraf gemeten adiabatische temperatuurontwikkeling van de des­ betreffende betonsamenstelling (fig. 4). Tevens is het effect vanontkistenin re­ kening gebracht: bij een snelle entkis­ ting zal de wand sneller afkoelen. Bij de proef werd de bekisting na circa 20 uur verwijderd. Vooraf kan een berekeningwordenge­ maakt van de temperatuurontwikke­ ling tijdens de verharding. Vervolgens kan het risico van scheurvormingwor­ den ingeschat. Hiervoor moetenechter een aantal parameters wordeninge­ voerd. Ditzijn bijvoorbeeld de specie­ temperatuur en deweersomstandighe­ den (temperatuur, wind, zon enz.).Deze parameters hebben een niet te verwaar­ lozen invloed. Doorze te variëren bij de berekening, is hun gevoeligheid af te tasten. In de praktijk kunnenweersomstandig­ heden nog weleens anders uitpakkendan verwacht. Ditbleek uit de omstan­ digheden waaronder het eerste en twee­ de stort werd uitgevoerd. Het was on­ verwacht warm en er was nauwelijks wind. De temperaturen in hetbeton lie­ pen dan ook hoog op. MetSPATEM zijn detemperaturen rekend ter hoogte van het middenvan de rechte wand. In figuur 5 zijn de bere­ kende en de gemetentemperaturen weergegeven.Tevens zijn ook de geme­ ten buitentemperaturen, alsmede de hiervoor door SPATEM aangehouden waarden weergegeven. Uit de figuur blijkt dat SPATEM een goede benade­ ring geeft van de temperatuur­ ontwikkeling tijdens de verharding. De afwijkingen zijn met name het gevolg van het verwaarlozen van dezoninstra­ ling op de constructie. De berekendetrekspanningen bedroe­ gen maximaal 3,5 Nzrnm", 47 uur na het storten. Volgens verwachting zou de treksterkte in het proefstuk op dat mo­ ment ongeveer 5Nz'rnrrr' moetenzijn. Volgens dit criteriumzou dus geen scheurvorming optreden.Tijdens de proef isechter welscheurvorming constateerd die kenmerkendis voordit soort gevallen.De oorzaak hiervan moet worden gezocht in het gekozen scheur­ criterium: kennelijk zijn niet de span­ ningen maatgevend, maar de optreden­ de rekken ten gevolge van de krimpvan de constructie. Een grotere chemische krimp bij HSBals gevolgvan het hydra­ tatieproces, kan hieraan ten grondslag liggen. Algemeen kan wordengesteld dat de gemeten temperaturen goed zijn te be­ naderen met SPATEM. Echter, de verta­ ling van deze informatienaar de kans op scheurvorming is niet goed mogelijk door een gebrek aan kennis over de teriaaleigenschappen tijdens de verhar­ ding. Mechanische eigenschappen Jlroege sterkte Gezien de verwachtingen heeft vooral de sterkteontwikkeling veel aandacht gekregen. Het beton bleek na 24 uur een sterkte te bereiken die ligt tussen 40 en 50 Nz'mm", Dit is een waarde die over­ eenkomt met de eindsterkte vanbeton B 35! De vroege sterkteontwikkeling is in de­ ze proef vastgelegd met behulp van de methode van de gewogen rijpheid. In een ijkgrafiek is de relatie tussen de rijpheid en de druksterktevan een be­ paalde betonsamenstelling vastgelegd f ig.6). Bij deuitwerking van de resultaten bleek de invloed van de dosering van de vertragende componentvrijdominant. Dit komt tot uiting in de 'verschoven' ligging van de twee lijnen in de grafiek. Het is duidelijk dat bij de interpretatie van de ijkgrafiek de nodige voorzichtig­ heid vereist is bij mengseltypen met een snelle sterkteopbouw. Enkele urenver­ schil in begin bindingdoorverschillen in de dosering van de vertrager of door een afwijkende specietemperatuur, kunnen zeer grote sterkteverschillen bij gelijke rijpheid opleveren. Sterkteopbouw controleproei Tijdens het lossen van de truckmixers zijn eveneens monsters getrokkenvoor de vervaardiging van proefstukkenvoor de bepaling van de kubusdruksterkre, de splijttreksterkte en dewaterindringing. De druksterkte volgens decontrole­ proef is bepaald na respectievelijk 3, 7, 14,28,56 en 91 dagen (tabel 3), waarbij gedurende de eerste 48 uur nog ten minste viermaal druksterkteszijn be­ paald ten behoeve van de ijkgrafiek. Alle bepalingen zijn steeds in duplo uit­ gevoerd. Deze proefstukken zijnbewaard/ver­ hard onder geconditioneerde omstan- Cement 1993 nr. 4 45 Tabel 3 Getniddelde druksterkte in Nzmmê bepaald volgens de controleproef 7 Sterkteopbouw bepaald met controlekubussen en uit geboorde cilmders, gemiddelde waarden uit stort 1, 2 en 3 Duurzaamheid De dichtheid van het betonoppervlakis extreem hoog. De aan vier controle­ proefstukkengemetenwaterindringing was steeds kleiner dan 1mmo Een uit­ zonderlijk lage waarde! Nog opvallen­ der warendemeetwaarden aan uit het werk geboordeproefstukken (tabel 5)! Met eengemiddelde waterindringing van 3-6 mm voor de Oregon bekistings­ plaat als'slechtste' resultaaten slechts 1 mm bijtoepassen van een diotextiel, mag zonder meer van een uîtzonderlijk dicht beton gesproken worden! Ten opzichtevannormale sterkteklas­ sen is dit een verminderîng van de Wa­ terindringing met ongeveer eenfactor 10. De bepalingen zijnuitgevoerd overeen­ komstig DIN 1048/ISO-DIS 7031. Een nietin het meetprogramma opge­ nomen duurzaamheidsaspect is deslijt­ vastheid. Het boren van de cilinders leverde hier­ overtochenige informatie. Dit boren fume incombinatie met portlandce­ ment en de lage water-cementfactor. Het betonoppervlak uit destaalplaat-en betonplexbekisting is glad en glanzend. Wel vertonen dezevlakken demeeste luchtinsluîtingen. De overige oppervlakken zijn ruwen hebben een min of meer vezeligestruc­ tuur. Het aantalluchtinsluitingen is hier gering en het minstop het wandge­ deeltewaar het dietextiel (Zemdrain) is toegepast. De textuur van het bekistingsoppervlak wordt door het hoogvloeibare enna ver­ harden zeer dichte beton opvallend strak overgenomen. Kleinegebreken en bijvoorbeeld lekkenin de kist zullen zich dan ook scherp aftekenen. Het met afgewerkte ruwestortvlak ver­ toonde eenopvallend dichtestructuur, hetgeen door sommigen werd omschre­ ven als een 'verglaasd uiterlijk'. Tabel 4 Getniddelde druksterkte in Nzmmê be- paald aan geboorde cilinders ouderdom 28 91 180 .dagen vloer 114 117121 wand 1 113 116128 wand 2 108 112 113 kopwand 117 124 118 totale constructie: 112 114 121 s 6,2 9,66,3 n 22 22 10 x-(1,64 s) 102 98107 60 70 80 90 100 -0-- controleproevenboorkernen Splijttreksterkte De splijttreksterkte isbepaald aan proefkubussen die zijnbewaard onder omstandigheden volgens de controle­ proef,bij een ouderdom Van 28 dagen. Gemiddeld bleekdesplijttreksterkte 7,3 tebedragen. De sterkteopbouw Van decontrole­ proefstukken en van de proefstukken 'uit het werk' vertoont een opvallend klein verschil insterkteniveau 7). Uiterlijk betonoppervlak Ook hetuiterlijkvan hetverharde beton onderscheidt zich in eenaantaleigen­ schappen van het gebruikelijke beeld. De kleur iswat donkerder dan normaal als gevolg van het verwerken van silica- Voor het volgen van de sterkteopbouw in het werk op nog langere termijnzijn uit het praktijkproefstuk cilindersge­ boord waarvandedruksterkte zal wor­ den bepaaldna 1,2en 5jaar. 50 40 120E 100 90